Еуразиялық экономикалық одақ – уақыт талабына лайықты жауап

Кеше Астанада Жоғары Еура­зиялық экономикалық кеңес­тің  Мемлекеттер бас­шы­лары деңгейіндегі оты­рысы өтті. Отырыс Қазақ­стан Республикасының Пре­­зиденті Нұрсұлтан На­зар­баевтың, Ресей Федера­циясының Президенті Вла­димир Путиннің, Бела­русь Республикасының Пре­зиденті Александр Лукашен­коның қатысуымен шағын құрамдағы кездесуден бас­талды. Мемлекет басшылары Кеден одағы мен Бір­тұ­тас экономикалық кеңіс­тікті дамытудың негізгі ба­ғыт­тарын, сондай-ақ, еура­зиялық интеграциялық үде­рістерді кеңейту мәселелерін талқылады. Ұлттық мүдделер ескерілген құжат Кеңес отырысына төрағалық еткен әрі шаңырақ иесі ретінде алғаш­қы болып сөз алған Қазақ­стан Президенті Нұрсұлтан Назар­баев бүгінгі кездесудің Қазақ­стан, Беларусь және Ресей мем­лекеттерінің болашағы үшін тарихи маңызы бар екенін атап өтті. Біз Еуразиялық экономикалық одақ құру туралы шартты әзірлеу жөніндегі орасан зор жұмыстарды аяқтадық, деді Елбасы. Шартқа қол қою арқылы еуразиялық кеңіс­тіктегі ықпалдастықтың жаңа сапалы кезеңі басталады. Бұл құжатта барлық мемлекеттердің мүдделері ескерілген. Сауатты және сали­қалы дайындалған. Бірқатар келіс­пеушіліктерге қатысты қол жеткізілген консенсус барлық тарапты қанағаттандырды. Қазақстан Президенті Шартта арқаулық аспектілердің барлығы көрініс тапқанына тоқталды. Құжатта халықаралық ұйымдарға тән барлық арқаулық аспектілер көрініс тауып отыр, деді Нұрсұлтан Назарбаев осы жөнінде. Мемлекеттердің егеменді теңдігі, аумақтық тұтастығы, сондай-ақ, Одаққа мүше мемлекеттердің саяси құрылымының ерекшеліктерін құрметтеу қағидаттары бекітілген. Ұйымның барлық деңгейіндегі шешімдер қабылдауда консенсус қағидатының болуы ерекше маңызды. Осы  орайда, әрбір қатысушы тараптың дауысының шешуші мәні бар. Елбасы өз  сөзінде Одаққа мүше мемлекеттердің тіл мәсе­лесін де атап өтті. Еуразиялық эконо­микалық одақ шеңберіндегі барлық халықаралық келісімдер, Комиссияның міндетті сипаттағы күші бар шешімдердің барлығы орыс тілінде қабылданады, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Біз осылай келістік. Дегенмен, сондай құ­жат­тар бірден тараптардың әрқай­сысының мемлекеттік тілде­ріне де аударылатын болады. Сон­дықтан тілдік қағидаттар жөнінде  еш­қандай кемсітушіліктер орын алмайды. Қазақстан басшысы, сондай-ақ, Жоғары Еуразиялық эконо­ми­калық кеңес отырысының күн тәртібіне қойылған мәсе­ле­лермен де таныстырды. Елбасы­ның атап өткеніндей, Кеңес отыры­сының күн тәртібіне  жеті мәселе шығарылып отыр. Бұл мәсе­ле­лердің барлығы вице-премьерлер мен сарапшылардың жан-жақ­ты талқылауынан өткен, қол қоюға дайын тұр. Оның ішінде Еуразия­лық экономикалық одақ құру туралы шартқа қол қою рәсімі де бар. Қазақстан Президенті бұл шарт үш мемлекеттің азаматтарының әл-ауқатын арттыруға бағытталғанына назар аударды. Еуразиялық эко­но­микалық одақты құру біздің эконо­микамызды жан-жақты жаң­ғыр­туды жалғастыру, елдері­мізді әлемдегі жетекші орындарға шығару үшін қуатты серпін бере­тініне сенімдімін, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Құрылып жатқан Одаққа Арменияның қосылуы туралы тармақ бар. Өз кезегінде Қырғызстан Еуразиялық эконо­ми­калық комиссия кеңесі мақұлдаған Кеден одағына қосылу жөніндегі жобаны қолдады. Мемлекет басшысы, сонымен қатар, Одақтың органдарындағы кадр саясаты тараптардың тең қамтылуы қағидатын ескере отырып және осы маңызды жұмысқа білікті мамандар тарту конкурстық негізде жүргізілетінін атап өтті. Беларусь Республикасының Президенті Александр Лука­шен­ко өз сөзін елдерімізге эконо­ми­калық интеграция жолы оңай­ға түспегенінен бастады. Әр­бір қадам оңай болған жоқ, деді Беларусь басшысы. Бірақ, біздің басты мақсатымыз ай­қын, ол – халықтарымыз тату­лық пен достықта өмір сүріп, мемле­кет­терді дамыту мен нығайту өзара тиімді ынтымақтастықтың негізінде жүзеге асырылып жат­қа­нына олардың сенімді болуын қамтамасыз ету. Біздің дұрыс жол­ды таңдағанымызды өмірдің өзі көр­сетті. Бұрынғы кеңестік кеңіс­тіктің қайтарымсыз кері интегра­циясына жол бермес үшін біз ТМД-ны құрудан бастадық, содан кейін Еуразиялық экономикалық қоғамдастықты, Кеден одағын құрдық. Біртұтас экономикалық кеңіс­тіктің нобайын жасадық. Бүгін біз мәреге жетіп отырмыз. Ол