Өндіріс қалдықтары қоршаған ортаға зор қауіп төндіретін болашақ кәсіпорынды тұрғызу туралы сөз сонау 2018 жылдан жалғасып келе жатыр. Бірде жобаны әзірлеушілердің жазба-сызбалары дұрыс болмай, енді бірде көпшіліктің қарсылығынан талқылаулар нәтижесіз аяқталып, жобаның болашағы баянды болмай тұр. Экологтер келешек жаңа өндіріс орны аса зиянды екенін айтудай-ақ айтып жүр. Алайда зауытты салуға құштар инвесторлар оның өңір экономикасына орасан пайда әкелетінін дәлелдегісі келеді.
«Павлодар-Сода» ЖШС жылына 200 мың тонна кальций қосылған сода өндіретін жобаны 2018 жылы ұсынған-ды. Өндірісте пайдаланылатын қажетті шикізаттарды, мәселен, тұзды Үлкен Қалқаман және Тұздысор көлдерінен, әктасты «Керегатас» кенішінен, ал аммиакты сырттан сатып алмақ ниетте. Кальцийленген сода шыны бұйымдары, хром қосылыстары, натрий фасфиттері өндірісінде шикізат ретінде қолданылады. «Қазақстан алюминийі» АҚ бұл зауыттың негізгі тұтынушысы ретінде көрсетілген.
Жаңа зауыттың құрылысы үшін облыс орталығындағы Солтүстік өнеркәсіптік аймақтан 74 гектар жер де қарастырылып қойған. Аумақта жоба құрылысы мен зауыт жұмысы үшін қажетті инфрақұрылымның барлығы – инженерлік желілер, автомобиль жолдары және теміржол бар.
Жергілікті экологтердің айтуынша, сода зауытының құрылысын жүргізуге ешбір қажеттілік жоқ. Өнімді дайын күйінде сырттан сатып алуды жалғастыра берсе болады. Жаңа өндіріс салынса, жергілікті экологиялық жағдай одан сайын күрделенуі мүмкін.
Осыдан бірер жыл бұрын өткен алдын ала қоғамдық тыңдаулар барысында жобамен танысқан павлодарлық экологтер қоршаған ортаға зиян әкелетін бірқатар фактор барын анықтаған.
«Эком» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Светлана Могилюк ең әуелі қоршаған ортаға эмиссия туралы рұқсат қағазы жоқ екенін алға тартады. Бұл болмаса Павлодар аумағында зауыттың салынуы мүмкін емес. Екіншіден, мұнда дайындалатын бір тонна өнімнен кемінде 2 тонна жойылмайтын қалдық шығады. Яғни болашақ кәсіпорын «жасыл» экономиканың ережелеріне бағынбайды. Үшіншіден, оған өндірістік және технологиялық мақсатта 4,5 млн текше метр су керек. Бұл – Павлодарда орналасқан барлық өндіріс орындарының қажеттілігінен екі есе көп. Жоба жүзеге асар болса, Ертіс өзеніндегі су деңгейі едәуір төмендеп, экожүйедегі өсімдік пен жануарлардың қатары сирейді. Ал пайдаланылған судың үштен екі бөлігі Былқылдық көліне жіберіліп, суды одан әрі ластайды.
2020 жылы қоршаған ортаны қорғаушылар өндірісті шикізатқа жақын аймақ – Баянауыл ауданындағы Майқайың кенті аумағында салған әлдеқайда дұрыс деген пікір айтқан еді. Алайда кәсіпорын басшылығы олармен келіспейтінін білдірді. Себебі алтынды аймақта жаңадан қазандық салу керек болады. Ол үшін қосымша қаржы қарастыруға тура келеді. Ал Павлодар қаласында жылуды жылу-электр орталықтарынан ала алады.
Соңғы екі жылда бұл жоба жылы жабылып қойғандай көрінген еді. Алайда жуықта Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі «Мемлекеттік сараптама» РМК мекемесі «Павлодар-Сода» ЖШС-ның жобасы бойынша техника-экономикалық негіздемеге оң қорытынды жасағанын мәлімдеп, облыс орталығы тұрғындарының бойындағы алаңдаушылықты тағы қоздатты.
Министрліктің ресми ақпаратында: «Кальцийленген сода өндіруге бағытталған жобаны жүзеге асыру орны – Павлодар қаласындағы Солтүстік өнеркәсіптік аймақ. Қаржы көзі – кәсіпорынның меншік қаражаты. Құрылыс үшін 74,3121 гектар жер бөлу қарастырылған. Кальцийленген сода Сольве әдісі бойынша өндіріледі. Қоғамдық тыңдаулардағы материалдарға сүйенсек, Сольве әдісі әлемдік сода өндірісінің 50 пайызынан астамында қолданылады. Бұл технологиямен еуропалық, азиялық және оңтүстікамерикалық зауыттар жұмыс істейді. Жаңа өнім «Қазақстан алюминийі» зауытында глинозем өндірісінде қолданылатын болады. Қазіргі уақытта кәсіпорын соданың бұл түрін Ресей Федерациясынан жеткізуде», делінген.
Қоғамдық тыңдаулар бұған дейін 2019 жылдың қаңтар айында, 2020 жылдың шілде және 2021 жылдың маусым айларында өткізілді. Әйтсе де экологтер судың өте көп мөлшерде тұтынылатынын алға тартып, жобаны жүзеге асырмауды сұраған.
Желтоқсан айының басында Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Серікқали Брекешев Павлодар облысы тұрғындарымен болған кездесуінде аталған жобаның тағдыры шешілмегенін тағы бір мәрте нақтылады.
– Менің білуімше, бұл бойынша бірнеше мәрте қоғамдық тыңдау өткізіліп, қоғам өкілдері мен экологтер бірқатар сын-ескертуін жеткізген. Қазіргі уақытта Павлодар облысының экология департаментіне экологиялық рұқсат беру бойынша материалдар түскен жоқ. Жоба қоғамдық тыңдаудан сәтті өтсе ғана өміршең етіледі, оған күмәндарыңыз болмасын. Жаңа Экологиялық кодекс азаматтардың экологиялық шешімдерді қабылдаудағы рөлін арттыруға негізделгенін айтқым келеді. Сондықтан қоғам өкілдері қоршаған ортаға зиянды кез келген жобаны ортақ талқылаудан өткізіп барып қана жүзеге асыруға жібере алады. Жергілікті тұрғындардың ықпалы бұл жерде аса маңызды, – деді министр.
«Эком» қоғамдық бірлестігінің төрағасы Светлана Могилюктың пікірінше, Ертіс-Баян өңірі инвестициялық саясаттағы жағымды ахуалын сақтап қалғысы келсе, қоршаған ортаға зияны жоқ технологияға ие жаңа әдістерді көбірек тартуға тырысуы керек. Күрделі экологиялық жағдай өндіріс саласына қаражат құйғысы келетін инвесторларды тежеп отырғаны даусыз. Сондықтан аймақ басшылығы осы бастан «жасыл» технологияға негізделген жобаларға арнайы байқау жарияласа құба-құп. Экономикалық тиімділікті арттырамыз деп жүріп, экологиялық тепе-теңдікті бұзып алсақ, оның арты жақсы болмайды.
Павлодар облысы
