Зооинженер мамандарын даярлау үрдісі соңғы жылдары кейінгі қатарға ысырылып қалғаны белгілі. «Алматы зооветЕринарлық институты 1929 жылы екі факультеттен құрылған болатын: зоотехникалық (кейіннен зооинженерлік) және ветеринарлық. Өкінішке қарай, отандық агрокешен саласына ұзақ уақыт кадрлар даярлап келген факультет өтпелі кезеңдерде өз атауынан айырылып, «Технология және биоресурстар» факультетінің құрамына еніп кетті. Атынан да, затынан да айырылып қалғандықтан, қазіргі күні мал шаруашылығы саласында жұмыс істейтін білікті зооинженер мамандардың жетіспеушілігі анық байқалып отыр. Заман талабына сай сұранысты ескере отырып, университет басшылығы «Технология және биоресурстар» факультетінің атауын «Зооинженерия және тағам өндірісінің технологиясы» деп өзгертуге шешім қабылдады. Сонымен бірге «Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы» кафедрасы «Зооинженерия» болып өзгертілді», деді Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің басқарма төрағасы-ректор Ақылбек Күрішбаев.
Зооинженерлер мал шаруашылығының тиімді іске асуын қамтамасыз ете отырып, жануарларды күтіп-бағумен, өсірумен, селекциялаумен, азықтандырумен тікелей айналысады. Сонымен қатар қаржылық шығындарды есептеп жоспарлауды дұрыс жолға қоя білетін білікті мамандар мал шаруашылығы өнімдері мен шикізат өндірудегі тәуекелдерді де төмендетеді.
Осы орайда Ұлттық ғылым академиясының корреспондент-мүшесі, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Әбдірахман Омбаевты әңгімеге тартқанымызда «Елімізде биология және ветеринария саласында терең білімі бар, жан-жақты тәжірибесі мол зооинженерлерге сұраныс өте жоғары. Алайда кейінгі 25 жылда зооинженер мамандарды даярлау ісіне мүлде мән берілмей қалды», деп қынжылысын білдірді.
– Мал шаруашылығы ежелден ата-бабаларымыздың тіршілік көзіне айналды. Төрт түліктің «мінсе – көлік, кисе – киім, жесе – ет» ретіндегі сұранысы артпаса, кеміген жоқ. Салыстырмалы түрде алатын болсақ, елімізде өндірілетін жалпы өнімнің елу пайызға жуығы ауыл шаруашылығының еншісінде. Осы орайда Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінде зооинженерлерді дайындау ісінің жолға қойылуы саланың болашақта өркендеуіне жол ашатын болады. Сондықтан университетте ашылған мамандыққа ауыл жастарын көптеп тарту уақыт күттірмейді. Өйткені мал басының өсуі, азықтануы, генетикасы, селекциясына жауапты болатын мамандар – зооинженерлер. Бүгінде қалалардың маңындағы «Байсерке-Агро», «Адал», «Амиран», «Родина» сияқты шаруашылықтардың барлығы дерлік автоматтандырылған. Сиыр сауу, жем-шөп салуды роботтар атқарады, – дейді Әбдірахман Омбаев.
Бүгінде елімізде ауыл шаруашылығы мақсатындағы 220 млн гектар жердің 187 млн гектарын мал жайылымдары құрайды. Мал жайылымдарын тиімді мақсатта пайдалану қажеттігін алға тартқан профессор Әбдірахман Омбаев кейінгі отыз-қырық жылда сүт өнімділігі бір жылда 1,8-2 мың литрден аспай келе жатқанын атап өтті.
– Өркениетті елдерде бұл көрсеткіш орташа есеппен 10-15 мың литрді құрайды. Бүгінде үлкен шаруашылықтарда 7-15 мың литр сүт алатын мүмкіндік бар. Жайылымдарды тиімді пайдаланып, үй шаруашылығындағы сиырлардан кемінде 4-5 мың литр сүт алуға болады. Осы орайда ғылым мен шаруашылықты байланыстыра отырып, мал тұқымын асылдандыру жұмыстарын жандандыру да уақыт талабы. Бұл бағытта да шетелдерден артта қалып қойдық. Әлі күнге мал тұқымын асылдандыру, өнімділігін анықтау әдісінде ескі сүрлеумен келеміз. Сонымен қатар дүние жүзінде қолданылып отырған геном, селекция, гендік қорын білу, индексті бағалау, малдың тегін анықтау жұмыстары да кенжелеп қалды, – дейді ғалым.
Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің базасында заманауи жарақталған зертханалар алдағы уақытта ғалымдардың жаңа ізденістеріне жол ашумен қатар, жылдар желісінде дәлелденген өндірістік келешегі зор жобаларды іске асыруға мүмкіндік береді. Бүгінде университетте әлемдік деңгейдегі қазақ-жапон, сондай-ақ басқа да университеттер ғалымдарымен бірлескен жұмыстар жолға қойылып, қос дипломды жүйе іске асырылып келеді. Жаңа заман зооинженерлерін дайындауды да осы стандартқа жақындатуды көздеп отырған университет ғалымдары инновациялық зерттеулерді өндірісте барынша тиімді, жүйелі қолдануға басымдық берумен қатар оқу бағдарламаларын шетелдік жетекші профессорлардың қатысуымен жаңғырту және студенттердің практикалық білімін күшейтуді мақсат етеді.
АЛМАТЫ