Еура­зиялық экономикалық одаққа әкелді. Осыған байланысты Александр Лукашенко қол қойылғалы отыр­ған шарттың ережелерін оған қа­тысушылардың барлығының ортақ пайдасына қарай жетілдіру мүмкіндіктері бар екенін атады. Оның айтуынша, Еуразиялық экономикалық одақ құру жолы өте ауыр және ұзақ болды, қарсылық танытушылар да кездесті. Бү­гін үш мемлекет Еуразиялық эко­номикалық одақ туралы шартқа қол қоюға саналы түрде қадам басып отыр. Ал Ресей Федерациясының Пре­зиденті Владимир Путин Еу­ра­зиялық экономикалық одақ туралы шарт мемлекеттік егемен­дікті толық сақтай отырып, елдерімізді интеграцияның мүлде жаңа деңгейіне алып шыға­тынын атап өтті. Сондай-ақ, Ресей басшысы Еуразиялық одақ идеясының бастауында Нұрсұлтан Назарбаев тұрғандықтан, шартқа Қазақстанның елордасында қол қойылуының символдық мәні бар екеніне тоқталды. Бүгінде біз бірлесіп, экономикалық дамудың қуатты, тартымды орталығын,  170 миллионнан астам халықты біріктіретін ірі өңірлік рынокты құрудамыз, деді Владимир Путин. «Үштік» елдерінде дамыған өнеркәсіп, индустриялық база, қуатты кадрлық, интеллектуалдық, мәдени әлеует бар. Географиялық жағдайымыз бізге тек өңірлік қана емес, жаһандық та маңызы бар көлік-логистикалық бағдарлар қалыптастыруға, Еуропа мен Азияның ауқымды сауда жолдарын өзімізге «бағындыруға» мүмкіндік береді. Осының бар­лығы – біздің бірлестігіміздің бәсе­кеге қабілеттілігінің, оның жедел өзгеріп жатқан әрі күрделі әлемдегі қарқынды дамуының кепілі болып табылады. Ресей басшысы өзінің сөзі барысында шартқа қол қоюдың тарихи маңызы ерекше екендігіне де тоқталды. Біздің бүгінгі кездесу тарихи маңызға ие, деді ол осы жайында. Қазақстан, Ресей және Беларусь мемлекеттері Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартқа қол қояды. Бұл құжат мемлекеттердің егемендігін сақтай отырып, біздің елдерді интеграцияның жаңа деңгейіне шығарады. Әрі ол үйлесімді экономикалық ынтымақтастықты қамтамасыз етеді. Еуразиялық одақ идеясын Қазақстан Президенті 1994 жылы Мәскеу мемлекеттік университетіндегі дәрісі барысында алғаш рет жария еткен болатын. ЕАЭО – өзге елдер үшін ашық құрылым Шағын құрамдағы отырыс аяқталған соң мәжіліс кеңейтілген құрамда жалғасты. Бұл отырысқа Армения Президенті Серж Саргсян мен Қырғызстан Президенті Алмазбек Атамбаев, сонымен қатар, Еуразиялық экономикалық комиссия алқасының төрағасы Виктор Христенко қатысты. Мемлекет басшылары Ар­ме­нияның Еуразиялық экономикалық одаққа қосылуы туралы шартты әзірлеу барысын, сондай-ақ, Қырғыз Республикасының Кеден одағына қосылуы жөніндегі Жол картасын қарады. Отырысты Қазақстан Рес­пуб­ликасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев ашып, жүргізіп отырды. Елбасы өзінің кіріспе сөзінде еуразиялық экономикалық интеграция келесі кезектегі биікке көтерілгенін атап өтті. Бүгін біз Еуразиялық экономикалық одақты құру туралы шартқа қол қоятын боламыз. Ол қол қоюшы мемлекеттер халықтарының әл-ауқатын, өмір сапасын жақсартуға бағытталған. Мен осы мүмкіндікті пайдалана отырып, шартты дайындаған сарапшылар тобының еңбегіне рахметімді айтамын. Сонымен бірге, біздің елдеріміздің үкіметтеріне және Еуразиялық комиссияға да осынау маңызды құжатты қысқа мерзімде дайындай алғандығы үшін алғыс айтамын, деді Қазақстан басшысы. Одан әрі Президент бүгінгі күні өзара іс-қимылымызды кем дегенде 15-20 жыл алға жетелейтін алыс көкжиекке көз тігуіміз керектігін атап көрсетті. ХХІ ғасырдың алғашқы жартысында біздің Одағымыздың алдындағы миссиясы екі түрлі маңызды мәселені шешуде екенін түсінуіміз керек. Біріншіден, әлемнің аса ма­ңыз­ды экономикалық макро­ай­мағына айналып, Шығыс пен Батыстың, Еуропа мен Азияның «эко­номикалық көпірі» болатын сапаға қол жеткізу арқылы бәсеке­лестікке қабілеттілігімізді арт­тыру. Екіншіден, әрбір мүше мемлекетті әлемнің барын­ша дамыған елдері қатарына енгізуді қамтамасыз ету, дей келіп, Еура­зиялық экономикалық одақ халық­тарымызға ауыртпалық емес, игілік бола білуі керек екенін атап көр­сетті. Одан әрі Президент: «Біз тек осындай жолды ұстана білсек қана еуразиялықтың тартымдылығын арттырамыз және оның айқын мақсаттарына деген күмәнді бір­жолата жоятын боламыз», деді. Қазақстан басшысы Еура­зия­лық экономикалық одақтың ұлтүстілік органдарының жұмыс істеу тәртібі