Жолдаудың құқықтық іргетасы сапалы заңдармен қаланады

Алға қойған мақсатыңды айқын білмесең, оған жетудің жолдарын сезіне алмасаң, табысқа жетуің қашан да қиын. Бұл – жеке адамға да, бүкіл халыққа да, тұтастай мемлекетке де бірдей белгілі ақиқат. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында Елбасы Нұрсұлтан На­зар­баев еліміздің келешегі туралы өз ойларын «Қазақстан-2030» Стра­тегиясында белгілеген болатын. Еске алатын болсақ, біздің мем­лекетіміз Кеңес Одағының ыды­рауынан кейінгі ауыр дағда­рыстан соң өзінің экономикасын қалыптастыра бастаған кезде  осы­нау бағдарламалық құжатта көрініс тапқан еліміз Президентінің көптеген идеялары утопия секілді, ал мақсаттар осындай қысқа мерзімде орындалмайтын секілді көрінгені рас. Бірақ, кейде біздің ең батыл армандарымыз іске асатын алдағы күндер біз күткеннен де ерте келетіні бар. Халық өзінің Елбасына сенім артып, белгіленген мақсат-мұраттардың көпшілігіне айтылған мерзімнен едәуір бұрын қол жеткізе алды. Қазіргі кезде «Қазақстан-2030» Стратегиясының негізгі бағыттары табысты түрде іске асырылды. Қазіргі кезде біз келесі маңызды мақсатқа – әлемнің үздік 30 елінің қатарына кіруге қарай ілгерілеп келеміз. Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақ­стан-2050» Стратегиясы – қалып­тасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан халқына Жол­дауында белгіленген негізгі мін­деттердің бірі осындай. Жаңа Стратегияда Мемлекет басшысы еліміздің таяу онжылдақтағы даму келешегін айқындады. Елбасы Жол­дауда атап өткендей, «Біздің бас­ты мақсатымыз – 2050 жылға қарай мықты мемлекеттің, дамыған эко­номиканың және жалпыға ортақ еңбектің негізінде берекелі қоғам құру. Мықты мемлекет күнкөріс саясатымен емес, жоспарлау саясатымен, ұзақ мерзімді дамумен және экономикалық өсумен  айналысады». Еліміздің ХХІ ғасырдағы орнықты дамуына Президент «Қазақстан-2050» Стратегиясында осындай жоспар ұсынды. 2014 жылғы 17 қаңтардағы «Қа­зақ­стан жолы – 2050: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақстан халқына Жолдауында Мемлекет басшысы «Қазақстан-2050» Стра­тегиясының ережелерін дамыта отырып, ұлт дамуы­ның негізгі жеті басымдықтарына бөліп нақтылады. Ол ұлттық иннова­циялық индус­трия­ландырудың, агро­өнер­кәсіп кешенінің тиімділігін арттыру, ғы­лымға негізделген экономика қалыптастыру, агломерация­ны, кө­лік инфрақұрылымын, энер­гетиканы қар­қынды дамыту, қазақстандықтардың әлеуетін ашу­дың жаңа мүмкіндіктері, шағын және орта бизнесті дамыту, мемлекеттік институттардың жұ­мыс­тарын жетілдіру болып табылады. Егер де «Қазақстан-2050» Стратегиясын бейнелі түрде Қазақстанның бола­шағына апаратын жол картасы деп алатын болсақ, еліміздің барлық саласын дамытуға арналған құқықтық негіз қалыптастыратын заңдарды алға қойылған міндеттерге жеткізетін күрежолдарға теңеуге болады. Қазақстан Республикасының Пре­зи­денті алға қойған міндеттерді іске асыруды заңнамалық тұрғыда қамтамасыз етуде еліміздің Парла­мен­тіне негізгі рөл беріледі. Мем­лекет басшысының саяси бағы­тын заңнамалық тұрғыда тұтас­тай қамтамасыз ету іргелі консти­ту­циялық-құқықтық негіздермен бекемделіп отыр, онда Президенттің Парламентке қатынастарындағы уәкілеттігі нақты белгіленген. Мем­лекет басшысының шешімімен 20 жыл бұрын құрылған Қазақстан Рес­публикасы Президентінің Пар­ла­менттегі Өкілдігіне ынты­мақ­тас­тық және өзара қарым-қаты­нас­тар­ды қалыптастыруда ерекше рөл берілді. Жолдаулардың басым ереже­лерін іске асыру үшін құқықтық жағ­дай қалыптастыратын заң жоба­лары еліміздің жоғары заң шы­ға­ру органында шұғыл түрде қара­латынын атап өту керек. Өткен сессияда, депутаттардың бір мезгілде төрт