Инфографиканы жасаған Амангелді Қияс, «EQ»
Банк сарапшыларының пайымдауынша, үкіметтің қолдау шаралары және өндіріс қуатының артуы сыртқы теріс әсерлердің салқынын сездірмеуге септеседі.
«2023 жылдың қорытындысы бойынша инфляция 7,8 пайызға дейін баяулайды. Бұған әлемдік нарық тарапынан баға қысымының әлсіреуі және жаһандық жеткізу тізбегіндегі балама маршруттардың реттелуі әсер етеді. 2024 жылы тұтынушылық баға өсімі 4-6 пайызға дейін баяулайды деп күтеміз», делінеді шолуда.
Олардың есептеуінше, 2022 жылдың 9 айының қорытындысы бойынша Қазақстан экономикасы 2,8 пайыз өсім көрсеткен (2021 жылдың 9 айымен салыстырғанда). Бірінші жартыжылдықтан соң ІЖӨ өсімі 3,6 пайыздан баяулаған. Бұл өз кезегінде көптеген кен орынының жоспарлы жөндеу жұмыстарына жабылуы және Каспий құбыр консорциумы бойынша мұнай тасымалдаудағы іркілістерге байланысты.
«Сыртқы қысымға қарамастан биыл экономиканың барлық секторында өсім сақталды. Ұлттық экономика министрлігінің алдын ала бағалауы бойынша, қызмет көрсету секторындағы өсім (9 ай қорытындысы бойынша) 1,9 пайыз болды. Тауар өндірісіндегі өсім – 3,1 пайыз. Құрылыс секторында да оң өсу қарқыны байқалады. Ауыл шаруашылығы тауарын өндіру 6,1 пайызға ұлғайды.
«2022 жылдың қорытындысы бойынша ІЖӨ өсімі 2,8 пайыз деңгейінде күтілуде. Сауда серіктесінің (Ресейдің) ІЖӨ-нің төмендеуі болжанғаннан гөрі терең емес деп күтілетіндіктен, болжам 0,3 пайыздық пунктке өсті», деп жазады ЕАДБ.
Аталған банктің мәлімдеуінше, инфляция жоғары қарқынмен өсуде. Әлемдік логистикалық жүйеде жаңа сын-қатерлердің пайда болуы жаһандық жеткізу тізбегіндегі проблемалардың шиеленісуіне алып келеді. Жаңа тауарларды жеткізу маршруттары қалыптастырудың бастапқы сатысында тұр. Жаһандық логистикалық дағдарыс ұзаққа созылған сипатқа ие болды. Бұл өндірушілерге қысымды күшейтеді және олардың шығындарын түпкілікті тұтынушыға ауыстыруға мәжбүр етеді. Осыған байланысты азық түліктік емес тауарлар бағасы өсуінің жеделдеуі байқалады: 2022 жылғы қазанда 17,9 пайызға дейін, 2022 жылғы қаңтарда 8,5 пайызға дейін.
Сарапшылардың айтуынша, Қазақстанда ішкі бағаның тым қатты көтерілуіне – бейрезиденттер тарапынан тауарлар мен қызметтерге деген сұраныстың тым жоғары өсуі, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық тарифтерінің көтерілуі және білім беру ақысының қымбаттауы ең бірінші кезекте әсер етті. Импорттық тауарлардың қымбаттауы ішкі нарықтағы азық-түлік бағасының 2022 жылы қорытындысы бойынша 23,1 пайызға өсуіне алып келген.
«2022 жылдың қаңтар-тамызының қорытындысы бойынша сыртқы сауда айналымы 36,3 пайызға өсті. Экспорттың құн көлемі 50,6 пайызға артты. Бұған негізінен мұнай мен газ конденсатының тасымалы үлес қосты. Аз көлемде химия саласы, металлургия, көлік құрастыру және азық-түлік өнімдерінің де үлесі бар», дейді ЕАДБ сарапшылары.
Банк мамандарының бағалауынша, 2023 жылы ел экономикасы 4,2 пайызға дейін өседі деген болжамға негіз болып отырған басты фактор – Теңіз мұнай кен орнындағы қуаттылықтың өсуі.
«Экономиканы әртараптандыруға, еңбек нарығын қайта құруға және жеке бастаманы дамытуға бағытталған құрылымдық реформаларды іске асыру өңдеу салалары мен қызмет көрсету саласындағы өсу әлеуетін арттыруы мүмкін. ОПЕК+ келісімі шеңберіндегі міндеттемелер және әлемдік экономиканың әлсіздігі 2023 жылдың басында Қазақстанның экспортын тежеуі мүмкін. Салық-бюджет саясаты сыртқы сектор тарапынан туындайтын жағымсыз әсерлерді жұмсартуға бағытталатын болады және жоғары инфляция жағдайында ішкі тұтынушылық сұранысқа қолдау көрсетеді», деп болжам жасайды.
Ал ІЖӨ 2024 жылы 4,4 пайыз деңгейінде өседі. Бұған себеп – Теңіз мұнай кен орнының толық қуаттылықпен жұмыс істей бастауы. Сонымен қатар Ұлттық банк тарапынан базалық мөлшерлеменің төмендетілуі де несие беруге тың серпін беріп, экономикалық белсенділікті күшейтуге тиіс.