туралы айтты. Біз Еура­зиялық эко­номикалық комис­сияның Мәскеуде орналасуына келістік. Сөйтіп, Мәскеу Еура­зиялық экономикалық одақтың экономикалық орталығы болады. Басқа да ұсыныстар болған еді, бірақ мәселе осылай шешілді. Минскіде Еуразиялық сот орналасады. Біздің Одағымыздың құқықтық аспектілері де сонда шоғырланады. Ал Алматыда 2025 жылдан бастап Одақтың қаржы нарығын реттеу жөніндегі ұлтүстілік орган орналасатын болады. Осылай дей келіп, Президент одақтық қаржылық реттегіштің құрылуын күтпей-ақ Алматыны Еуразиялық экономикалық одақ­тың қаржылық орталығы ретінде қарастыруды бастай беру керек екенін атап өтті. Н.Назарбаев өз сөзінің қорытындысында ЕАЭО мүше елдер экономикасын жан-жақты жаңғыртуға қуатты серпін беретінін атап өтті. Одан әрі Елбасы күн тәрті­бін­дегі мәселелер бойынша үш Мемлекет басшысы толық келі­сімге келгенін айта отырып, Армения мен Қырғызстан прези­денттерін кеңейтілген отырысқа шақыруға келіскендерін жеткізді. Енді осы екі мемлекеттің басшыларын тыңдайық, деп Нұрсұлтан Әбішұлы алғашқы сөзді Армения Президенті Серж Саргсянға берді. С.Саргсян өзін Еуразиялық экономикалық одаққа қол қою сияқты тарихи мәжіліске және Жоғары Еуразиялық эконо­микалық кеңеске шақырғандары үшін жаңа Одақтың мүшелеріне риза­шы­лығын жеткізді. Мен Кеден одағы мемлекеттері басшыларын ЕАЭО құру сияқты маңызды қадамға аяқ басып отырғандығымен шын жү­ректен құттықтаймын, деді ол. Бұл шарт толып жатқан сарап­шылар мен лауазымды тұлғалардың кедергілер мен келіспеушіліктерді реттеу жолында ұзақ тер төгу арқылы барлық жақтың да мүддесін ескерген мәмілелік шешімдерге қол жеткізген жанкешті еңбектерінің арқасында өмірге келген құжат екені сөзсіз. Әрине, оған қол жеткізу Мемлекет басшыларының саяси ерік-жігерінің арқасында ғана мүмкін болып отырғанын да білеміз, деді ол. Одан әрі Серж Саргсян Арме­нияның ЕАЭО-ға ену мәселесі туралы айтты. Қазақстан, Ресей және Беларусь елдерінің тиісті ве­домстволары мен Еуразиялық экономикалық комиссияның өзара келісімді жұмыстарының арқа­сында Арменияның Еуразиялық экономикалық одаққа енуі туралы шарттың жобасы белгіленген мерзімде дайын болды. Осыған орай Кеден одағы елдері басшыларына және Еуразиялық экономикалық комиссия мү­ше­­леріне ризашылығымды білді­ремін, деді ол. Біздің Еуразиялық эконо­микалық одақ құру туралы шартқа қол қоюға қызығушылық танытуымызға түрлі себептер бар, дей келіп, Серж Саргсян Ар­менияның 2015 жылдың 1 қаң­тарынан бастап ЕАЭО-ға енуі туралы ұлттық бизнес те, халық та толық хабарланғанын жеткізді. Солардың қолдауына сүйеніп және сарапшылық деңгейде 2-3 мәселе ғана толық келісілмегенімен, ымырашыл шешім белгіленгенін айта отырып ол өз елінің ЕАЭО-ға кіру туралы шартқа үстіміздегі жылдың 15 маусымына дейін қол қоюға әзір екенін жеткізді. Одан кейін сөз алған Қыр­ғызстан Президенті Алмазбек Атамбаев Нұрсұлтан Назарбаев жиырма жыл бұрын ұсынған идеясының іске асып жатқанын атап өтті. Мен Еуразиялық эко­номикалық одақты бар­лық мүше-мемлекеттердің экономикалық дамуына пайдалы алаң бола алатын тиімді ұйым деп санаймын. Алдымен Кеден одағына ену және келесі кезеңде ЕАЭО қатарына өту Қырғызстан үшін экономикалық саясаттың маңызды бағыты және саналы шешімі болып отыр. Кеден одағына мүше елдер – біздің экономикалық әріптестеріміз ғана емес, ең алдымен рухы жақын, тарихы ортақ халықтар. Біздің арамызда ешқандай тілдік кедергі де жоқ. Бізде ортақ тарих болса, алдағы уақытта болашағымыз да ортақ болады деп санаймын, деді А.Атамбаев. Сонымен қатар, ол прог­рес­шіл интеграциялық қағи­дат­тар қаты­сушы елдердің тұрақ­ты­лығы мен қауіпсіздігін де арт­ты­ратынын атап өтті. Осы мәсе­лелердің шешілуі Қырғызстан халқының ұлттық мүдделеріне сай келеді. Оған Кеден одағының басқа мүшелері де мүдделі. Қырғызстанмен әріптестік қатынастар орнату Кеден одағы мүшелеріне геосаяси артықшылықтарды айтпағанның өзінде, аймақтық мәселелерді шешуге мүмкіндік береді деп ойлаймын, дей келіп, ол түрлі экономикалық болжамдар мен сараптарға қарағанда Кеден одағына кіретін болса Қырғызстан үшін алғашқы кезеңдер оңай болмайтынын біліп отырғанын жеткізді. Ал қазір Қырғызстан экономикасы күрделі жағдайға қарамай, тұрақты даму жолына түсіп келе жатыр. Сондықтан біз өз проблемаларымызды шешуді ешқашан Кеден одағының басқа мүшелеріне жүктемейміз. Алайда, бізді өндірістің тоқырап, жұмыссыздықтың артуы ғана алаңдатады. Біздің осындай проблемаларымызға түсіністікпен қарап, қолдау білдіргенді ғана қалаймыз, деді А.