Мемлекет басшысы Шығыс Қазақстан облысының әлеуметтік-экономикалық дамуын оң бағалады
Спорт кластері сүйсіндірді
Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Шығыс Қазақстан облысына жұмыс сапары аясында бірқатар әлеуметтік нысандарда болып, өңір жұртшылығымен жүздесті. Елбасы Өскеменде соңғы жылы салынған ауқымды спорт кластерімен танысып, ондағы жекпе-жек сарайы, жеңіл атлетика манежі және орталық жүзу бассейнін аралап көрді. Шығысқазақстандықтардың игілігіне берілгеніне әлі бір жыл бола қоймаған жекпе-жек сарайында күрес, бокс, дзюдо, таэквондо және каратэ залдары бар. Кешенде 1114 адам жаттыға алады. Көрермен залының сыйымдылығы – 650 орын. Бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі негізінде салынған нысанның жаттықтырушылар құрамында бүгінде 45 адам еңбек етеді. Ал 350 адамға арналған жеңіл атлетика манежі жүгіру, сырықпен және биіктікке секіру, көпсайыспен шұғылдануға мүмкіндік беретіндігімен ерекшеленеді. Халықаралық талаптарға сай салынған жабық жүзу бассейнінің есігі қазіргі кезде қала тұрғындарына ашық. Орталық жүзу бассейнінің сыйымдылығы 747 орынға есептелген. Онда 10 жүзу жолағы, 2 және 5 метрлік трамплиндер, жаттығу және сауықтыру залы, тағы басқа спортшыларға қажетті жағдайлар жасалған. – Экономикалық дамудың арқасында біз әлеуметтік, оның ішінде спорт саласындағы мәселелерді шешуге мүмкіндік алдық. Бүкіл еліміз бойынша спорт нысандары қалпына келтіріліп, жаңадан спорт кешендері салынуда. Атлеттеріміздің нәтижелері де барлық бағыттар бойынша жақсарып келеді. Осының бәрі ұлт саулығын нығайтуда маңызды мәнге ие болып отыр, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Президент өңірдегі спорт саласы ардагерлерімен әңгімелесіп, оң өзгерістерді атап өтті. Елбасы сондай-ақ, спорт базасын кешенді дамыту жұмыстары барысымен және өңірдегі білім, жастар саясаты саласында жүзеге асырылып жатқан жобалармен танысты. Президентке өзекті әлеуметтік мәселелерді шешуге, атап айтқанда, жетім және ата-ана қамқорлығынсыз қалған балаларды қолдауға арналған «Мейірім» акциясы, мүмкіндігі шектеулі балаларға көмек көрсетуді көздейтін «Әлемге ашылған терезе», орта және жоғары оқу орындарының түлектерін жұмысқа орналастыруға жәрдемдесуге бағытталған және меценаттыққа байланысты түрлі жобалар туралы баяндалды. Құс етін өңдейді Сапар барысында Елбасы Өскемендегі «Айтас МП» кәсіпорнында болып, зауыттың құс еті өнімдерін өңдеу және өндіру жұмыстарымен танысты. «Айтас-МП» ЖШС былтыр тамыз айында іске қосылған болатын. Жобаның жалпы құны – 1,8 млрд. теңге. Шұжық өнімдерін, деликатестер мен жартылай дайын өнімдер шығаратын кәсіпорынның өндіріс көлемі жылына 6 мың тоннаны құрайды. Швейцария, Германия және Польшаның жаңа технологияларымен жабдықталған зауыт өнімінің сапасы жоғары, тұтынушылар арасында қазірдің өзінде сұранысқа ие. 100-ге жуық адам жұмыспен қамтылып отырған зауыт қызметкерлерінің орташа еңбекақы көлемі 114 194 теңгені құрайды. Кәсіпорын жетекшілері 2020 жылға қарай жоба қуатын 12 мың тоннаға дейін арттыруды көздеп отыр. Нұрсұлтан Назарбаев құс етін өңдеу зауытының өңірдегі ірі және маңызды жобалардың қатарында екенін атап өтті. Зауыт өнімінің 40 пайызы экспортталатынына көңілі толатындығын жеткізді. Сондай-ақ, зауытта Мемлекет басшысына Шығыс Қазақстан облысының агроөнеркәсіп кешенінде жүзеге асырылып жатқан жобалар туралы баяндалды.
