Уа, әлеумет, Арқаға, Астанаға аңсарыңыз ауып, арман құшып жете қалғандай болып жатсаңыз, «сол жағалау қайда?» деп, алдымен көз сенбес ғажайып өрнектермен арудай жадыраған шаһардың жаңадан бой көтерген жағының жылылығына орануға асыға-аптығарыңыз бек мүмкін. Иә, ел жүрегі – кім-кімнің де әзіз жанына жыл құсының көктемгі сұлу әуенін қайта оралтар құштарлық. Зәулім-зәулім ақ буда бұлттардың ар жағына ала қашқан адуын құйын қиялға ерік беріп, біреу елордаға ана құшағына ерке перзенттей есі кете, еркелеп енсе, ал енді біреу елдіктің туы желбіреген жас шаһарға емірене келіп, көркем көшелерін, өң-айбат ғимараттарын ерінбей, елпілдеп аралап жүргенін көреріңіз тағы ақиқат. Қазір Астананы жаңадан салынған Қазақстанның қаласы, астанасы дей салсақ, көңілдің түбіндегі бір аяулы сезім буылып-түйіліп қалғандай бір түрлі тымырсық күй кешеміз.
Астана – қазақтың рухы өршеленіп, өмірге қайта келгендей арқа-жарқа сезімге бөлеген қасиетті төріміз десек, міне, сол қағида әлдеқайда қазіргі мерейлі тұсқа лайық берілген баға болар еді. Өзіміз талай елдің керемет шаһарларын шарлағанда таңғажайып дүниенің талай тамашасына куә болып тұрып: «Мынадай ұлы туындыларды дүниеге әкелген неміс, франуз, қытай, орыс, т.с.с. халқы неткен ақылгөй, неғылған данышпан халық. Ұшан-теңіз мұнтаздай ғажап дүниелерді адамзатқа сыйлаған елден біздің үйренетін нәрсеміз көп-ау», деп көңілге көкарай шуақ орнығудың орнына әжептәуір мұңға мұқалып, өзгенің мықтылығын мойындаудан басқа лаж қалмайтын. Көре алмаудан, іштарлықтан, қызғаныштан Құдай сақтасын. «Қазақ қашан осылай басқалар тамсанып, таңдай қағатын кереметке қол жеткізер екен?» деп өзіңе де жақсылық ойлаудың не жамандығы бар екен, тәйірі.
Мойындадық. Мойымадық. Жаратқан жабырқатпайды. Бүгін, міне, бұрымы бұралған ерке Есілдің жағасы жамыраған халыққа толып, жайраң қаққан қонаққа кенеліп, әлемдік картаға аты ардақталып жазылған бұл шаһарды өзгелер мойындағанын естіп, баяғы орта көңіл шөпілдей толғанда, шаттықтан шалқамыздан құлап қалмай, о, тоба, шаншылып қалай тік тұрмыз?! Ол ХХІ ғасырдың кереметі, елдің бренді деген атқа ие болып жатыр. Мойындаттық. Мойындаудан мойындатуға дейінгі уақыт сынаптай зуылдаған қас-қағым ғана сәт сияқты қазір.
Адамзат баласын тамсандырған дүниедегі бүкіл керемет атаулының бәрін көкжиекке бет түзете тізбектесе, адам санасы сансыз цифрларға маталып, жасампаз құндылықтардың аяғына тез арада жете қоюымыз мүмкін емес-ау дейсің. Ақ шағаладай асқақ сымбатын анадайдан көзіңіз шалғанда әп сәтте көңіл-күйіңіз бұлақтай сыңғырлап сала беретін «Астана Опера» театрын сондай сирек қазынаның қатарына не үшін апарып қосқымыз келетінін айтып көрейік. Милан – Ла Скаламен, Мәскеу – Үлкен театрымен, Нью-Йорк –Метрополитен операмен, Лондон – Ковент-Гарденімен, Венеция –Ла Феничемен, Париж Гарнье операмен асқақ, мығым. Солардың қатарында «Астана Опера» да тұрар ма еді, шіркін. Бүгінде оның сахнасында әлемнің небір дүлдүлдері келіп өнер көрсетуде.
