Швециядағы Лунд университетінің ғалымдары жүргізген зерттеулер кезінде қант диабетімен байланысы жоқ PAX5 деп аталатын ген бөлініп шығарылған. Зерттеушілер ген 2-типті қант диабеті бар адамдарда ұйқы безінің бета жасушаларында экспрессияланатынын (іске қосылатынын) анықтады, бұл инсулин секрециясының бұзылуына әкеледі.
Екінші типті қант диабеті ұйқы безі аралдары деп аталатын жасушалар тобының инсулин секрециясының жеткіліксіздігімен сипатталады. Ал дені сау адамдарда ұйқы безінің аралшық жасушалары инсулин шығарады. Екінші типті қант диабетімен ауыратын науқастарда жасушалар инсулиннің жеткілікті мөлшерін шығармайды, бұл көбінесе инсулинге төзімділікпен бірге қандағы глюкозаның жоғарылауына немесе гипергликемияға әкеледі.
«Миллиондаған адам қант диабетіне шалдығып жатыр, бұл дерт әлі де өрши түседі деген болжам бар. Халықаралық қант диабеті федерациясы өкілдері қант диабетімен ауыратындардың саны 2030 жылға қарай 643 миллионға, ал 2045 жылға қарай 783 миллионға жетеді деген сәуегейлік жасап отыр. Сондай-ақ 2-типті қант диабеті адамның өмір салтына байланысты шығатын ауру екенін ұмытпауымыз керек. Бұл аурудың өршу қаупінің факторларына жас, артық салмақ және отырықшы өмір салты жатады. Уақыт өте келе қант диабеті жүректің, қан тамырларының, көздің, бүйректің және жүйкенің зақымдалуына әкеледі. Сондықтан 2-типті қант диабетінің алдын алу үшін зиянды азайту тұжырымдамасын ұстануға кеңес береміз, ол зияны жоқ баламаларды ұсыну арқылы адамның өмір салтын түзетуді ұсынады. Яғни біртіндеп теңшелген тамақтануға көшу, саламатты дене салмағына қол жеткізу, жаман әдеттерден бас тарту және денешынықтыру», дейді нарколог-дәрігер, С.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ профессоры, «Психикалық денсаулық саласында жұмыс істейтін мамандар қауымдастығы» РҚБ президенті Сағат Алтынбеков.
Өз кезегінде ғалымдар 2-типті қант диабетінің патофизиологиясына ықпал ететін гендерді анықтау үшін адамның ұйқы безі аралдарын зерттеп, зерттеуге қатысушылардың арал жасушаларында дифференциалды экспрессияланған 395 генді анықтаған. Екі эксперименттік жағдай арасындағы экспрессия деңгейлеріндегі байқалған айырмашылық статистикалық маңызды болған жағдайда ген «дифференциалды экспрессияланған» деп аталады. Табылған 395 геннің 94-і ғана белгілі болып шыққан, ал қалғандары адамдардың 2-типті қант диабетіне қаншалықты бейім екенін анықтау үшін зерттелген.
Қорыта келгенде, PAX5 деген белгілі бір геннің шамадан тыс экспрессиясы лейкемияға қатысты бета-жасушалардың инсулин секрециясының бұзылуымен тығыз байланысты болып шықты. Осы уақытқа дейін бұл геннің қант диабетімен байланысы белгісіз болып келген.
PAX5-ті 2-типті қант диабетімен байланысты жаңа ген ретінде анықтау аурудың генетикалық себептерін түсінуге көмектеседі. Болашақта ғалымдар бұл ақпаратты ауруды емдеуде генді өңдеу технологиясын пайдалануға үміт артып отыр. Осы зерттеулердің авторы Шарлотта Линг: «Біздің келешектегі мақсатымыз – PAX5 белсенділігін «генетикалық қайшымен» реттей отырып, 2-типті қант диабетімен ауыратын адамдарда PAX5 деңгейін қалпына келтіру», деген мәлімдеме жасап отыр.
АЛМАТЫ