Жүздесу жылы әсер қалдырды
Мемлекет басшысы бұдан кейін өңір активімен, шағын және орта бизнес, жұртшылық өкілдерімен кездесті. Ертістің сол жағалауында орналасқан Шығыс Қазақстан облыстық сәулет-этнографиялық және табиғи-ландшафтық мұражай-қорығындағы ақшаңқан киіз үйде өткен жүздесуде Нұрсұлтан Назарбаев өз сөзін шығыс өңірінің әлеуметтік-экономикалық маңыздылығынан бастады.
– Шығыс Қазақстан облысы – республиканың ірі өндірістік орталығы. Өңірде «Қазцинк», Үлбі металлургия зауыты, титан-магний комбинаты және тағы басқа ірі кәсіпорындар жұмыс істейді. Еліміздегі титанның, магнийдің, атом стансасы отынының барлық көлемі, мырыштың 90 пайызы өндіріледі. Аталған өнім түрлері бойынша облыс кеңестік уақытта да жетекші рөлге ие болатын. Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасына облыста көңіл бөлінген. Үлкен қаржы игеріліп жатыр. Соңғы уақытта 200 миллиард теңгеге 37 жоба іске қосылды. 8,5 мың жұмыс орны ашылды. Шығыс Қазақстан еліміздегі майлы дақылдардың төрттен бір бөлігін өндіреді, сүт пен ет өндіруден елімізде бірінші және екінші орынды иеленеді. Сондықтан облысқа көңіл бөлу – Қазақстанның өндірісін өркендету болып саналады. Өңірде ғылым, жаңа технология, әлеуметтік шаралар жөнінен көптеген шаруалар жасалып жатыр. Мен бүгін облыс орталығында іске қосылған спорт кешендерін көрдім. Мұның бәрі халыққа жасалып жатқан жақсылық болып саналады, – деді Мемлекет басшысы.
Президент елімізде шағын және орта кәсіпкерлікке ерекше көңіл бөлініп отырғанын, экономиканың бұл бөлігінде шығарылатын өнім көлемі екі жарым есеге артқанын атап өтті.
– Халықтың үштен бір бөлігінің шағын және орта кәсіпкерлікпен айналысуы өте маңызды. Біз құрған ірі кәсіпорындар үлкен қаржы мен кіріс көзі екені белгілі. Бірақ ірі өнеркәсіп көптеген жұмыс орнын құра алмайды. Алып өнеркәсіп орындары жұмысшы санын азайтып, еңбек өнімділігін арттыруға күш салады. Ал шағын және орта кәсіпкерлік 5-10, 50 маман істесе де адамдарға жұмыс береді. Сондықтан біз шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына барлық жағдайды жасаймыз, – деді Президент.
Елбасы өңірде денсаулық сақтау мен білім беру мәселесіне көңіл аударылып отырғандығын, оған дәлел ретінде облыс тұрғындарының өмір сүру ұзақтығы 70 жасқа дейін жетіп, бала туу көрсеткішінің 41 пайызға артқанын атап өтті. Мемлекет басшысының айтуынша, бұл – адамдардың өмір сүру деңгейі жақсарғанын білдіреді.
Нұрсұлтан Назарбаев соңғы уақытта бизнес қаржысы есебінен бой көтерген медициналық орталық, жекпе-жек сарайы, хоккей орталығы, жеңіл атлетика манежі, орталық бассейн сынды нысандардың барлығы тұрғындардың денсаулығына қызмет ететінін ерекше атады.
Әрине, Өскеменде экология мәселесі бар. Мен бұл мәселені үнемі назарда ұстап отырамын. «Қазцинк» және «Қазақмыс» компаниялары экологияның оңалуы жолында бірқатар шаруа атқаруда, – деді Елбасы.
