Технология • 09 Ақпан, 2023

Мәшһүр Жүсіп балалары мехатрониканы меңгеріп жүр

470 рет
көрсетілді
8 мин
оқу үшін

Ауыл балаларының темір-терсекке үйірсек екені рас. Балалық шақта әкеміздің жанында жүріп, машина мен трактордың руліне жайғасқанды үлкен мәртебе көретін едік. Ал қазіргі жас буынның қызығушылығы заманға сай өзгеріске түскен. Соның бір жарқын мысалын Мәшһүр Жүсіп ауылындағы мектептен байқадық. Жергілікті оқушылардың роботтехникаға әуестігі көрген жанды тамсантады.

Мәшһүр Жүсіп балалары мехатрониканы меңгеріп жүр

Ғұлама Мәшһүр Жүсіп атындағы ауыл тұрғындары балаларының сабақтан бос уақытында пайдалы әрі келешегі зор ғылым түрімен шұғылданатынына дән риза. Мұнда біраз жылдан бері роботтехника сабақтары тек информа­тика пәні аясында ғана оқытылып қой­майды, апта сайынғы үйірме түрінде де жалғасып келеді. Түрлі механикалық тетіктер мен жаңа технологияларды жа­санды интеллектімен байланыстыра­тын қолданбалы өнерге бой ұрған жас ұр­пақтың қазірде қол жеткізген жетістік­тері де аз емес. Ауылдық мектеп ішінен құрылған командалар республикалық, облыстық роботтехника турнирлерін­де топ жарып жүр. Бұл жетістік балаларды ғылыми-техникалық прогрес­ке жетелейтін ұшқынға айналып, оқу ор­нындағы жоғары сынып оқушылары жаңа бағдарламалау тілін шемішкеше шағады.

выпр

Ауыл үлкендерінің айтуынша, жас­өспірімдердің автоматтандырылған тех­никалық жүйелерге деген қызығу­шы­лығына себепші болған мектеп ұстазы Асқар Аюпов екен. Ол білім мекемесінде физика және информатика пәндерінен сабақ береді. Тәлімгердің электрон­ды-цифрлық жүйеге деген энтузиазмы бар­­лық шәкіртін баурап алған тәрізді. Педагогикадағы 8 жылы ішінде жаңа ақпараттық технологиялар саласында бар білгенін алдына келген оқушылардың санасына ерінбей-жалықпай құюда. Ұстаз келешектің Илон Маскы мен Билл Гейтстерін оқытып жатқанына сенімді. Балалардың көзіндегі от пен пәнге деген құштарлық осыны аңғартса керек.

– Қазір барлық әлем цифрлы өрке­ниетке қадам басып жатыр. Қолымызда ұстаған ұялы телефон, түрлі мобильді қо­сымшалар, жерсеріктік телетаратылым, ғаламтор, электронды кітаптар – осы са­ладағы инновациялардың жемісі. Ға­лымдардың айтуынша, адамзаттың ен­дігі болашағы құлтемірлермен байланыс­ты екен. Біздің еліміз де бұл үдерістен қалмайтыны анық. Отандық білім жүйе­сіне роботтехника негіздері енгізілді. Біз оқу­шыларға робот құрастырудың, оны бағ­дарламалау мен басқарудың негіздерін үйретеміз, – дейді ұстаз.

Мұғалімнің айтуынша, роботтехника физика мен информатика пәндерін біріктіреді. Кәдімгі ойыншыққа жан бітіріп, оны қолмен басқаруға үйрету кез келген бала үшін аса қызықты екені дау­сыз. Физика мехатроникалық жағынан көмектессе, информатика бағдарлама жазу, басқару, роботты қимылға келтіру, тіл бітіруге себеп болады. Оған қоса әр құрастырылатын роботтың өз талаптары мен жүйесі болатын көрінеді.

– Мысалы, түрлі жарыста кеңі­нен та­раған «Сумо» аталатын роботтар бар. Көлемі көбіне 25х25 немесе 10х10 см, салмағы 500 грамнан 1 килограмға де­йін тартады. Жарыс барысында олар белгіленген шеңбер ішіне қойылып, бірін-бірі итеріп сызықтан шығарып тас­тауға әрекеттенеді. Оны құрастыру ба­рысында балалар ортадағы серпілу күшін, құлтемірдің салмағын жақсы меңгеруі керек. Түрлі қабылдағыш чиптер мен тетіктер өзара үйлесімде әрекет етуі үшін бағдарламада мін болмауға тиіс. Оқушыларды осыған үйретемін. Жал­­пы, роботтехника сабақтары бірқатар қиын техникалық пәндерді оқушыларға үйретуде де керемет құрал. Мұнда оқу­шы­лардың тек логикалық ойлау қабілеті жетіліп қана қоймай, сонымен қатар ма­тематикалық, алгоритмдік жалпы қа­бі­леттері мен электронды сызбаларды түсіну, өз ойын нақты және дұрыс жет­кізу, проблемаларды түрлі жолмен шешу, топпен жұмыс жасау секілді басқа да зерттеушілік біліктіліктерін де дамытады. Нәтижесінде оқушылар өз жобаларын жүзеге асыра алады, – дейді жаңашыл ұстаз.