Қала күні қарсаңында «Астана Опера», «Ла Скала», «Сан-Карло» театрларының басшылары әріптестік жөніндегі меморандумға қол қойды. Театр жетекшілері кездесу барысында алдағы жұмыс жоспарларымен бөлісті. Мысалы, «La Scala» мен «Астана Опера» бірігіп, биыл күзде Дж. Вердидің «Аида» (қоюшы-режиссері – Франко Дзеффирелли, Италия) операсының тұсауын кеспек. «San Carlo» опера театрының директоры Розанна Пуркиа алдағы уақытта екіжақты гастрольдік алмасулар жүзеге асатынын жеткізсе, неаполдық труппа алдағы жылы Б.Эйфманның қойылымындағы В.Моцарттың «Реквием» балетінің тұсауын кесуді жоспарлауда, ал «Астана Опера» театрының труппасы әріптестік жауап ретінде ондағы «Күзгі Билер – 2015» фестиваліне қатыспақ.
Қос театрдың жоспарында Г.Доницеттидің «Lucia di Lammermoor» қойылымын бірігіп қою және бар. Тіпті, мұнан бөлек, олардың алғашқы маусымда әлемнің 13 жетекші театрымен әріптестік жөніндегі меморандумға қол қоюының өзі осы ойдың бірте-бірте жүзеге аса бастағанын көрсетпей ме? Италияның «Ла Скала» театры елорда құрметіне «Дон Кихот» спектаклін ұсынуда. Классикалық өнердің анасы дейміз бе, отаны дейміз бе, қай атқа да әбден лайық миландық жұлдыздар «Дон Кихот» балетін бес күн бойы үзбей ойнап, ұлы классикалық балеттер пантеонында өзінің лайықты орны бар екенін тағы бір мәрте дәлелдеп берді.
Қашан «Ла Скала» Қазақстанға 100 адаммен осылай келіп еді? Қашан отандық сахнада «Ла Скаланың» түпнұсқалық спектаклі – Лука Ронконидің қойылымындағы «Тоска» операсы көрерменмен қауышып еді? Қай елдің баласы Миланның жетекші солисті Николетта Маннидің (Китри / Дульсинея), талантты солист Карло Ди Ланноның (Базиль), Вирно Топпи мен Антонино Сутераның, Люсимея Ди Стефано мен Клаудио Ковьеллоның шеберліктерін өз үйінде отырып тамашалап еді? Джузеппе Конте (Дон Кихот), Джанлука Скьявони (Санчо Панса), Рикардо Массими және Марко Мессина (бай ақсүйек Гамаш), Мэтью Эндикотт (Лоренцо), Алессандра Вассало (көше бишісі), Мик Зени, Марко Агустино және Массимо Гарон (Эспада), Вирна Топпи (Дриадалар Королевасы), Серена Сарнатаро (Амур), Даниелла Каваллери, Фредерико Фреси (сыған) сынды саңлақтарды жақыннан көру кереметіне кім ие?
Сол сияқты «Ла Скала» театрының дирижері Марселло Спакаротелланың «Астана Опера» театрының симфониялық оркестрімен бірге өнер көрсетуі мұндағы талдырмаш таланттар үшін тегін мектеп емес пе? Бұрын «Ла Скалаға» сырттай тамсанып: «Шіркін, бұл театрдың спектаклін тамашалаудан асқан арман бар ма?» деген жалғыз ойдың құрсауында қалып қойсақ, ал қазір жағдай одан мүлде өзгеріп: «Астана Операға» билет таппай, болмаса «Қойылым қашан болар екен?» деп сыйлы қонағына алдымен театрды көрсетуді, спектакльге билет сатып алуды мұрат етіп жүрген жұртты көп ұшырататын болдық. Қара да тұр, әлі-ақ «Астана Опера» елорданың, о не дегеніңіз, тәйірі, жалпы, Отанымыздың мақтанышына айналып, Астана дегенде, шетелдіктер осы театрды білетіндіктерін айтып, ал «Астана Опера» дегенде, Қазақ елінің атын есіне түсіріп жататын кез де алыс емес деген сенімнің сіздің де жүрегіңізге нық орнығуын тілейміз, ағайын.
Театр сахнасының композитор М.Төлебаевтың «Біржан-Сара» операсымен ашылуы ұлт мерейі үшін ұмытылмас қуаныш еді. Мұнда өткен ғасырдың күміс көмей дүлдүлдері салған сара жол бүгінгі Нұржамал Үсенбаева мен Ахмет Ағади сияқты саңлақ тұлғалар ырғағымен қайта түлеп, қалықтағаны қандай әсерлі. Дж. Вердидің «Аттила» операсы «Астана Опера» театрының әлемдік тұсаукесерінің алғашқы кешін ашып берді. Қойылымға әлемдік деңгейдегі жұлдыздар қатысып, осы шараға орай алыс-жақын шетелдерден атбасын тіреген қонақтар жаңа театр туралы ағеділ тілектерін ақтарды.