Атамбаев. Келесі кезекте ол Қырғызстан экономикасын өтпелі кезеңде қолдағандары үшін Қазақстан мен Ресей тараптарына алғысын жеткізді. Ресей тарапымен бірігіп бүгінгі күні Қырғызстанның Кеден одағына өту мәселелерін шешуге қаржылық қолдау біл­ді­ретін қор құру туралы шешім қа­былданғанын айтты. Қырғыз тарабы да ресейлік инвестицияға, қор жұмыстарына қолдау біл­діреді және оны қорғауға кепілдік береді. Кеден одағына өтуде біз әріптестеріміздің және өзіміз­дің экономикамызға тиімді қаты­нас, инвестициялық дұрыс ахуал орнатуды көздейміз, деген Қырғызстан Президенті. А.Атамбаев өзінің сөзін Қырғыз­станның Кеден одағына өтуі ел экономикасының дамуы мен халықтың жағдайы жақса­руына тың серпін беретінін атап өтумен қатар, бүгінгі отырыста Қыр­ғызстанның Кеден одағына өтуі туралы Жол картасына қол қойы­ларына үміттенетінін білдірумен аяқтады. Жаңа жылды біз бір ин­те­грациялық құрылымда қарсы алармыз деген үміттемін, деді ол. Одан кейін отырыс төрағасы Н.Назарбаев күн тәртібіндегі мә­се­лелер бойынша баяндау үшін сөз кезегін Жоғары Еура­зиялық экономикалық комиссия алқасының төрағасы Виктор Христенкоға берді. Ол өзінің сөзін Мемлекет басшыларының алдында жатқан кітапқа назар аударудан бастады. «Еуразиялық жобаға – 20 жыл» деп аталған бұл кітап Елбасы Н.Назарбаевтың 1994 жылдың басында М.В.Ломоносов атындағы ММУ-де сөйлеген сөзімен басталып, жиырма жыл бойғы интеграциялық үдерістерді, барлық құжаттарды, фотографияларды қамтып, ақыры Қазақстан басшысының үстіміздегі жылғы сәуір айында сол оқу орнында сөйлеген сөзімен аяқталады екен. Бұл кітап бүгінгі экономикалық одаққа алып келген тірі тарихты паш еткен, деді ол. Одан әрі В.Христенко күн тәртібіндегі мәселелерге ойысып, бірінші мәселедегі ЕАЭО құру туралы шарттың барлық жақпен келісіліп, қол қоюға толық дайын екендігі туралы айтты. Осы уақытқа дейін келісілмеген өнеркәсіптік субсидиялар алу кезіндегі технологиялық операциялар және автомобильдерді өнеркәсіптік құрастыру режімін келісу сияқты екі мәселе бойынша да экономикалық комиссия келісімге келіп, шешімді сіздердің қол қоюларыңызға ұсынып отыр. Сонымен қатар, Одақтың толыққанды жұмыс істеуіне қажетті тағы 20 шақты құжатты дайындауымыз керек. Біз оларды жылдың басында іске кірісуі үшін қысқа мерзімде дайын етеміз, ал қабылдау үшін қазан айында Минскіде және желтоқсан айында Мәскеуде кездесу жоспарлауларыңызды өтінемін, деді В.Христенко. Екінші мәселе Арменияның ЕАЭО-ға енуі туралы шарттың дайындығы туралы екен. Бұл мәселе бойынша айтқанда, Армения қабылдауға тиісті 126 құжаттың қысқа мерзім ішінде 119-ын қабылдап, қалғандары ымыраға келуге болатын құжаттар болғандықтан, аз уақытта дайын етілетінін жеткізіп, Одаққа ену туралы шартты шілде айында сіздердің қарауларыңызға ұсына аламыз, деді Жоғары Еуразиялық экономикалық комиссия алқасының төрағасы. Ал Қырғызстанның Кеден одағына енуі туралы Жол картасы да дайын екендігі жеткізілді. Оны Қырғызстанның Үкіметі қолдап, Парламенті бекіткен екен. Одан әрі бұл елдің келесі интеграциялық құрылымдарға өтуі де қарастырылатыны жеткізілді. Одан әрі осы екі мәселе бойынша Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің мүше­лері өз пікірлерін ортаға салды. Бірінші сөйлеген Ресей Феде­рациясының Президенті Вла­димир Путин баяндаманы толық қолдайтынын жеткізді. Мені Ар­мения мен Қырғызстанның еуразиялық интеграцияға енуге деген ұмтылысы қуантып отыр. Әрине, бұл ең алдымен олардың ұлттық мүдделеріне сай екендігі сөзсіз. Біз олардың ұмтылысын қолдап, интеграциялық ұйымдарға қосылуына жағдай жасаймыз, деді ол. Беларусь Республикасының Президенті А.