Мемлекет басшысы Өскеменде уран кені өңделетінін, Ресеймен әріптестік шеңберінде экспортқа шығару жоспарланып отырғанын айта келіп, Еуразиялық экономикалық одақ шеңберінде Шығыс Қазақстан кәсіпорындарына көрші елдің нарықтық кеңістігіне шығуға жақсы мүмкіндік туып, кедендік алымдар мен кедергілерсіз сауда-саттық жасауға, бәсекелестікке түсуге болатындығын жеткізді.
– Бұл ретте өнімдеріміз бәсекеге қабілетті бола ма деген сауалға жауап табылады. Мен облыста жағымды алға жылжу бар деп есептеймін. Халықтың өмір сүру деңгейі өсіп, экономикасы дамуда. Әлеуметтік жұмыстарға жеткілікті назар аударылады. Дегенмен, алда әлі де жұмыс көп. Мен жақында айттым, біз тағы да бизнеске, инвесторларға еркін жағдай жасадық. Жаһандық экономиканың ахуалында құлдырау үдерісі байқалады. Әлемдік және еуропалық инвестициялық ресурстар жабылып жатыр. Мұндай жағдайда біз ішкі қаржы есебінен ішкі сұранысты арттырып, экономиканы көтеруіміз, жұмыс орнын ұсынуымыз қажет. Мемлекеттің оған мүмкіндігі бар. Осыған байланысты экономикаға 1 триллион теңге бөлінді. Аталған қаржы шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту, тұрғын үй құрылысы, индустриялық-инновациялық нысандар құруды одан әрі жалғастыру және экономиканың басқа да секторына арналатын болады, – деді Елбасы.
Осыдан кейін Елбасыға өңір басшысы Бердібек Сапарбаев облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуы жөнінде баяндады.
– Аса қадірлі Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы! Сіздің: «Қандай қиыншылықтар болса да экономиканың даму қарқыны өткен жылдан төмендемеуі тиіс, халықтың тұрмысы, әл-ауқаты жақсаруы керек», деген тапсырмаңыз бүгінде толығымен орындалуда. Былтыр ішкі жалпы өнім 2 триллион теңгеден асты. Негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер өткен жылғы көрсеткіштер мен республикалық көрсеткіштерден төмен емес. Өндіріс өнімдеріне сұраныстың төмендеуі, бағаның құлауына қарамастан өнеркәсіп саласында тұрақты ахуал байқалады, – деді облыс әкімі.
Өңір басшысының айтуынша, өнеркәсіп өнімінің өсімі 8 пайызды құрап, 53 миллиард теңгеге ауыл шаруашылығы өнімдері өндірілді. 100 млрд. теңгеге жуық инвестиция тартылды. Құрылыс жұмыстарының көлемі өткен жылмен салыстырғанда 22 пайызға көбейіп, 117 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді. Мемлекет басшысының негізгі азық-түлік түрлеріне бағаның негізсіз өсімін болдырмау тапсырмасы орындалды.
«Қазцинк», «Қазақмыс» сынды кәсіпорындар Қазақстанға сырттан тасымалданатын тауарларды өндірумен айналысатын ұсақ кәсіпкерлерге айтарлықтай қолдау көрсетіп отыр. Бүгінде олар өңір мен еліміздің басқа да аймақтарындағы кәсіпкерлермен 800-ге жуық келісімшарт жасасты. «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасы арқылы үш жылдың ішінде 37 млрд. теңге бөлінді. Оның ішінде ағымдағы жылы 9,70 млрд. теңге бөлінді. Үш жылда 40 мыңға жуық жаңа жұмыс орны ашылса, биыл 7 мың жұмыс орны ашылмақ. Әсіресе, шағын несие ұйымдары ауылдағы кәсіпкерлікті дамытуға себін тигізіп отыр.