Ендігі кезекте Е.Брусиловскийдің «Қыз Жібек» операсын ұсыну жоспарда тұр. Оған әлемдік деңгейдегі режиссер Франко Драгоне білек сыбанып кіріскелі отыр. С.Прокофьевтің «Ромео мен Джульетта» балеті жұрттың ыстық ықыласына бөленген әйгілі туындының қатарына жатады. Мұны Бордо Ұлттық опералық театры балетінің көркемдік жетекшісі Шарль Жюдтің сахналауы театр тарихындағы тағы бір айтулы жаңалық еді. Ал жақында премьерасы өткен А.Хачатурянның «Спартак» балеті туралы біз алдағы уақытта өз алдына бөлек әңгіме қозғасақ па дейміз.
Италиялық опера әншілері Даниеле Дзанфардино мен Массимилиано Фикера «Астана Опера» театрының мәрмәр залында ән салып, «Астана Опера» жаңа көкжиекке бет түзеді. Мәрмәр залының тұсаукесеріне әзірленген «Барокко виртуоздары мен италиялық Бельканто шеберлері» концертінде камералық залдарда мүмкін бола бермейтін акустикалық кеңістікке айтарлықтай жол ашылды. Оның ішкі, сыртқы сәулетін қоса алғанда, барлық жағдай әлемдік стандарттарға сай келеді. Ғимаратқа ең жаңа студиялық жабдықтар қойылған, олар барлық спектакльдер мен концерттерді НD-іске асыру тәртібінде жазу мүмкіндігіне ие, сонымен қатар, көтермелі серіктік стансасы жұмыс істейді.
Театрдың ерекшелігі – сахна ауқымының орасан зор кеңдігі. «Астана Опера» негізгі сахнаның, арьерсахнаның және екі қаптал қалталарының есебі бойынша спектакльдердің тоқтаусыз циклын жүргізуге қауқарлы. Мұндай бөліну сахналық кеңістікте декорацияларды бір мезгілде 3 көрініс бойынша ұстауға мүмкіндік береді. Ал, дәл осы мезгілде негізгі сахнада күрделі сценографиялық спектакль жүріп жатуы мүмкін. Таға тәрізді көрермендер залы 1250 орынға есептелінсе, оркестрлік шұңқырға 120 музыкант қатар орналаса алады. Және мұнан басқа 26 аумақты зал қарастырылған. Сахна акустикасымен Италия мамандарының айналысуы сапаға өте жоғары мән берілгенін көрсететін факт.
Сондықтан да әлемдік деңгейдегі музыканттар бірегейлік дыбыс сапасы мықтап ескерілген театрда өнер көрсетуді өздеріне үлкен мәртебе санайтын болды. Залдың қай жерінде де ойқы-шойқы нәрсе құлаққа шалынбайды. Паркетті еденді шәмшат пен қайың ағашынан жасап, шиелі панелін жезбен қабыстырудың нәтижесінде пайда болған тамаша акустикаға қоса, мұндағы орынтақтар, айналар, декоративті мәнерлі жапсырмалар, барлығы дерлік дыбыс дірілін жоғалту, болмаса жұтуға есептеліп жүзеге асырылған. Орынтақтың еңістік бұрышы немесе айналысы миландық «Ла Скаланың» ішіндегі өрнектерге өте жақын.
Айта кеткен артық болмас, «Астана Опера» мемлекеттік опера және балет театрының авторы, бас сәулетшісі – ел Президенті Нұрсұлтан Назарбаев деуге болады. Елбасы ойластырған идеяны жүзеге асыруға Беджет Паколли атсалысқан. Театр 8,51 га жерді алып жатыр. Ғимараттың жалпы көлемі – 64 163 шаршы метр. 1500 орын бар, соның 250 орны камералық залда орналасқан. Бұған қоса 325 орындық көлік тұрағы бар, паркингке 92 көлік емін-еркін сыяды. Театрдың сыртқы ансамблі көл-көсір мағынаға ие. Әрбір бағана, әрбір ою-өрнектің ажары ежелгі ата-бабалар тарихынан сыр шертер тағылымға толы.
Бұл жоба үш кезеңнің үйлесімді үнін білдіреді. Өткенге құрметпен қарайтын, бүгіннен бүтіндікті іздейтін, ертеңге үлкен сенім артқан ұрпақтың тұтқасы дерсің мұны.
Қарашаш ТОҚСАНБАЙ,
«Егемен Қазақстан».
Суреттерді түсірген
Ерлан ОМАРОВ.
