Коллажды жасаған Зәуреш Смағұл, «ЕQ»
Астанада демография, урбанизация үдерісі жеделдеп, қала дамып, кеңейіп жатқаны бәрімізге мәлім. Осы орайда соңғы жылдары елорда тұрғындары судың сапасына қатысты жиі шағымданып жүр. Ал қазіргі судың тапшылығы сорғы-сүзгі стансасының жобалық қуатына байланып тұр. Сондықтан «Астана су арнасы» кәсіпорны су қысымын реттеу үшін міндетті шара қабылдауға мәжбүр болып отыр. Су қысымы сорғы-сүзгі стансасы іске қосылғанға дейін осылай белгілі бір уақытта төмендейді екен. Еске салар болсақ, 2021 жылы су тапшылығының алдын алу мақсатында екі жоба басталған. Бірі Вячеслав су қоймасынан Теміржолшылар тұрғын алабына дейін тартылатын жаңа су құбыры болса, екіншісі Интернациональный тұрғын алабында салынатын сорғы-сүзгі стансасы еді. Ресми мәліметтерге сүйенсек, жоба құрылысы биыл жазда аяқталады. Қалалық сорғы-сүзгі стансасының басшысы Талғат Бекмағанбетовтің айтуынша, қазір қаладағы екі сорғы-сүзгі стансаның қуаты тәулігіне 305 мың текше метр ауыз су өндіруге жетеді.
– Біз қазір қалаға тәулігіне 330 мың текше метр су жіберіп отырмыз. Байқасаңыздар, біз міндетімізді стансаның жобалық қуатынан асырып орындап отырмыз. Тұрғындарға таза су беру үшін түнгі 12.00-ден кейін су қысымын азайтып, әрқайсысы 20 мың текше метрлік 4 резервуарға жинаймыз. Себебі түнде жиналатын 80 мың текше метр судың есесіне таңертең судың қысымы жоғары болады, – дейді сорғы-сүзгі стансасының басшысы.
Мәселенің мәнісі түсініктірек болу үшін Астана қаласының ауызсу жүйесі жайында тарқатып жазғанымыз жөн болар.
Негізі қала тұрғындары тұтынатын су Вячеслав су қоймасынан диаметрі 1000-1400 милиметрлік 3 құбыр арқылы келіп, әуелі су қабылдағышқа құяды. Одан әрі су екі сүзгі-сорғы стансасына келеді. Стансалардың суды тазарту үдерісі бірдей. Тек бірі тәулігіне 200 мың текше метр су қабылдаса, екіншісіне 105 мың текше метр су келеді. Осыдан кейін стансада алдымен суды залалсыздандыру үшін натрий гипохлоридін, кейін бұлыңғырлығын азайту үшін реагенттер қосады. Көп ұзамай 52 тонна кварц құмы арқылы сүзгіден өтіп, әбден тазарған соң, ауызсу резервуарларына құйылады. Әрі қарай резервуардағы су сорғымен қалаға тарайды. Яғни су үш кезеңнен өтіп, тазартылған соң ғана тұтынуға жарамды болады. Суды тазартудың осы технологиялық үдерісіне шамамен 5-7 сағат уақыт кетеді. Мұндағы сорғы-сүзгі стансасының бірі тәулігіне 105 мың текше метр, ал екіншісі 200 мың текше метр суды тазартатынын айттық. Демек көктем келгелі «Астана су арнасы» кәсіпорнының сорғы-сүзгі стансасындағы мамандар тәулігіне 330 мың текше метр су беру арқылы өз құзырындағы жұмысты расында артығымен орындап отыр деген сөз.
Жоғарыдағы мағлұматтарға зер салсақ, тағы бір мәселенің шеті қылтиып тұрғанға ұқсайды. Алдымен сорғы-сүзгі стансасына келетін судың мөлшеріне назар аударсақ, су тапшылығының Вячеслав су қоймасынан тартылған үш құбырға да қатысы бар деген тоқтамға келеміз. Өйткені сорғы-сүзгі стансасына су молынан келсе, ондағы мамандар резервуарларды толтыру үшін белгілі бір уақытта судың қысымын төмендетпесе де болар. Негізі Астанадағы ауызсу мәселесі бұған дейін де талай мәрте айтылып келді. Осы жайдың барлығын елеп-ескеріп, су тапшылығына ертерек қамданғанда қазір жағдай басқаша болар ма еді, кім білсін?
Қош, судың тапшылығы неге қыста емес, көктемде туындап отыр? Себебі көктемде суды орынды-орынсыз пайдаланатындар көбейеді. Күн жылына құрылысқа, аула суаруға, тағысын тағы шаруаларға су кететіні айтпаса да түсінікті. Кейінгі жылдары тек елдің ғана емес, әлем ғалымдары, сонымен қатар мемлекет басшылары суды үнемдеп пайдалану керек деп тектен-тек шырылдаған жоқ. Көктем мейлі, ал жазда су тұтынатындар, тіпті, көбейсе керек.
