Тарих • 10 Мамыр, 2023

Ржевте жерленген жауынгер

244 рет
көрсетілді
4 мин
оқу үшін

Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Ресейге сапары барысында Ржев қаласындағы қазақстандық жауынгерлерге арналған мемориалдық кешенге тағзым гүлін қойды. Бұл кешендегі мәрмар тасқа 1942 жылы Қостанай облысынан соғысқа аттанып, 79 жыл бойы хабар-ошарсыз кеткен Қасен Төлегеновтің де есімі қашалып жазылған. Кескілескен шайқаста опат болған боздақтың жатқан жерін ұрпақтары 2021 жылы ғана іздеп тапты.

Ржевте жерленген жауынгер

Қасен Төлегенов 1901 жылы Ұзынкөл ауда­нын­­дағы Казанка деген ауылда дүниеге келген.­ Со­ғыс басталғанда прокуратурада жұмыс істеп жүр­ген білікті маман басшылары арнайы бронь­мен елде қаласың деп майданға жібермепті. Бірақ­ 1942 жылы қаңтар айында өзі сұранып соғыс­қа аттанады. Артында шиеттей төрт бала­мен­ қалған жары Күлдірайхан жеті айдан кейін, яғни­ тамыз айында «Жолдасыңыз із-түзсіз кетті»­ деген суық хат алады. Содан бері 79 жыл бойы жауынгерден ешбір хабар болмаған. «Ме­мо­риал», «Поиск» деген сайттар шыққанда май­дан­гердің немересі Талғат Қасенов атасының аты­-жөнін жазып іздеп көріпті, бірақ одан ешбір нә­тиже шықпаған.

– Сонымен мен тоқтап қалдым. Менен кейін 2013­ жылы шөбересі – ағамның Венера есімді қызы­ әлеуметтік желі арқылы соғыста із-түзсіз кет­кендерді іздеумен айналысатын еріктілерге шы­ғып, атам туралы бар мәліметті беріп, табу­ға­ көмектесуін өтініпті. Осылайша, 2021 жылы «Атаңыз Ржев қаласынан 8 шақырым жердегі Гле­бово деревнясындағы қаруластар қабірінде жа­тыр» деген жауап алады. Бұл қабірде 3500 адам­ жатыр екен. Жалпы, мұндай қаруластар қа­бірі Ржевтің маңайындағы 42 елді мекенде бар. Жаңағы жауапты алған соң, дереу Ржев қала­сы­ның­ әскери комиссариатына қоңырау шалып, «Ржев­ үшін болған шайқаста қаза тапқандардың тізі­мінде Қасен Төлегенов деген жауынгердің бар екені­ рас па?» деп сұрадық. Комиссариат өкілінен: «Иә, бар. Біздегі дерек бойынша, Қостанай облы­сының Пресногорьковск ауданданының әске­ри комиссариатынан соғысқа аттанған Қасен Төлегенов 220-атқыштар дивизиясының құра­мында шайқасқан. Жұбайының есімі – Күл­ді­райхан. 1942 жыл­дың 10 тамызында қаза тап­қан» деген жауап алдық. Атамыз жатқан жерге былтыр 9 мамырда бардық. Бізді Ржев қаласының басшысы өзі күтіп алып, бүкіл қаланы аралатып, ең жақсы қонақ үйіне орналастырып, меймандостық пейілін көрсетті. Жергілікті жұрт қаруластар қабірін жыл сайын бояп, жан-жа­ғын сыпырып-тазалап, жақсы күтім жасап отырады екен. Музыка даусы саңқылдап тұр. Со­дан мерекені ұйымдастырушылардың біріне «Кешіріңіз, музыканы өшіре тұруға бола ма? Біз құран оқып алайық» деп едік, «Әрине, қазір-қазір» деп бүкіл музыканы өшіріп тастады. Біз құ­ран оқып болып, қабірдің бір шетіне өзіміз ар­найы жасатып әкелген атамыздың портретін іл­дік. Қабірдің басына туған жерден өзімізбен бір­ге ала барған бір уыс топырақ тастадық, – дейді Талғат Қасенов.

Майдангердің ұрпақтары Глебово дерев­ня­­сын­­дағы боздақтар қабірінен де бір уыс топы­рақ ала келіп, Рудный мен Қостанайдың орта­сын­да­ғы Семилетка ауылының жанындағы зиратқа ес­керт­кіш орнатты. Ржевтен әкелінген бір уыс топы­рақ сол ескерткіштің басында жер қойнына табыс­ етілді.

– Қайтып келгеннен кейін мен Ұзынкөл аудан­­дық­ әскери комиссариатының архивінен атам­ның қаза тапқаны туралы қара қағазды тауып­ ал­дым. Қара қағаз келген екен. «Төле­ге­нов Хасен 1942 жылдың 10 тамызында Бель­ко­во деревнясын­да қаза тапты. Хабарлама жа­уын­гердің отбасына жәрдемақы ресімдеу және­ тағайындау үшін берілді» деп жазылыпты.­ Әже­міз төрт баламен қалып отыр ғой. Ол кезде хабар-ошарсыз кеткендер­ге­ жәрдемақы беріл­мей­ді екен. Жоқшылық кезең, қара қағазды сол жәр­дем­ақыны бермеу үшін жасы­рып қалды ма, кім­ білсін? – дейді майдангердің немересі.

 

Қостанай облысы