кодекспен (Қыл­мыс­тық, Қылмыстық-процестік, Қыл­мыс­тық-атқару және Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстер) жұмыс жүргізгені оған айқын дәлел болды. «Қазақстан-2050» Стратегиясында атап өтілгендей, оларды қабылдау «қылмыстық сот ісін жүргізуді және ең алдымен, қылмысқа қарсы мемлекеттің күрес саясатын тұжырымдық тұр­ғыдан жаңғыртады, біздің құқық­тарымызды қазіргі сын-қатер­лерге өз дәрежесінде әрекет жасай­тын­дай деңгейге көтереді». Жаңа тұр­паттағы бұл кодекстерді қабыл­даудағы негізгі міндеттердің бірі заң­наманы одан әрі ізгілендіру қажет­тігі болып отыр. Атап айтқан­да, алғаш рет қателескендерге жә­не халықтың әлеуметтік әлсіз қаба­тына жауаптылық барынша жұмсар­тылды, сонымен бірге, қылмыс­тың жаңа түрлерімен күрес үшін негіз жасалып, «қылмыстық әре­кет» ұғымы енгізілді, қылмыс­тық қудалау аясына түскен аза­маттардың құқықтарын қорғаудың елеулі кепілдіктері ескерілді. Өз кезегінде әкімшілік құқық бұ­зушылық туралы заңнаманы жаң­ғырту азаматтардың, оның ішінде, олардың еңбек құқықтарының қор­ғалуын арттыруға да бағыт­талған. Сондай-ақ, жазалардың орындалу тетіктері жетілдіріліп, соттал­ған­дар құ­қық­тарының қорғалуын қамтамасыз етуде жұртшылықтың рөлі күшейе түседі. «Қазақстан жолы – 2050: бір мақ­сат, бір мүдде, бір болашақ» атты Қазақ­стан халқына Жолдауында Президент әлеуметтік мәселелерге ерекше тоқталып, еңбекақыны, сти­пендияны, зейнетақыны, жәр­дем­ақыны көтеру қажеттігін атап өтті. Мемлекет басшысының бұл тапсырмаларын іске асыру үшін Парламент әлеуметтік қамсыздандыру мәсе­лелері туралы заң қабылдады, оған сәйкес биылғы 1 сәуірден бастап жәрдемақы мөлшері және әлеуметтік сипаттағы төлемдер 12 пайызға ұлғайды, ал 1 шілдеден бастап мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар 25 пайызға өседі. Заң, сондай-ақ, бала асырап алуға байланысты 75 айлық есептік көр­сеткіш мөлшерінде бір жолғы ақша төлемін енгізуді көздейді. Елбасы «Қазақстан-2050» Стра­те­гиясында әлемнің барлық елдеріне тән әлеуметтік шиеленістің өсе түсуі секілді елеулі мәселе туралы айтты. Әлемдік экономикалық дағдарыс туындатқан басқа жағым­сыз көріністердің қасында Қазақ­стандағы жұмыссыздық жағдайы дамыған еуропалық елдерге қа­ра­ғанда жақсырақ көрінеді. Дегенмен, жаһандық қатермен санаспауға болмайды. Әлеуметтік шиеленістің арта түсуін ескертуге, атап айтқанда, «Кәсіптік одақтар туралы» жаңа Заң көмектеседі. Ол жұмысшылардың еңбек, әлеуметтік-экономикалық құқықтарын қорғаудағы кәсіп­одақ­тардың рөлін арттырып, әлеу­мет­тік-еңбек дауларын алдын ала ескертетін болады. Мемлекет басшысы, сондай-ақ, ай­­мақтардағы еңбек нарығына әсер ететін көші-қон мәселелерін ке­шенді түрде шешу қажеттігін атап өтті. Үкі­метке осы саладағы жағ­дайды рет­тейтін тиісті заң әзірлеуге тапсырма берілді. Ол заң жобасы Парламентте қаралып, қабылданды. Оның мақсаты – еңбек көші-қонын заңдастыру, жеке адамдардың шетелдік жұмыс күштерін тартуына рұқсат беру тәртібін оңайлату, жеке адамдардың жұмысындағы көшіп-қонушылар кірістерінен қосымша жеке құн салығы төленуін енгізу болып отыр. «Қазақстан-2050» Страте­гия­сында Мемлекет басшысы әйел­дерге ерекше қамқорлықпен қарау қажеттігіне, олардың құқықтарына шектеудің қандай түрі болса да жол бермеуге назар аударды. Бұл міндеттерді тұрмыстық зорлық-зом­былық жағдайына қарсы іс-қимыл және одан зардап шеккен адамдарға жәрдем беру жөніндегі кешенді құқықтық шаралар мазмұндалған заң реттейтін болды. Ондай заң таяуда Парламентте қабылданды. Бүгінде біздің еліміз Халық­аралық ЭКСПО-2017 мамандан­дырылған көрмесін Астанада өткі­зуге әзірлік жұмыстарын қолға алды. Жаһандық ауқымдағы бұл оқиға Қазақстан үшін жаңа мүмкін­діктер ашатын болады. Парла­мент еліміздің өзіне алған міндет­темелерін орындауға және айтылған көрмені ұйымдастыру мен өткізу үшін қолайлы жағдай жасауға бағытталған заңды қабылдады. Азық-түлік қауіпсіздігі таяу­дағы он жылда жаһандық қатерге айналатыны туралы айта келіп, Н.