Лукашенко да мұн­дай ұмтылысты қуана қолдай­тынын жеткізді. Тек біздің шарттарымызды орындаса болды, біз оларды қуана қарсы алуға дайынбыз, деді ол. Күн тәртібіндегі басқа төрт мәселе Экономикалық комис­сия­ның өтінішімен талқы­лау­сыз шешілді. Тек Ар­мения мәселесі бой­ынша Нұр­сұл­тан Әбішұлы бұл елдің ЕАЭО-ға енуі барысында мемлекеттік аумағы БҰҰ-да тір­келген көлемде танылатынын атап өтті. Сіздер БСҰ-ға енгенде де осылай болған, сондықтан әзер­байжан жағының қарсылығын тудыр­мас үшін осындай қадамға бара­мыз. Оның үстіне әзербайжан жағынан да осындай өтініш хат келген. Артынан, шілде айында Арме­нияның Одаққа енуі туралы шартқа қол қоятын болсақ, осын­дай мәселенің бар екендігі ұмы­тыл­масын, деді Қазақстан Президенті өз сөзін Серж Саргсянға қаратып. Ал Қырғызстанның Кеден ода­ғына қабылдану мәселесі ешқан­дай проблемасыз шешіліп, шешімге қол қойы­латын болды. Сонымен бірге, Н.На­зарбаев қол қойылатын Еура­зиялық экономикалық одақ туралы шарттың барлық мемлекеттердің парламенттері тарапынан бір мезгілде ратификациялануын ұсын­ды. Сонда біздің Одағымыз 2015 жылдың 1 қаңтарынан бас­тап толыққанды жұмыс істейтін бо­лады. Бұл біздің елдеріміз тари­хының жаңа парағы болсын, деді Н.Назарбаев. Осымен Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің отырысы өз жұмысын аяқтап, Мем­ле­кет басшылары Еуразиялық эко­номикалық одақты құру жөніндегі шартқа салтанатты түрде қол қою үшін келесі залға өтті. Астана – Еуразиялық одақтың бесігі Жоғары Еуразиялық эконо­микалық кеңестің кеңейтілген отырысы күткендегідей нәтижелі болды. Қорытындысында Қазақ­стан Республикасының Прези­денті Нұрсұлтан Назарбаев, Ресей Фе­дерациясының Президенті Вла­димир Путин және Беларусь Республикасының Президенті Алек­сандр Лукашенко Еуразия­лық экономикалық одақ құру ту­ралы шартқа салтанатты жағ­дай­да қол қойды. Құжатқа қол қою рәсіміне үш мемлекет парла­мен­ттерінің депутаттары, зиялы қауым және қоғамдық ұйымдардың өкілдері қатысты. Салтанатты рәсімнен соң Қазақстан, Ресей және Беларусь мемлекеттерінің Президенттері бұқаралық ақпарат құралдары өкілдеріне мәлімдеме жасады. Қазақстан басшысы, алдымен Одаққа мүше үш елдің халқын, осы салтанатты шараға куә болып отырған жұртшылықты Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартқа қол қойылуымен құттықтады. Бұл экономикалық одақ болып табылады, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Біз өзіміздің экономикалық мүмкіндігімізді елдеріміз халықтарының әл-ауқатын және тұрмыс-жағдайын өркендету үшін бірлесіп отырмыз. Тарихи құжат – Еуразиялық эконо­микалық одақ туралы шартқа бүгін Астана қаласында қол қойылды. Астана Еуразия құрлығының ортасында орналасқан. Келесі кезекте Елбасы Астана қазіргі заманның ең жас елордасы екенін атап көрсетті. Мұнда Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшыларының съездері, ЕҚЫҰ, Шанхай ынтымақтастық ұйымы, Ислам ынтымақтастығы ұйымы және өзге де халықаралық ұйымдардың саммиттері өтті. Біз ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесін өткізуге дайындалудамыз. Қазақстан еуразиялық интеграция идеясының ілгерілеуіне тарихи үлес қосты. Нақ осында ғасыр басында Еуразиялық экономикалық қоғамдастық құрылды, біздің интеграциялық үдерісіміздің барысы мен қарқынын айқындаған бірқатар маңызды шешімдер қабылданды, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Бұдан соң Мемлекет басшысы Қазақстан Еуразиялық экономикалық одақтың бастамашысы болғанына тоқталды. Астана қаласы Еуразиялық экономикалық одақтың бесігі болды деп мақтанышпен айта аламыз, деп жалғастырды сөзін Елбасы. Бұл біздің көршілес елдермен достық, өзара әріптестік қарым-қатынастардың жалғасы болады деп есептеймін. Еуразиялық одақ идеясының жария етілгеніне жиырма жыл толды. Оны алғаш рет М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінде айтқан болатынмын. Осы жылдар ішінде қыруар жұмыстар атқарылды. Бастама Ресей Президенті мен Беларусь Президенті тарапынан қолдау тапты. Бүгін соның нәтижесін көріп, шартқа қол қойып отырмыз. Тек соңғы бес жылда Қазақстанның Кеден одағына қатысушы елдермен арадағы тауар айналымы 88%-ға өсіп, 24 млрд. долларлық мөлшерге жетті. Еуразиялық интеграция жөніндегі серіктес мемлекеттерге біздің экспортымыз 63%-ға ұлғайып, 6 млрд. доллар болды. Бұл абстрактілі сандар ғана емес. Олардың артында жүздеген нақты кәсіпорындар мен компаниялар, қазақстандық, беларусьтік және ресейлік серіктестермен арадағы өзара іс-қимылдың жаңа желілері тұр. Бұл – мыңдаған жаңа жұмыс орындары, тұрақтылық және өзіне жаңа өткізу нарықтарын ашқан Қазақстан бизнесінің табыстылығының өсуі, деді Қазақстан Президенті. Мемлекет басшысы инте­грациялық ынтымақтастықтың берері мол