Өткен ғасырдың 90-жылдарындағы қиыншылық елімізге оңай болмағаны мәлім. Бірақ халқымыз тәуелсіз ел болғанымызға шүкір етіп, бар қиындыққа төзе білді. Азаттық алғаннан кейін нарықтық экономикаға қадам бастық. Жұртшылық жаңа реформаны бірден қабылдай алған жоқ. Түрлі кедергілер кездесті. Жетпіс жыл бойы жоспарлы экономикамен тыныстаған зауыт-фабрика тұралады. Төрт-түлік малға толы кеңшарлардың басынан бақ тайып, Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін ата-әжелеріміз ауыр бейнетке малынып жүріп өсірген мыңдаған мал айналдырған бір-екі жылда жылан жалағандай жоқ болды. Кеңшардан өз пайын алып, жеке шыққандардың да шекесі шылқи қоймады. Жұмыссыздық белең алды. Сөйтіп, ұзақ жылдар бойы айрандай ұйып отырған ауылдың іргесі сөгіле бастады.
Бұған мысалды алыстан іздеп әуре болмаймын. Туған ауылым дәл осындай жағдайды бастан кешті. Біздің кеңшарға қараған төрт бөлімшеде 9-10 мың қой, 2 мыңға жуық ірі қара, 1 мыңға жақын жылқы болды. Сондай-ақ машина-трактор паркі жұмыс істеді. Бұған қоса, ауылдағы әр отбасы, жоқ дегенде, 10-15 қой, 3-4 ірі қара, 2-3 жылқы ұстады. Осыдан-ақ ауыл адамдарының шама-шарқынша бақуатты тұрғанын байқайсыз. Шаруашылық қалай жабылды, ауылдан береке кетті. Өйткені топты бала-шаға бар, оны асырау үшін жұмыс керек. Ал ауылда жұмыс жоқ. Ол кезде малдың да құны болмады. 4-5 кір сабынға бір қойды айырбастап алғандарды көзіміз көрді. Сөйтіп, ауыл адамдары, әсіресе, өндіріс пен теміржолы бар елдімекендерге, қалаға қоныс аудара бастады. Біздің ауылда 90-жылдары 200-ге тарта үй болатын. Жаңа ғасыр басында содан 60-70-ке жуық үй қалды. Қазір үйдің саны 40-қа жетпейді. Сәтсіз реформаның ақыры осыған әкелді.
2000 жылы жоғары оқу орнын бітіргеннен кейін аудан орталығындағы мектепке қызметке орналастым. Онда анам ауылда тұратын. Енді аудан орталығына көшетін болдық. Сонда ауылымыздың сыйлы қариясы, соғыс ардагері Талқанбай әкемнің біздің үйдің шаңырағында отырып айтқан сөзі әлі есімнен кетпейді.
«Осы Қабырғаның бойын ата-бабамыз ертеден қоныс етті. Содан бері қаншама ұрпақ алмасты. Түрлі заман өтті. Кешегі отызыншы жылдардағы аштықты да көзіміз көрді. Ол кезде де ел бірлігінен айырылған жоқ. Ағайындасып шығыр қазып, егін салдық. Сөйтіп, аштықтан аман қалдық. Құдайға шүкір, қазір заман тыныш. Еңбектенемін дегенге жол ашық. Сонда да менің көңілім орта. Елдің басына түскен аз-мұз қиындыққа төзейік. Ертеңіміз жарқын болады. Мен оған сенемін. Қазір ауылымыздан жан-жаққа көшіп жатқандар көп. Қанеш, мен саған ренжімеймін. Балаң оқу бітіріп, азамат болды. Қызметке орналасты. Сенің жөнің бөлек. Ал енді қолындағы азын-аулақ малын сатып, мақсатсыз босқа көшіп жатқандарға қарным ашады. Осы жерде отырып та, бақуатты өмір сүруге болады. Егер осылай көше берсек, ата-бабамыздың қонысы жұрт болып қала ма деп қорқамын», деп еді сұңғыла қарт.
Қазір біздің ауылдағы тұрғындардың жағдайы жақсы. Бірқатары жеке шаруашылыққа айналып, мыңға жуық мал өсіріп отыр. Ауыз су бар, интернет тартылған. Бірақ жастар аз. Жоқ десе де болады. Себебі, жастар ауылда қалғысы келмейді. Өйткені ауылда оларға дұрыс жұмыс жоқ. Мамандық саны шектеулі. Бір жағынан, жалақы да мардымсыз. Одан кейін ауыл мектептеріндегі білім сапасы да көңіл көншітпейді. Көптеген ауыл мектебінде ағылшын тілі, математика, физика, химия пәндерден сабақ беретін білікті мұғалім тапшы. Ал қазіргі жаңа технологиялар дәуірі дамыған заманда кез келген ата-ана баласының сапалы білім алып, ел қатарлы азамат болғанын қалайды. Сол себепті балаларының болашағына бола қалаға ағылған жастарды жазғыру қиын.
Қазақтың сыршыл ақыны Сағи Жиенбаевтың «Ауыл қарттары» атты керемет өлеңінде жүректі дір еткізетін төмендегідей шумақ бар: «Өзге бір менде жоқ тілек, Өздерің көзбен баққаным. Жайлы жер іздеп кетті деп, Жазғыра көрме, қарттарым!». Шындығында да Талқанбай әкем сынды ауыл қарттарына жастарды жазғыра көрмеңіздер, ауылда мүмкіндік болса, олар қалаға көшпес еді дегенді айтқымыз келеді...
Жуырда ел Үкіметі ауылдық аумақтарды дамытудың 2023-2027 жылдарға арналған тұжырымдамасын бекітті. Осы тұжырымдама аясында ауыл жастарына көңіл көбірек бөлінеді деген ниеттеміз.
