Коллажды жасаған Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Ұлттық ғылыми онкология орталығының мамандары бастап, Үндістаннан келген тәжірибелі дәрігер Сельвакумар Наганатхан, «University Medical Center» корпоративтік қорының басқарма төрағасы Ю.Пя, кардиохирург Т.Леспеков және анестезиолог И.Вахрушев бірлесіп, «Back table» диафрагмасының бір бөлігін резекциялау арқылы «Гепатэктомия» операциясын жүргізді. Мұндай операциялар тек жоғары мамандандырылған орталықтарда өтеді. Өйткені операцияға тәжірибелі, көпсалалы мамандар шақырылады.
Осы жолы бауыр трансплантациясына қатысты операция Астана қаласындағы Ұлттық ғылыми онкология орталығының базасында өтті. Науқас осыдан жеті жыл бұрын орталыққа жүгінгенде ауруы асқынғаны белгілі болған. Содан бері пациент түрлі емшара қабылдағанымен аурудан айыға алмаған. Антипаразиттік терапиядан да, өкінішке қарай, бәлендей өзгеріс болмаған. Ағзадағы паразит қашанғы байлауға көнеді, бірте-бірте жүрекке тарала бастайды. Науқастың көрер жарығы бар екен, осы тұста Ұлттық ғылыми онкология орталығы, Ұлттық ғылыми кардиохирургиялық орталығы және Үндістан мамандарының тобы бірігіп науқасты аман алып қалудың қамына кіріскен. Пациенттің деректерін зерттеу барысында паразиттің жүрекке тарала бастағаны анықталған. Бұл төменгі вена кавасының синтетикалық графтасын орнату үшін жүрек қызметі мен жүрек-өкпе айналымын уақытша тоқтатуды қажет етуі мүмкін. Осындай кедергілерді қаперге алған дәрігерлер операцияға бір кісідей жұмылып, кез келген қарсы көрсеткішге дайын, сақ кірген.
Науқастың денсаулығын жіті тексеру кезінде анықталғандай, паразит оң жақ атриумға және төменгі қуыс венаға таралған екен. Абырой болғанда бұл жағдай операция барысында жүрек қызметін және жүрек-өкпе айналымын тоқтатуды қажет етпеген. Осындай 16 сағат 17 минутқа созылған күрделі операцияның сәтті аяқталғаны аурудың осы түрін емдеуге ел медицинасының қауқары жетеді дегенді ұқтырады.
Негізі Орталық Азия эхинококкоз және альвеококкоз паразиті бойынша энде-миялық аймақ саналады екен. Сондықтан елде мұндай ауруға шылдыққан науқастар санаулы деп айтуға келмейді. Бауыр альвеококкозы туралы аз-маз айтар болсақ, ол паразиттік тіндердің инфильтративті өсуімен және қашықтықтан метастаз беру мүмкіндігімен сипатталады. Кейде оны бауыр ісігімен салыстырады. Демек, мұндай жағдайда науқас ем қабылдамаса, оның 10 жылға дейін өмір сүруі небәрі 10-20% құрайды екен. Әрине, бұл – әбден зерттелген салыстырмалы көрсеткіш. Паразиттік ісік толығымен жойылған жағдайда хирургия әдісі жалғыз радикалды емдеу болып қала береді. Өкініштісі, ауруы асқынған науқастардың денсаулығы мұндай ем-шараға келмей жатады. Тиісінше, диагноз бойынша пациенттердің 60-70%-ынан паразиттік массаларды толығымен алып тастау мүмкін емес.
Онкология орталығында күні бүгінге дейін 70-тен аса бауыр трансплантациясы жасалыпты. Әрине, нәтиже жаман емес. Соған қарамастан бауыр трансплантациясы қазір сирек жасалады. Себебі белгілі, елде мәйіттік тарансплантация дамымаған. Тек 2017-2018 жылдары осы бағытта ілгерілеу байқалғанымен, коронавирус пандемиясынан кейін көрсеткіш едәуір төмендеген. Мысалы, былтыр бауыр трансплантациясы екі мәрте мәйіттік донордан жасалған. Ал туыстық трансплантация бойынша донорлардың көрсеткіші науқасқа келе бермейді. Өйткені донордан бауырдың 60 пайызын бөліп алу қажет. Осыдан соң донор бұрынғыша қалыпты өмір сүруге тиіс. Орта есеппен туыстық 10 донордың шамамен бірі ғана опрецияға келеді екен. Демек Ұлттық онкология орталығы мәйіттік донор аз болғандықтан, туыстық донорды көбейтуге басымдық бергені тегін емес.