Шығыс Қазақстан шекаралық өңір болып саналады. Елбасы тапсырмасына сәйкес, облыс Ресей Федерациясының субъектілерімен, Белоруссияның Могилев облысымен интеграциялық әріптестікті жолға қойды. Кеден одағының құрылуы арқылы тауар айналымы өткен жылы 4,10 пайызға артып, Ресей мен Белоруссия арасындағы тауар айналымы 1 млрд. долларға жуық қаржыны құрады. Бұл көрсеткіш ағымдағы жылдың төрт айында 400 млн. долларға жуықтады. «Қолжетімді тұрғын үй-2020» бағдарламасы бойынша жыл сайын 290-300 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілсе, биыл бес айдың ішінде 113 мың шаршы метр тұрғын үй берілді. Бұл ретте мемлекеттік қаржы көздерінен бөлек кәсіпорындардың мүмкіндігі де пайдаланылуда. Моноқалаларды дамыту бағдарламасы бойынша 4 жоба енгізіліп, 3,5 млрд. теңгеге жуық қаржы бөлінді. Бұл моноқалалар экономикасын жекелеген кәсіпорындарға тәуелділіктен құтқаратын болады.
Жаһандық нарықтағы өзгерістердің өңір экономикасына тигізген кері әсерін жою үшін қосымша экономикалық өсімді арттыру көздері қарастырылуда. Бұл ретте жұмысы тоқтап қалған немесе толық қуатында жұмысын жүргізбей отырған кәсіпорындар мен интеграциялық тетіктерді іске қосу, «Ақтоғай» тау-кен байыту комбинаты мен «Азия Авто» АҚ жаңа зауытын салу жобалары көзделген. Сондай-ақ, ауыл шаруашылығындағы бос жерлерді игеру қолға алынды. Төрт жылда жүргізілген түгендеу жұмыстарының нәтижесінде егістік алқаптары жылына 60-70 мың гектарға артып келеді.
Баяндаманы ден қоя тыңдаған Елбасы облыста оң істер атқарылып жатқанын атап өтіп, десе де тау-кен саласындағы түсті металдар қорын игерудің баяу жүргізіліп жатқанына назар аударды.
«Қазцинк» ЖШС президенті Никола Попович, «Қазақмыс» корпорациясы» ЖШС басқарма төрағасы Эдуард Огай, «Үлбі металлургиялық зауыты» АҚ басқарма төрағасы Юрий Шахворостов Елбасыға түсті металл өндіру саласындағы жағдайды баяндады. «Қазақмыс» басшысының айтуынша, кәсіпорын бүгінде ірі кен байыту комбинатының құрылысын жүргізуде. Өнімділігі 30 млн. тоннаға жететін комбинаттың өндіріс көлемі жылына 100 мың тоннаны құрайтын болады. Инвестиция көлемі 1 млрд. 700 млн. теңге. Кен орнында 2,5 мыңға жуық жұмыс орны құрылады. Жобаның бірінші кезегі 2015 жылы іске қосылмақ.
Үлбі металлургия зауытының жетекшісі Юрий Шахворостовтың айтуынша, уранның шикізат қорына қатысты ешқандай проблема жоқ, алайда отын таблеткаларын өткізуде қиындықтар туындап отыр.
– Бүгінде біз өнімдерімізді Қытайға шығарамыз. Ол жақта француздық компаниямен келісім жасалған. Бірақ бұл жобалар аса белсенді іске асып жатқан жоқ. Қазір уранды конверсиялау бойынша канадалық компаниямен жұмыс істеудеміз. Жапонияда болған апаттан кейін әлемдегі бірқатар атом стансалары жұмысын тоқтатып, уранға деген сұраныс күрт азайды. Соның салдарынан уран бағасы екі есеге арзандап кетті. Мұның бәрі жоспарлаған жобаларды жүзеге асыруға салқынын тигізбей қоймайды, – деген Юрий Шахворостов бүгінде өскемендік зауыт тантал шикізатының тапшылығын бастан кешіріп отырғанын да жасырған жоқ.
– Ядролық энергетика дами береді. Біз де ядролық әлеуетті пайдаланамыз. Жапония, Еуропа елдері де оған оралады. Сондықтан бұл тарапта жұмыс істеуге әрқашан дайын болуымыз керек, – деді Елбасы.