Ә.Назарбаев біздің еліміз үшін бұл қатердің өзінде зор мүмкіндіктер жатқанын атап өтті. Қазақстан қазірдің өзінде әлемдегі ірі астық экспорт­таушылардың қатарына кіргені, бірақ біздің елімізде ауыл шаруашылығын ең жаңа агротех­нологияға көшіре отырып дамытуда әлі зор мүмкіндіктер бар екені айтылды. Бұл мәселелерді шешуге, атап айтқанда, агроөнеркәсіп кешені мәселелері жөніндегі қабылданған заң ықпал ететін болады. Мемлекет басшысы шағын және орта бизнесті қолдау, кәсіп­кер­лік бастамаларды ынталандыру қажеттігіне ұдайы назар ауда­рып келеді. Бұл мәселелерге Жол­дауда да ерекше орын берілді. Парламентте шұғыл түрде қабыл­данған «Рұқсаттар және хабарла­малар туралы» Заң бизнес құры­лымдарға бюрократтық түрде кез келген өрескел араласудан қор­ғай­тын кепілдікті бекітіп, әкімшілік кедергілерді азайтуға ықпал етеді. Осы заңның аясында қазақ­стан­дықтардың өмір сүру қауіпсіздігіне тікелей әсер етпейтін барлық рұқсат­тар мен лицен­зия­лар ескертулерге ауыстырылды. Этил спирті мен алкогольдік өнім­дер өндірісі мен айналымын мемлекеттік реттеуге өзгерістер енгізетін заң тек экономикалық мүд­дені ғана емес, азаматтардың өмірі мен денсаулығын қорғауға да бағытталған. Олардың қатарында, ол алкогольді сатуға тыйым салынатын орындар кеңейтіліп, спирттік ішімдіктерді сатуға тыйым салынатын уақыттың ұлғая түсетіні туралы ережелер бар. Инвестициялық ахуалды жақ­сарту мақсатында заң жүзінде инвесторларды ынталандырудың жаңа құқықтық топтамасы енгізілді. Оның басты негізі инвестициялық келісімдердің мүлтіксіз атқарылуы және осы саладағы заңнаманың тұрақтылығы болып отыр. Депутаттық корпус, сондай-ақ, «Қазақстан-2050» Стратегиясын жүзеге асыруға бағытталған жаңа заң жобаларын қарайтын болады. Қазақстандықтарды «жасыл» тех­нологияны белсенді түрде пай­далануға шақыра отырып, еліміздің Президенті жаһандық қатерлердің қатарында энергетикалық қауіп­сіздікті де атады. Біздің еліміздің «жасыл экономикаға» көшуі туралы заң энергияның балама көздерін кеңінен қолдануға, өнеркәсіп кәсіп­орындары қызметінің экологиялық құрамын кеңейтуге құқықтық негіз қалыптастырады. Таяуда тиісті заң жобасы Парламенттің қарауына енгізілетін болады. Биылғы 29 мамырда Қазақстан, Ресей және Беларусь президенттері қол қойған Еуразиялық эконо­ми­калық одақ туралы шарт Парла­мент­ке күзде ратификацияға келе­ді. Бұл ықпалдастық жаһан­дық экологиялық жүйені тұрақтан­ды­руда елеулі рөл атқарып, экономиканы дамытуда, үш ел азаматтарының әл-ауқатын арттыруда келешегі зор кеңістік ашылатын болады. Сонымен бірге, Мемлекет бас­шысының Жолдауларын Парламент тарапынан қолдау тек заң қабыл­даумен ғана шектелмейтінін айту керек. Депутаттар республика ай­мақтарын ұдайы аралап тұрады, олар өздерінің сайлаушыларымен тығыз қарым-қатынас орнатқан. Халық қалаулылары заң шығару қызметі туралы халықты хабардар етеді, қоғамдық ерекше маңызы бар мәселелер бойынша азаматтардың пікірімен танысады, Мемлекет бас­шысы Жолдауларының басым ба­ғыттарын жұртшылыққа түсін­діреді. Парламент дәл бұрынғыдай елі­міз Президенті Жолдауларының ережелерін өмірге енгізуде белсенді жұмыстарды жалғастыра беретіні күмәнсіз. Еліміздің депутаттық корпусы осы стратегиялық құжатты іске асыруға лайықты үлес қосатыны туралы нық сеніммен айтуға болады. Қайрат НҰРПЕЙІСОВ, Қазақстан Республикасы Президентінің Парламенттегі Өкілдігінің басшысы.