Сәтті операциядан кейін араға шамамен ай салып Үндістан дәрігері Сельвакумар Наганатхан күрделі операция және ел медицинасының әлеуеті жайында аз-кем пікір айтқан еді.
«Операцияға кірген ақ желеңді жандардың бәріне алғыс айтамын. Пациенттің жағдайы одан әрі де жақсы болады деген үміттеміз. Жасыратыны жоқ, операция күрделі болды. Кардиохирургтермен бірлесіп жасайтын операцияларды осыған дейін бірнеше мәрте көрдік. Сол үшін Қазақстан дәрігерлерінің шақыртуымен келдім. Паразит жүрекке, жүректің жолдарына өткен соң операцияға кардиохирургтер де қатысты. Ал бұл кесел тек бауырда болғанда біз ойлағандай қиын болмас еді. Қазақстан дәрігерлерінің бауыр трансплантациясын емдеудің жаңа әдіс-тәсілдерін игеруде әлеуеті жоғары деп білемін», дейді дәрігер.
Сельвакумар Наганатхан еңбек жолында 15 жылда 3 мыңнан аса трансплантацияға қатысса, оның ішінде 20-ға жуық операцияны кардиохирургтермен бірлесіп жасаған екен. Дегенмен кез келген операцияға емін-еркін кіруге болмайтыны түсінікті. Яғни мұнда еліміздің білікті дәрігерлерінің еңбегін елеусіз қалдыруға болмайды. Олар операция үстелінде және одан ертерек, науқастың операцияға дейінгі ахуалын жылдар бойы бақылап, оған үміт сыйлады.
«Маған 2016 жылы жазда осы орталықта диагноз қойылды. Сол кезде операция жасауға кеш қалғанымызды білдік. Тек трансплантация жасау керек деді. Бауырдың бөлігін кескеннен пайда жоқ, өйткені сырқат тамырларға өтіп кетіпті. Сосын біз тексеруден өтіп, мәйіттік донор бойынша күту парағына тұрдық. Себебі ол кезде дәл менің диагнозым бойынша туыстық донордың көмегімен елде бірде-бір трансплантация жасалмағанын білдім. Қиыны, ағамның тамырлары өзіне керек. Ал маған вена мен бауыр тұтас қажет болды. Күту парағында 7 жыл ішінде мәйіттік донор табылмады. Осы уақыт аралығында паразитке қарсы ем-шаралар қабылдадым. Бірнеше операциядан өттім. Кейінгі жылдары жағдайым күрт нашарлай бастады. Былтыр жазда өзіміздің дәрігерлер Үндістаннан хирург алдырып, туыстық донордан трансплантация жасау туралы ұсыныс түсті. Менің басқа амалым қалмады, келістім. Ағам екеуміздің қан тобымыз, салмақ пен бойымыз да 100 пайыз сәйкес келіп тұрды. Дәрігердің нұсқауын орындап, ол күндерден аман-есен өттік. Орталықтағы барлық дәрігерге, ағама алғысым шексіз. Қазір ахуалым жақсы, үйге шықтық. Апта сайын тексеріліп жүрміз», дейді науқас.
Елімізде осы диагнозбен ауруханаға түскенімен, өкінішке қарай, ауруы асқынып, донор тапшылығынан жан тапсырғандар бар. Паразиттік ауру қатерлі ісікке ұқсап өсіп, жылдам тараған соң, диагнозды ерте қойып, асқынудың алдын алған маңызды. Негізі эхинококкоз және альвеококкоз сынды паразит ауруын ит тұқымдас жануарлар тасымалдайды екен. «Осындай паразит неге Орталық Азияда көп тарайды?» деген сауалдың жауабы осы. Яғни қаңғыбас иттерден де қауіп көп.