екенін атап өтті. Президенттің атап өткеніндей, бүгінгі қол қойылған құжат оған қатысушы елдердің экономикасын өркендетеді, сол арқылы кәсіпкерлік дамиды, жаңа жұмыс орындары ашылады. Қазіргі кезде Еуразиялық экономикалық одаққа қосылуға Армения мен Қырғызстан да жаңа қадам жасап жатыр, деді Елбасы. Ондағы басты мақсатымыз, әрбір елдің мүмкіндіктерін интеграциялық байланыстар жасау арқылы арттыру болып табылады. Біздің ұлттық экономикамызды құлдыратпау үшін барлық мәселелерді ескеруіміз қажет. Еуропалық одақтың жағ­дайы бізге осыны көрсетіп отыр. Әлемдік экономиканың тұрақ­ты дамуы осындай жаңа мүм­кін­дік­тер ашудан көрінеді. Осын­дай мүмкіндіктерді біз жаңа эконо­микалық одақтан көріп отырмыз. Нұрсұлтан Назарбаев интеграция, әлемдік тәжірибе көрсеткендей, экономиканың дамуына қажетті ұзақ мерзімді тұрақты жағдайды және азаматтардың бақуатты өмірі үшін жаңа мүмкіндіктерді білдіретінін атап өтті. Еуразиялық экономикалық одақты біз жаһандық байланыс­тармен етене жымдасқан, Еуропа мен дамып келе жатқан Азия ареалдары арасындағы берік көпір түріндегі ашық экономикалық қоғамдастық ретінде көреміз. Еуразиялық интеграцияны дамыта отырып, біз заңды кезеңдер – еркін сауда аймағы, Кеден одағы, Біртұтас экономикалық кеңістік арқылы батыл ілгерілеп келеміз, деді Қазақстан басшысы. Қазақстан Президенті ЕАЭО туралы шартқа қол қою арқылы Жер шарының  ең ірі тұтынушылық нарықтарының бірі, энергия ресурстарының ірі экспорттаушысы болып саналатын интеграциялық бірлестіктің құрылуы заңдық тұрғыдан ресімделгенін айтты. Мемлекеттердің тәуелсіздігіне кепілдік беретін негізгі ресурс­тар бұл бірлестіктің өзінде жеткілікті. Осылайша бүгін ХХІ ғасырдың жаңа геоэкономикалық ақиқаты дүниеге келді. Ол үлкен қиындықпен құрылды. Ашығын айтайын: біз Еуразиялық экономикалық одаққа көп қиын­дықпен жеттік. Алдымызда жаһан­дық тұрақсыздық жағдайындағы қалыптасу мен дамудың күрделі кезеңі тұр. Интеграция бізге өздігінен керемет өмірге кепілдік бермейді. Жаңа сын-қатерлер мен жаңа міндеттер болады. Біз оларды бірігіп шешуге және баршамыздың күш-жігерімізбен дағдарысты еңсеруге дайын болуға тиіспіз, деді Қазақстан Президенті. Нұрсұлтан Назарбаев Еуразия кеңістігінде халықтардың тату көршілігінің түбегейлі жаңа үлгісі қалыптасып жатқанын, оған жоғары сенім, берік достық және мемлекеттеріміздің өзара қолдауы негіз болып отырғанын атап айтты.  Еуразиялық экономикалық одақ, ең алдымен, біздің елдеріміздің миллиондаған азаматтары үшін жаңа мүмкіндіктер көзі. Қатысушы елдерде шағын және орта кәсіпкерлікті дамытуға қолайлы алғышарттар жасалуда. Еңбек ресурстары нарығы бірігуде, бұл кәсіби деңгейді көтеру мен еңбек өнімділігін арттырудың маңызды факторы саналады. Азаматтар үшін Еуразиялық экономикалық одақтың әрбір мемлекетінде білім беру қызметі мен әлеуметтік инфрақұрылымдарына тең қолжетімділік жағдайлары жасалуда. Ішкі кедергілерді жою қазірдің өзінде мәдени-гуманитарлық байланыстарымызды күшейтуге, туризмнің өсуіне жақсы ықпал етті. Осы пайданың барлығын азаматтарымыз айқын ұғынып отыр. Бұл еуразиялық ықпалдастық үдерісіне кең ауқымды халықтық қолдау болуда, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Қазақстан Президенті  үш елдің жастарына да сөз арнады. Еуразиялық экономикалық одақ сіздер үшін құрылуда. Ол сіздерге қатысушы елдің кез келгенінде сапалы білім және кәсіби машықты игеруде артықшылық береді. Бүгінгі оқиға біздің елдеріміздің болашағы үшін, бірінші кезекте, жаңа ұрпақ үшін жаңа мүмкіндіктер көзін ашады, деді Нұрсұлтан Назарбаев. Мемлекет басшысы қатысушы-мемлекеттердің орталық ве­домство­лары мен үкіметтері жетек­шілерінің, Еуразиялық эконо­микалық комиссия мүшелерінің, сарапшылардың еуразиялық экономикалық ықпал­дастық үде­ріс­терін жүзеге асыру­дағы ай­рықша үлесін атап өтті. Ол ортақ жұмыстың нәтижесі тарихи құжатқа қол қою болғанын айтты. Еуразиялық экономикалық одақ – біздің елдеріміздің мәңгілік достығының, өзара іс-қимылы мен тату көршілігінің берік жаңа тетігі. 29 мамыр біздің елде­ріміздің естелік күнтізбелеріне Еуразиялық ықпалдастық күні ретінде енуге лайықты деп санай­мын. Біздің елдеріміздің халқын, осы рәсімнің барлық қатысушылары мен қонақтарын Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартқа қол қойылуымен тағы да құттықтаймын, деді Мемлекет басшысы. Өз сөзінде Ресей Федера­циясының Президенті В.