Мәшһүр Жүсіп мектебінің балалары Асқар Хамзаұлының жетекшілігімен 2019 жылдан бері түрлі турнирге қаты­сып, өз тәжірибелерін шыңдауда. Алғашқы жылдан-ақ олардың қабілеттері байқа­лып, үлкен жарыстарда жүлделі орындар­ға таласқа түсе бастаған. Әсіресе Қара­ған­ды қаласында өткен республикалық, облыстық ашық жарыстарды нәтижелі аяқтаған. Кейінгі 5 жылда облыс көле­мінде ұйымдастырылған «WRO-2018», «KazRoboSport-2019», «Зерде», «Pavlodar Robotics Challenge», «Менің роботтехникам», «Robopolis-2022» сайыстары мен чемпионаттарында 15 шәкірті жүлделі орындарды иеленіпті. Ал респуб­ликалық «KazRobotics 2019» турнирінде оқушылары Марат Райымбек пен Ерхан Махмұтов 3-орынға, «Зерде» зерттеу жұ­мыстарында Марат Жәнібек бас жүл­деге іліксе, Исабек Нұралы мен Тлеу­ғабыл Айзере І дәрежелі дипломмен ма­ра­патталған. Бұдан басқа ел бойынша өткен «RoboLand 2021» сайысында Назмұхан Ернар ІІІ дәрежелі дипломға, Қазбек Қазтай арнайы аталымға ие болыпты. «RoboLand» халықаралық сайы­сында 2019 жылдан бері оқушылар Наз­мұхан Жанболат, Мыңтай Нұртілек, Исабек Нұралы, Баян Ислам, Назмұхан Ернар бірінші және екінші орындарды иеленіп келген. Шәкірттердің бұдан да өзге жетістіктері жетерлік.

А.Аюповтың өзі былтыр «Үздік педагог-2022» республикалық байқауында жеңімпаз атанып, арнайы сертификатпен және «Үздік педагог» төсбелгісімен марапатталғанын айтып өткен абзал.

Жалпы, Баянауыл ауданында 24 мек­теп бар болса, соның 8-іне 2017 жылы LEGO MINDSTORMS EV3 деп ата­­латын роботтехникалық конструк­тор­лар сатып әперілген екен. Бұл, әри­не, тұтас аудан үшін өте аз. Кейбір ауылдардағы мектепке жергілікті ата-аналар мен демеуші азаматтардың көме­гі­мен әлгіндей робот жиынтықтары сатып алынған. Дей тұрғанмен, бұл үлгі­лер­дің қазіргі күні ескіре бастағаны бай­қалады. Мәшһүр Жүсіп мектебінде робот-құрас­тырмалардың кейбір қозғалтқыштары істен шығып, датчиктері жарамай қалған. Көбіне ата-аналар өз қаражатына оларды жаңалап отырады екен.

– Былтыр Асхат Аймағамбетов Оқу-ағарту министрі болып тұрған уақытта роботтехника сабақтарында пайдаланылып келе жатқан құралдар жаңартылады деп уәде беріп еді. Расында, біз қолданатын құрастырмалы жиынтықтар әбден ескірді. Оның өзінде мектебімізде 4 данасы ғана бар. Кейде жарыстарға дайындалғанда чиптер мен мехатрониктеріміз жетпей қалады. Олардың орнына заманға сай жаңа түрлері әрі көп көлемде алынса дейміз. Қазіргі нарықта неміс технологиясы негізінде жасалған VEX деп аталатын құрастырмалар мықты саналады. Солар қолымызға тисе, мүмкіндігіміз артып, жетістіктеріміз еселене түсер еді. Ал әзірге қытайлық «Алиэкспрес» арқылы өз қаражатымызға тапсырыспен Arduino электронды құрастырмаларын сатып алып жатырмыз. Олардың құны арзан әрі құрылысы қарапайым. Дегенмен робот құ­растыруда көптеген артықшылығы бар. Ал бағдарламалауда кең таралған Python тілін қолданамыз, – дейді кейіпкеріміз.

Негізі информатика пәні бастауыш сыныптардан бастап оқытылғанымен, ауыл мектебіндегі 1-4-сыныптар үшін роботтехникамен айналысуға мүм­кін­дік жоқ. Себебі оған арналған «WeDo» жиынтықтары Мәшһүр Жүсіп мек­те­біне алынбаған. Бұған қоса роботтех­ни­ка туралы ана тілінде жазылған оқу­лықтар жоқтың қасы. Бұл салада еңбек­теніп жүрген педагогтер барлық ақпа­ратты орыс тіліндегі кітаптардан және ғаламтор беттерінен алатыны шын. Ин­­­­форматика пәнінің мұғалімдері бала­лардың құлтемірлерді құрастыруға деген қызығушылықтары жоғары екенін ескеріп, роботтехника сабағын жеке курс ретінде оқытуды ұсынады. Мысалы, ол оқу бағдарламасының кестесіне сәйкес бір тоқсанда 9 рет қана өткізіледі. Бала әрқайсысы 45 минуттық 9 сабақтан роботтар әлемі жайында толыққанды не үйренуі мүмкін? Салдарынан көптеген мектепте робот құрастырумен әуес­те­нетін балалардың саны онша көп емес. Сондықтан бұл бағытта тереңірек оқытуға көңіл бөлінсе деген тілегі бар информатика пәні ұстаздарының.

 

Павлодар облысы,

Баянауыл ауданы,

Мәшһүр Жүсіп ауылы