– «Астана су арнасына» сорғы-сүзгі стансаларын салып берсе, өнімділігі артады. Бірақ құрылыс жұмыстары біздің қолымызда тұрған жоқ. Қазіргі ахуал бойынша толық қуатында жұмыс істеп тұрған стансалардың әлеуеті жылдан-жылға кеңейіп жатқан қаланы үздіксіз сумен қамтуға дәрменсіз болып отыр. Біз былтыр жазда тәулігіне 330 мың текше метр су беріп отырдық. Қазір осы көлемді ертерек, яғни көктемде жібере бастадық. Сәйкесінше, жаз шыға суға сұраныс қазіргіден де артатын секілді, дейді сорғы-сүзгі стансасының жетекші инженер-технологы Жанна Досжанова.
Әрине, осы жайды ескерсек, қаланы ауызсумен қамту мақсатында қолға алынған жобалар мезгілінен кешікпей аяқталса екен дейсің. Жаз шыға пайдалануға беріледі деген сорғы-сүзгі стансасының әлеуеті тәулігіне 105 мың текше метр суды тазартуға жетеді екен. Қазіргі стансалар қала кеңейгеннен шаһардың ішінде қалса, кейінгісі қашық болатынын ескеріп, кемі 200 мың текше метрлік сорғы-сүзгі стансасын салған әлдеқайда тиімдірек болар ма еді? Себебі құрылыс қарқыны қысы-жазы бәсеңдемейтін елордада бірер жылдан кейін тағы да бір сорғы-сүзгі стансасы қажет болуы мүмкін ғой.
Астана қаласында қазір екі сорғы-сүзгі стансасы бар дедік. Оның бірі қаланың атауы Целиноград болған тұста пайдалануға берілген. Екінші станса 2011 жылы іске қосылған. Ертеректегі жағдай түсінікті, ол кезде халық саны аз болды, бір станса жететін. Бірақ 2011 жылы бір емес, бірнеше сорғы-сүзгі стансасын салуға шешім қабылдау тиімдірек болар ма еді деген ой туады. Ал қазір Астана қаласындағы кейбір үйлердің тұрғындары судың қысымы азайғаны былай тұрсын, кейде ауызсудың уақытша тоқтайтынын айтады.
– Біз «Хан Шатырдың» маңындағы «BI Group» құрылыс холдингі салған 11 қабатты «Токио» тұрғын үй кешенінде тұрамыз. Үйдің пайдалануға берілгеніне 4 жылға жуықтады. Су мәселесі бізді былтыр көктемнен алаңдата бастады. Әр жексенбіде кешке қарай су тоқтататын. Ол кестеге үйреніп, шаруамызды сол уақытқа ыңғайлайтынбыз. Кейінгі айларда су әдеттегіден көбірек тоқтайтын болды. Мысалы, өткен аптада жексенбіден сәрсенбіге дейін шамамен 18.00-ден 1.00-ге дейін су болған жоқ. Бір қызығы, біздің үйдің 4, 5, 6 кіреберістерінде су үзілмейді. Білуімізше олар басқа құбырға қосылған. Жуырда судың қысымы төмендейтін уақыт белгіленген кестеге назар салдық. Алайда су сол кестеге сай берілмейді. Бұрын жексенбіде су уақтылы тоқтағанда үйдегі ыдыстарды қаз-қатар тізіп, су толтырып алатынбыз. Қазір судың қашан тоқтайтынын білмеген соң, кейде су алып үлгермей қалатын кездер болады, – дейді қала тұрғыны Серуен Оқасова.
Бұл мәселенің де бір емес, бірнеше себеп-салдары бар. Су қысымы төмендегенде кейбір үйлердің сорғысына байланысты да су жетпей қалуы мүмкін. Өйткені бұрын су қысымы жоғары болғанда тұрғын үйлердегі сорғыға аса салмақ түспейтін. Тағы бір себебі, ауызсу стансаға қашық жатқан және кейінгі салынған тұрғын үйлерге жетпеуі ықтимал.
Сорғы-сүзгі стансасы Вячеслав су қоймасынан 52 шақырым қашықтықта жатыр. Бір жағынан су ауызсу резервуарларына келіп жатса, екінші жағынан қалаға жіберіліп, осы үдеріс тоқтамайды. Айтпағымыз, 1968 жылы салынған Вячеслав су қоймасының суы уақыт өте сапаға әсер етеді. Демек Астана қаласының маңынан басқа да су көздерін қарастыру – бүгінгі күннің басты тақырыбы. Бұл – бөлек әңгіме. Оның үстіне биыл қардың аз түскені Вячеслав су қаймасын толтыруға әсер етсе керек. Осыны ескерсек, кейбір шығындарды шаруашылық мақсатта пайдаланатын сумен жабуға басымдық берілсе дейсің. Әйтпесе, жоғары қысымды ұстап тұрған сорғы-сүзгі стансалары да уақыт өте тоза бастайды. Әрине, бұл мәселелерді реттеу – келер күннің еншісінде. Әзірге жуық арада Вячеслав су қоймасынан тартылып жатқан төртінші құбыр пайдалануға берілсе, жазда іске қосылады деп күтіп отырған сорғы-сүзгі стансасына су жеткізуге септігін тигізеді. Сонда қала халқына тәулігіне берілетін 350 мың текше метр судың орны толады.