Путин қол қойылған шарт экономиканы дамытып, үш ел азаматтарының әл-ауқатын көтеру үшін үлкен мүмкіндіктер ашатынын атап айтты. Ресей, Беларусь және Қа­зақстан өзара іс-қимылдың мүлде жаңа деңгейіне өтеді: тауарлар, қызметтер, капиталдар мен жұмыс күші еркін қозғалатын ортақ кеңістік құрады. «Үштік» мемлекеттері экономиканың энер­гетика, өнеркәсіп, ауыл шаруа­шылығы және көлік секілді негізгі салаларында келісілген саясат жүргізетін болады. Іс жүзінде біз 170 миллионнан астам халқы бар ТМД кеңістігінде өндірістік, ғылыми және технологиялық әлеуеті зор, табиғи ресурстары орасан мол, ірі әрі бірыңғай нарық құрамыз, деді В.Путин. Ресей Президенті әлемдік экономикада толыққанды халықаралық құқықтық субъектілікке ие және Дүниежүзілік сауда ұйымының қағидалары негізінде әрекет ететін жаңа экономикалық ұйым пайда болып отырғанын айтты. Ол сауда құрылымын жетілдіру, жоғары технологиялық тауарлар үлесінің артуы, елдеріміздің әлемдік экономикадағы бәсекеге қабілеттілігінің нығаюын қоса қамтитын ықпалдастық үдеріс­тердің өзара тиімділігі қазірдің өзінде іс жүзінде дәлелденіп жатқанына назар аударды. Беларусь Республикасының Президенті А.Лукашенко Армения мен Қырғызстанның еуразиялық ықпалдастық үдерісіне қосылуын атап өтті. Өз кезегінде Беларусь келіссөздер барысында қол жет­кізілген  уағдаластықтарды толық жүзеге асыру жолында жүйелі әрі міндетті түрде ілгерілеуге дайын. Шартқа қол қою – осымен бітті деген сөз емес, ол біздің дұрыс қадам жасағанымызды бүкіл әлемге дәлелдеуге тиіс болатын салиқалы үдерістің бастауы. Сонымен бірге, Еуразиялық экономикалық одақты құру жөніндегі іс-қимылдардың қатысушы-мемлекеттердің өзара саудасына айтарлықтай ықпал ететін мәселелерді шешумен байланысты болғаны жөн, деді А.Лукашенко. Соңында мемлекет басшылары үш елдің жұртшылық өкілдерімен бейресми әңгіме өткізді. * * * Еуразиялық экономикалық одақ туралы шартта  халықаралық ұйымдарға тән арқаулық аспектілер, мемлекеттердің егеменді теңдігі, аумақтық тұтастығы, сондай-ақ, Одаққа мүше-мемлекеттердің сая­си құрылымының ерекшелігін құрметтеу қағидаттары көрініс тапқан. Бұған қоса, Шарт Қазақстан, Ресей және Беларусь азамат­тары­ның әл-ауқаты мен тұрмыс сапасын арттыру мәселелерін шешуге бағытталған және тауарлардың, қызметтердің, капитал мен жұ­мыс күшінің еркін қозғалысын, үйлестірілген экономикалық саясат жүргізуді қарастырады. Жалпы алғанда, келешектегі интеграциялық тиімділік 2030 жылға қарай ІЖӨ-нің жиынтық өсімі 900 млрд. доллар көлемінде болатындығымен бағаланып отыр. Еуразиялық экономикалық одақ теңдік, негізділік, жүйелілік, праг­матизм және өзара тиімділік қағи­даттары негізінде құрылады. Өзекті мәселелер талқыланған кездесу Қазақстан Президенті Нұр­сұлтан Назарбаев Ресей Федера­циясының Президенті Владимир Путинмен кездесті. Келіссөздер барысында индустрияландыру, сауда-экономикалық және мәдени-гуманитарлық салалардағы екі­жақты ынтымақтастық мәселелері талқыланды, сондай-ақ, халық­аралық күн тәртібінің өзекті тақы­рыптары қаралды. Мемлекет басшылары қол қойылған Еуразиялық эконо­ми­калық одақ туралы шарттың өзекті аспектілері мен елдердің осы бірлестік аясындағы өзара іс-қимылының негізгі бағыттары жөнінде мәселе қозғады. Нұрсұлтан Назарбаев эконо­миканың маңызды салаларын дамы­туға игі ықпалын тигізіп отырған Қазақстан мен Ресей ара­сындағы ынтымақтастықтың жоғары қарқынын атап көрсетті. Өз кезегінде В.Путин екіжақты қарым-қатынастардың табысты дамып отырғанына тоқталып, жо­ға­ры технологиялы салалардағы өза­ра іс-қимылдың мейлінше бел­сен­дірек болу қажеттігін атап өтті. * * * Кездесу қорытындысы бойынша Мемлекет басшыларының қатысуымен мынадай құжаттарға қол қойылды: – Ресей Федерациясы Үкіметі мен Қазақстан Республикасы Үкі­меті арасындағы Қазақстан Рес­пуб­ликасына мұнай және мұнай өнімдерін жеткізу саласын­дағы сауда-экономикалық ынты­мақ­тастық туралы 2010 жылғы 9 желтоқсандағы келісімге өзгеріс енгізу туралы хаттама; – Қазақстан Республикасы аумағында атом электр стансасын салудағы ынтымақтастық жөніндегі өзара түсіністік туралы меморандум; – «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ пен «Росатом» МК балама­лы