Кейінгі жылдары жас ғалымдар гранттық қаржыландыру аясында көптеген жобаны іске асырып келеді. Олардың ішінде өндіріске лайықты, өнеркәсіптік әлеуеті бар жобалар көп. Сондай-ақ ғылымға қызығушы жастардың магистратура мен докторантурада өз білімін шыңдауы үшін және шет мемлекеттерде тағылымдамадан өтуі үшін арнайы гранттар да бөлініп келеді. Гранттар санының өсуімен қатар, оларға берілетін стипендияның көлемі де айтарлықтай ұлғайып отыр. Мысалы, Ғылым және жоғары білім министрлігінің дерегінше, 2021-2022 оқу жылында мемлекеттік тапсырыс бойынша магистратураға – 13 263, докторантураға 1 890 грант бөлінген. Магистратура мен докторантураға гранттар бөлудің нәтижесінде жас ғалымдардың саны артты. Бұл ғылымдағы буындар арасындағы байланыстың нығаюын қамтамасыз етіп, ғылым саласының болашағына салынған инвестицияға айналды деуге болады. Алайда оларды коммерцияландыруға келгенде көптеген мәселе туындайды. Бұл мәселе ғылым мен өнеркәсіп арасындағы байланыстың болмауынан орын алып отыр. Бір ғана ақпараттық технологиялар саласын алсақ, Қазақстан нарығында көптеген шетелдік компания өнімдері миллиардтаған табысқа ие болып отыр. Бірақ логистика, банк, білім, тағы да басқа саладағы цифрлы платформаларды дамытуға, өндіріске енгізуге өз ғалымдарымыздың мүмкіншілігі мол екеніне көңіл бөлмей отырмыз. Отандық ғалымдардың жетістігін өндіріске енгізе алмауымызға не себеп? Тіптен өз елімізде қолдау таппаған білікті IT-мамандардың стартаптары үлкен табысқа ие болып отыр.
Қазіргі таңда тиісті министрлік ғылым мен өнеркәсіпті байланыстыру үшін үлкен жұмыстар жүргізіп отыр. Сондай жұмыстардың бірі – ғылым туралы заңға өзгеріс енгізу, отандық өндірістермен байланысты нығайту, ғылыми нәтижені өндіріске енгізу. Жаңа технологиялармен белсенді жұмыс істеп отырған Ақпараттық және есептеуіш технологиялар институты ақпараттық және есептеуіш технологиялар, ақпарат саласында теоретикалық міндеттерді шешу үшін математикалық әдістердің қолдануға негізделген қолданбалы және іргелі ғылыми зерттеулермен айналысып келеді. Жасанды интеллектінің соңғы жетістіктері негізінде биоинформатика бойынша кең көлемдегі зерттеулерді жүзеге асыруда. Жасанды иммундық жүйелердің жаңа модификацияланған алгоритмдері негізінде Smart-технологиялар және оларды өнеркәсіптік автоматтандыру жүйелеріндегі, мұнай-газ саласының технологиялық үдерістеріндегі, білім берудегі және фармакологиядағы техникалық, технологиялық және әлеуметтік-экономикалық күрделі басқару объектілері үшін практикалық қосымшалар әзірлеуде. Ақпараттық ресурстардың, ақпараттарды сақтаудың қауіпсіздігіне сұраныс артып отырғандықтан, Деректерді өңдеу орталығын құру қажеттілігі туды. Институт ғалымдары алғаш рет ақпаратты шифрлаудың отандық алгоритмін әзірледі.
Ақпараттық технологиялар қарыштап дамыған кезеңде институт ғалымдарының ізденістері отандық өндірісті дамытуға жол аша отырып, экспорттық әлеуетіне де ықпал ететіні сөзсіз.
Өркен МАМЫРБАЕВ,
Ақпараттық және есептеуіш технологиялар институты директорының орынбасары, PhD, профессор
