Бұл тұзақтан құтылуға экономикалық өсім ғана жеткіліксіз. Экономиканың өсімін мұнайдың есебінен қамтамасыз етуге болады. Мысалы, ертең қандай да бір оқиғаның салдарынан мұнай бағасы барреліне 140 доллар болып қымбаттап шыға келсе, біздегі экономика оп-оңай 6-7% өсім көрсетеді. Бірақ ол адамдардың өмірін өзгертпейді. «Орташа табыс тұзағынан» құтылу үшін экономиканы әртараптандыру керек. Яғни шикізат экспортына арқа сүйеген экономикадан кетуіміз керек.
Мемлекет басшысы кеңейтілген кеңесте Қазақстан кейінгі 10 жылда «орташа табыстың тұзағына» тап болғанын бекер айтқан жоқ. Елдегі реформалар шынайы сипат алып сауатты жүргізілсе, бұл тұзақтан 6-7 жылдың ішінде сытылып шығуға болады. Бұл бағытта алғашқы қадам жасадық та. Бірақ ол қадам мардымсыз болып жатыр. Мысалы, пандемия кезінде Қазақстанның қайта өңдеу саласы ел тарихында алғаш рет тау-кен өндірісінен көп өнім берді. Қазір тау-кен секторы қайта басымдыққа шықты. Бірақ өсімі тым баяу. Даму көрсеткіштері революциялық деңгейде болу үшін бізге революциялық қадамдар керек.
Сондай-ақ ел арасында Үкіметтің елде тиімді зауыттар салмай жатқанын сынайтындар көп. Ал Үкімет нарықтық экономика жағдайында өздігінен зауыт ашып, электр стансаларын сала алмайды. Бұл бизнестің жұмысы. Билік соған ашық «ойын ережесін» ұсынуы керек. Екіншіден, инвестор әкеліп, кепілдік беруі шарт. Қазір ауқымды инвестиция тартып жатқанымен революциялық серпіліс жасауға жетпей тұр.
Елімізде базалық мөлшерлеменің 16,75 пайыз болып тұруы бизнеске берілетін несиенің пайыздық мөлшерлемесіне әсер етіп отырғанның салдары. Шағын және орта бизнес көбінде ғимарат пен қойма жалдап жұмыс істейді. Онда тұрған ештеңе жоқ, бұл қалыпты жағдай. Бірақ иелігінде ондай мүліктің болмауы оның банктерден несие алу мүмкіндігін төмендетеді.
Андрей ЧЕБОТАРЕВ,
тәуелсіз қаржы сарапшысы