Тау-кен саласын дамытудың тағы бір көзі – биылдан бастап геологиялық барлауға бөлінген қаржы екі есе көбейді. Оның 2 млрд. теңгесін мемлекет, 3 млрд. теңгені «Қазцинк» бөліп отыр. Мемлекет басшысы барлау жұмыстарын жіті жүргізуді тапсырды.
Елбасына өңірдегі Индустрияландыру картасы аясында атқарылған жұмыстар жөнінде облыс әкімінің бірінші орынбасары Ермек Көшербаев мәлімдеді. Бүгінгі таңда Индустрияландыру картасы аясындағы 37 жобаның 21-і елуден жүз пайызға дейін қуатында жұмыс істесе, 10-ы елу пайызға дейін, 4-еуі өткен жылдың соңында енгізілгендіктен өнім өндіруді жоспарламаған екен.
– Кез келген жобаны бастамас бұрын оның тиімділігін, сұранысқа сай келетінін анықтап алған дұрыс. Қолданысқа енгізілетін нысандар толық жұмыс істеуі, өндіретін тауарларына сұраныс болуы тиіс. Әйтпесе, қыруар қаражат жұмсалған жобалардың толық қуатпен жұмыс істемей тұрса ешқандай пайдасы жоқ. Осы жағын есте ұстау керек, – деген Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев аудандарда «ҚазАгро» ұлттық басқарушы холдингі арқылы несие алып, ауылшаруашылық өнімдерінің көлемін ұлғайту, мемлекет тарапынан жасалып отырған жеңілдіктерді тиімді пайдалану қажеттігін ескертті.
Әлеуметтік сала ахуалы
Елбасы әлеуметтік саланың да ахуалын сұрады. «Апатты» аталып кеткен, яғни, бүгінгі күннің талабына сай емес өңір мектептерінің жағдайы туралы Президентке облыс әкімінің орынбасары Жақсылық Омар ақпарат берді. Ол тиісті орындармен жүргізілген тексерулер нәтижесінде аймақтағы мектептердің арасында қазіргі уақыт талабына сай келмейтіндері анықталғанын, олардың орнына жаңадан ғимараттар салынып жатқанын, биылғы ҰБТ-да шығысқазақстандық түлектердің жинаған орташа балы 78-ді құрағанын, бұл – республикада сегізінші көрсеткіш екенін жеткізді.
Мемлекет басшысы білім беру нысандарының білім беру бағытында қолданылуы қажеттігін атап айтты.
Кездесуге қатысушылар арасында Д.Серікбаев атындағы ШҚМТУ-дың профессоры Лилия Столярова Елбасына шығысқа келген әр сапарының өңір тұрғындары үшін қуаныш сыйлайтынын айта келе, «Қазақстан-2050» Стратегиясының маңыздылығына тоқталды.
– Құрметті Елбасы, Сіздің «Қазақстан-2050» стратегиялық бағдарламаңызды шығысқазақстандықтардың 96 пайызы қолдайды және қолдап қана қоймай оны жүзеге асыруға қолдарынан келгенше үлестерін қосуда. 1992 жылы Қазақстан халқының 1 форумында сөйлеген кезде мен: «Біздің Президентіміз металлург, ерекше қорытпаның құпиясын біледі. Ол қорытпаның атауы – «Қазақстан халқы». Бүгін бұл енді құпия емес, нақты белгіленген, болашағы айқындалған «Дамудың қазақстандық жолы» атты бағдарлама. Бүкіл жаћан жұрты қазір осы бағдарламаға қызыға қарайды. Сіздің Қазақстанда ғана емес бүкіл әлемде бейбітшілік пен тұрақтылықты сақтауға үндеген, татулық пен келісімді насихаттаған парасатты бастамаларыңызды әлем елдері қызу қолдап отыр. Бұл ретте Сіздің ядролық қарудан бас тартқан маңызды шешіміңіз баршаға үлгі, – деді профессор.
Лилия Столярова, сондай-ақ Елбасының бастамасымен Еуразиялық экономикалық одақтың құрылуы да тарихи оқиға екенін жеткізді.