энергетика мен сирек және сирек кездесетін жер металдары өндірісі саласындағы ынтымақтастықты дамыту туралы бірлескен мәлім­демесі; – Атом энергиясын бей­біт мақ­сатта пайдалану саласын­дағы Қазақстан-Ресей ынтымақ­тас­тығының кешенді бағдарламасы; – Қорасан-1, Ақдала, Оңтүстік Іңкай (4 учаске) кен орындарында жер қойнауын пайдалану мәселелерін реттеу жөніндегі Жол картасы. * * * Мемлекет басшылары Еура­зиялық экономикалық одақ туралы шартқа қол қою рәсіміне арналған салтанатты концертте болды. Еуразиялық экономикалық одаққа мүше-мемлекеттер және бақылаушы елдер басшылары «Астана Опера» мемлекеттік опера және балет театрындағы концертті тамашалады. Мемлекет басшыларына ұсы­нылған бағдарламаға бес елдің орындаушы өнерпаздары қатысты. Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ, Жақсыбай САМРАТ, «Егемен Қазақстан». Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.

Лебіздер легі

Иосиф КОБЗОН, КСРО халық әртісі: – Бүгін мен өзімнің жа­сымның ұлғайған ша­ғында Нұрсұлтан Назар­баевтың осыдан 20 жыл бұрын арман еткен, ал бүгін жүзеге асып отырған тарихи оқиғаға – Еу­разиялық одақты құру туралы шарттың қол қойы­луына куә болып отырмын. Нұрсұлтан Әбіш­ұлы бұл істің жүзе­ге асуына бірте-бірте жетті. Бүгін мен шарт­қа қол қойылғаннан кейін Президенттердің жүзі­не зер салдым. Олар қуа­ныш­ты екен. Демек, шартқа қол қойылуы мемлекет бас­шы­ларының көңі­лінде қанағат­тан­ған­дық сезімін тудырғаны анық. Мырзатай ЖОЛДАСБЕКОВ, қоғам қайраткері: – Бұл өте маңызды шешім болды деп есеп­теймін. Өйткені, осынау интеграциялану ға­сы­рында бөлініп өмір сүру, даму мүмкін емес. Оның үстіне, бұл одақтың құрылуының өзі осы идеяның отаны болып отырған Қазақстан же­рін­де, оның жаңа елор­дасы Астана қала­сын­­да жүзеге асуы да әділет­ті­лік­тің бір көрінісі іспетті. Мен Қазақстан, Ре­сей, Беларусь елдері­нің азаматтарын осы ай­тулы оқиғамен құт­тық­таймын. Жаңа Одақ әл-ауқатымызды арттыратыны да сөзсіз. Елена КУЗЬМИНА, Ресей Ғылым академиясы Экономика институтының сектор меңгерушісі: – Біздің елдеріміздің қай-қайсысы болмасын шикізат шылауында қал­ғысы келмейді. Біз өзі­міз­дің экономикамыз­ды жаңғыртқымыз жә­­не бірге оты­рып өнер­­­­кәсібімізді өркен­дет­­кі­міз келеді. Бәріміз бірік­кен жағ­дайда мұның бізге едәуір жеңілге түсетіні анық. Мұның жақсы бір мы­салын Қазақстаннан байқауға болады. Мә­селен, қазірдің өзінде Қазақстанның солтүстік облыстарында бірлескен өндіріс орындары ашы­лып жатыр. Төлеген МҰХАМЕДЖАНОВ, «Астана Опера» опера және балет мемлекеттік театрының директоры: Біздің Ресеймен, Бе­ларусьпен біртұтас эко­но­микалық кеңістік аясында бірігуіміз – бұл ха­лықтарымыз үшін зор жетістік. Мен бұл одақ ұзақ мерзімге әрекет етеді және біз үшін жақ­сы нәтижелер береді деп есептеймін. Себебі, біріз­дендірілген, жүйеге кел­тірілген тәр­тіп бизнес үшін жаңа кәсіп­орындар ашуға үлкен жеңілдіктер туғызады. Үш елдің халқын осынау тарихи оқиғаның жүзеге асуымен құттықтаймын. Еңлік НҰРҒАЛИЕВА, «Еуразиялық құқық қорғау орталығы» қоғамдық қорының президенті: – Одақта үл­кен мүм­кіндік бар. Бірін­шіден, Қазақ­стан­ның эконо­микалық әлеуе­ті ар­татын болады. Осы арқылы біздің азамат­­тары­мыздың әл-ауқаты да жақса­рады. Екіншіден, бірлескен кәсіпорындардың саны бұрынғыға қарағанда әлдеқайда ұлғая түспек. Өйткені, одаққа мүше үш елде 170 миллион адам бар. Осынау үлкен нарық инвестицияларды тартуды, техникалар мен технологияларды әкелуді жеделдете түседі. Сауытбек АБДРАХМАНОВ, «Егемен Қазақстан» РГ» АҚ президенті: – Біздің алдымыздан байтақ базар ашылғалы отыр. Оның көлемі қа­зіргі біздегіден он есе ар­тық. Айталық, еліміз хал­қының саны 17 млн. болса, ендігі ры­нок­тың аума­ғы 170 млн. бол­мақ­шы. Мұның өзі біз­дің кәсіпкерлерімізге, тауар өндірушілерге мол мүмкіндік береді. Ең бастысы, үш елдің басшылары да бірауыздан бұл одақтың тек эконо­микалық мақсатта құры­лып жатқанын атап өтті. Экономикалық одақ­тың ел егемендігіне еш нұқсан келтірмейтінін анық білдірді. Розақұл ХАЛМҰРАДОВ, Парламент Мәжілісінің депутаты: – 2015 жылдың 1 қаң­тарынан бастап күшіне енетін Еуразиялық эконо­микалық одақ туралы шартқа Астанада қол қойылуы еліміздің осы Одақтың белді де беделді мүшесі болатынын айғақ­тайды. Осыдан 20 жыл бұрын айтылған Елбасы Нұ