Математиктің дербес кабинеті

Кездесу осы мектепте Ш.Ай­панов атындағы информа­тика кабинетінің ашылу рәсі­мімен басталды. Космос зымырандарын жерден басқарудың мате­ма­тикалық аспектілерімен айна­лысқан ғалым 1951 жылдың 7 қа­занын­да Мұғалжар ауданы Ем­бі қала­сында көпбалалы отбасында дүниеге келген. Әкесі Әбіл Ай­панов Екінші дүниежүзілік соғыстың мү­гедегі, анасы Дәмелі майдан жыл­дары теміржол бойында қара жұмыс істеген. Ембі қаласындағы №7 мектепте 8-сыныпқа дейін оқыған Шәмші әрі қарай білімін Ресейдің Новосібір қаласында жалғастырған.

Ауыл мектебінде оқып жүрген баланың кеңес одағындағы ең таңдаулы Новосібір фи­зи­ка-ма­тематика арнаулы мек­те­бі­не қа­­былдану тарихы да өзге­ше. Сол жылдары одақтық рес­пуб­­ликалардағы мерзімді ба­сы­лымдар бетіне математика пәні бойынша олимпиадалық есептер жарияланып, соны үздік шешкендерге шақырту келетін. 1965 жылы Ембі мектебінің 7 сы­ныбында оқып жүрген Шәм­ші «Лениншіл жас» газетіне жарияланған есептерді шығарып, көр­сетілген мекенжайға жі­­бе­реді. Көп кешікпей ол Ново­сібір университетінде ұйым­дас­ты­рылған жазғы матема­тика­лық мектепке шақырту алып, 7 мың та­лапкердің арасынан тағы да үз­дік шығып, Новосібір уни­верситеті жанындағы физика-математика мектебінің 8-сыныбына қабылданады. 1968 жылы мектепті үздік бітірген Шәмші осы университеттің қол­данбалы математика маман­дығы бойынша оқуға түседі. Диплом алған соң бірден елге оралып Әл-Фараби атындағы Қа­зақ ұлттық университетіне ас­пирантураға түсіп, кандидаттық диссертация қорғады. Ұшақтар мен космос зымырандарының ұшу траекториясын белгілеуді және оны қашықтан бас­қаруды қам­тамасыз ететін мате­матикалық бағдарлама жа­­саумен айналысты. Осы қара шаңырақта қырық жыл ұстаз­дық еткен жылдары Шәмші Әбілұлының жетекшілігімен 6 аспирант кандидаттық диссертациясын қорғады. Ұзақ жыл бойы университеттің ғылыми кадрлар даярлау бөлімінің мең­герушісі, одан соң Алматы тех­нологиялық университетінде, Ұлттық ғылым академиясының Информациялық технологиялар институтында жұ­мыс істеді. Ағылшын тілін­де еркін сөйлейтін Шәмші Әбілұлы Германия мен Үндістан универ­ситеттерінде, Бель­гиядағы НАТО зерт­ханасына ғылыми зерттеулер жүргізуге шақырту алды. Ұшақ­тар мен космос зымырандарын қа­­шықтан (жерден) басқаруға ар­налған ғылыми мақалалары халықаралық SCOPUS және Web of Science базасына кіретін журнал­дарда жарық көрді. Шәмші Әбіл­ұлы жастарды ғы­лымға тар­туға, оқу­шыларды матема­ти­ка­лық олим­пиа­даға дайын­дауға көп еңбек сіңірді.

Ембідегі кездесуде жолдас­тары Шәмілдің жас кезінде ең­бек­қорлығымен көзге түсіп, ай­­наласына қамқор, отбасында үлгілі әке, сүйікті жар болғанын айтып өтті. Жары Гүлжаухар Кә­­кенқызының да ғылыммен ай­налысуына жағдай жасап, екі ұлы­ның жақсы азамат болып қа­лыптасуына үлкен еңбек сіңір­ген. Ғалымның ұшу траектория­сына байланысты зерттеулері ғылымда кең қолданысқа енді.

Ақтөбе облысы

Мұғалжар ауданы