Этноауылдың төрінде орналасқан ақшаңқан киіз үйдегі алқалы жиынның соңында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев тәуелсіздік алған жылдардан бергі елімізде жүзеге асырылған стратегиялық бағдарламалардың жемісі, осы уақыт ішінде қол жеткізген жетістіктер, сырттан құйылған шетелдік инвестициялар және басқа да толағай табыстар туралы айта келе ендігі алда тұрған үлкен міндет – дамыған 30 елдің қатарына ену екенін нақтылады.
– Қазір Еуропа елдерінде инвестиция көздері азайды. Түсті металға деген сұраныс та артып тұрған жоқ. Бізге табиғи байлықтарымызға иек артып, арқаны кеңге салуға болмайды. Бізге индустрияландыру бағдарламасын жүзеге асыруда ширақтық танытуымыз керек. Бұл – оңай бағдарлама емес. Десе де еліміздің болашағы мен тұрақты, жедел дамуы үшін осы бағыттан таймауымыз керек. Индустрияландыру зауыт салумен шектелмейді, ол зауыттың өнімі заман талабына жауап беретіндей, жоғары сұранысқа сай болуы тиіс. Біз индустрияландырудың алғашқы бесжылдығын сәтті аяқтадық, енді кезекте инновацияға негізделген екінші бесжылдық тұр. Осы орайда Қазақстанның әлем елдері алдындағы беделінің арқасында Дүниежүзілік банк бізге қомақты қаражат бөлуге келісті. Сол сияқты Еуропалық банк, Ислам банкі, Азиялық банк сынды алпауыт қаржы институттарының барлығы қаражат бөлуге дайын. Бұл қаражат алдымен индустрияландыру бағдарламасын жүзеге асыруға, содан кейін шағын және орта кәсіпкерлікті қолдауға бағытталады, – деді Мемлекет басшысы.
Президент жаһандық экономиканың шарықтауы мен құлдырау кезеңдерінде тұрақтылықты сақтап тұру үшін ұлттық қор құрылғанын, қазір онда 100 млрд. доллар көлемінде қаражат жиналғанын жеткізді.
Мемлекет басшысы Шығыс Қазақстанда жақсы ғылыми-ағартушылық база бар екенін, бірақ оның нақты сектормен өзара іс-қимылын күшейту керектігін атап өтті. Бұл ретте өндіріс орындарының дуалды оқыту бағдарламасын күшейту қажеттігін атап өтті.
– Ғылым еңбек өнімділігін арттыруға қызмет етуге тиіс, инновацияның мәні де осында жатыр. Жаңа технологиялар әлемде қарқынды түрде енгізілуде, біз де қалыспауға тиіспіз, – деген Президент Нұрсұлтан Назарбаев елімізде барлық негізгі әлеуметтік-экономикалық салаларда – бизнес жүргізуде, ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыруда, тұрғын үй құрылысында, оқуда, медицинада, мәдениетте теңдессіз шарттар ұсынылып отырғандығын атап өтті. Тек тұрғындар тарапынан бастамашылық қажет, ол үшін тиімді түсіндіру жұмыстарын жүргізген жөн.
Елбасы облыс орталықтарында медицинаның әлеуеті күшейгенін, жылына 15 мың жүрек науқасына ашық ота жасалатынын, трансплантация қызметінің дамығанын атап өтті. Сондай-ақ, елімізде өтіп жатқан ірі шаралардың барлығы қазақстандықтардың тәуелсіздік жылдары қол жеткізген толеранттылығының, елімізде қалыптасқан тұрақты саяси-экономикалық дамудың нәтижесі екенін жеткізген Мемлекет басшысы облыстың табысты дамып келе жатқанын, осы қарқынды әлі де үдете түсу қажеттігін атап көрсетті.
– Бүгінде жұмыс істеуге, әл-ауқатымызды арттыруға барлық жағдай бар. Тек талмай, тынбай еңбек ету керек, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.
Елбасы жиын соңында барлық мемлекеттік қызметшілерді кәсіби мерекелерімен құттықтап, ел игілігіне еңбек етуге шақырды.
Думан АНАШ,
«Егемен Қазақстан».
Шығыс Қазақстан облысы.
Суреттерді түсіргендер
С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.
