Елімізде онкологиядық ауруды емдеудің жаңаша әдіс-тәсілі тәуелсіздік жылдарында енгізіле бастады. Ертеректе, тіпті, онкология ауруының кейбірін дәрігерлер тек хирургияда зерттеп қараған екен. Қазір саланың бағыты кеңейді. Онкологияға қатысты нақты генетикалық зерттеулер, ғылыми жаңалықтар бар. Тікелей қатерлі ісікті емдейтін дәрі-дәрмектер табылып жатыр. Алайда медицина дамыған сайын бұрын естіп-білмеген аурудың түрлері көбейіп барады. Обыр ауруларын емдеуде Азия құрлығында алдыңғы қатарлы Жапония, Қытай, Оңтүстік Кореяға ілесіп келеді екенбіз. Салада хирургиямен қоса ғылымды қатар алып жүрген профессор-дәрігерлер халықаралық ұйымдармен берік байланыс орнатқан. Мысалы, Ұлттық онкология орталығының бас кеңесшісі Тасболат Әділхановтың хирургия, онкологияда еңбек еткеніне биыл 34 жылға жуықтапты. Ол – Америка онкологтері қауымдастығының мүшесі. Еңбек жолында елдегі радиациялық аймақтарды зерттеп, картасын әзірлеген. 2000 жылдары жапон ғалымдарымен тізе қосып, Семей полигонын зерттеген. Кейінгі жылдары тәжірибелі хирург маман даярлау ісіне де араласып, ұстаздық етіп жүр.
– Жапонияның Хиросима, Нагасаки ғылыми орталығындағы профессорлармен онкологиялық ауруларды емдеудің әдіс-тәсілдері бойынша бірлесіп зерттеу жүргіздік. Семей полигонында 365 жарылыс болғаны белгілі. Қиыны, радиацияның ағзаға, оның қалқанша безіне, омырау қатерлі ісігіне, жүрек ауруына әсері бар. Біз соның ішінде өз бағытымыз бойынша қалқанша безінің қатерлі ісігін зерттедік. Науқастардан бұрындары өкпе қатерлі ісігі жиі анықталса, қазір әйелдерде омырау ісігі көп кездесіп жатыр. Ересектер былай тұрсын, онкологиялық аурулар жастарда да анықталып жатыр. Жалпы, қатерлі ісік – көпфакторлы ауру. Ол тек радиациядан туындайды деп байлам жасауға болмайды. Мысалы, қатерлі ісіктің 10%-ы тұқым қуалайды. Сол секілді басқа да себеп-салдары бар. Қуанышымызға қарай, қазір скрининг арқылы қатерлі ісікті анықтау біршама жеңілдеді, – дейді профессор.
Бізде скрининг бағдарламасы 2008 жылы қабылданған. Ісікті ерте сатыда анықтауға мемлекеттен көмек көрсетілгеннен кейін ғана емдеу тәсілдері біраз жетілдірілсе керек. Өйткені қазір обыр ауруы бірінші, екінші сатыда анықталса, оның емі нәтижелі болады. Ақпарат үшін айтар болсақ, елде скрининг бойынша үш бағдарлама бар. Оның шығынын Үкімет өтеп отыр. Мұндай бағдарламаны кез келген елдің медицинасы ұсына алмайды. ТМД елдері ішінде тек бізде ғана осындай жеңілдік қарастырылыпты. Біраз жыл бұрын Семейде ядролық медицина орталығы ашылды. Енді Ұлттық онкология орталығында ядролық терапия бөлімін ашу жоспарланған. Бұл біздің елде қалқанша безінің қатерлі ісігін емдеудің мүмкіндіктерін кеңейтеді. Бұрын осы ем үшін науқастар шетел асатын. Ядромен емдеу әдісі орталықтың жақында пайдалануға берілетін жаңа ғимаратында ашылады екен. Бұл – сәулелік терапияға ұқсас үлкен технологиялық құрал. Осылайша, біз дүниежүзі бойынша Протон орталығы бар жиырмасыншы мемлекет болғалы тұрмыз. Яғни Протон орталығы Орталық Азияда тек бізде ғана болады. Ұлттық онкология орталығында инновациялық технологиялар деген бөлім бар. Сонда жаңа орталықта жұмыс істейтін физиктер білімін жетілдіріп, тәжірибе жинап жатыр. Себебі орталықта енді ашылатын сәулелік терапияның кейінгі үлгідегі технологияларын үйрену де жеңіл емес. Тағы бір жаңалықты айтар болсақ, бірнеше жыл бұрын онкологияда рентгенхирургия деген болмаған. Қазір сол құрылғының көмегімен дәрігерлер ісікке төте дәрі қоя алады. Онкологияда көлемді, бірден алуға келмейтін ісіктер болады. Рентгенхирургия арқылы дәрігерлер әуелі ісіктің көлемін кішірейтіп, араға екі-үш ай салып, ісікті алып тастай алады. Науқастармен дәрігерлерден бөлек психологтер де жұмыс істейді. Орталық дәрігерлері жыл сайын өңірлерді аралап, аймақтағы дәрігерлерге шеберлік сабағын өткізіп тұрады. Әрине, ұйқы безі, бауыр ісіктері секілді күрделі операцияларды әр өңірдегі дәрігер жасай алмайтыны белгілі. Себебі Ұлттық онкология орталығында 286 орын бар. Былтыр онда 9 560 пациент емделсе, 5 377 науқасқа операция жасалған. Орталықта 166 дәрігер, 300-ден аса медбике жұмыс істейді. Олардың әрқайсысы – өз ісін жетік білетін мамандар.
Бұрын медицинада сүт безі қатерлі ісігі анықталған науқастың омырауын тұтас кесетін болған. Мұндайда пациент депрессияға түсіп, біраз қиналатыны белгілі. Сондықтан қазір медицина дамығалы хирургтер омырауды толық алмай, ісікті ғана алады. Омырауды тұтас кесу керек болған күннің өзінде, кейін пластикалық операцияға жүгінуге мүмкіндік бар. Мұндай күрделі операциялар орталықта урологияда да жасалады. Қазір мойын қатерлі ісіктерін емдеуде ілгерілеу байқалады. Сонымен қатар жақ, тіл, таңдай, құлақ, мұрын тіпті көзге өсіп кеткен ісіктерді де дәрігерлер қолдан келгенше емдеп жазады. Мысалы, жуырда орталыққа қатерлі ісіктің соркома деген түрімен ауырған науқас түсіпті. Ісік жауырынның астындағы төрт қабырғада өсіп, өкпеге жеткен екен. Дәрігерлер жауырынды көтеріп, төрт қабырғаны алып, қолдан қабырға жасап салған. Күтімі жақсы болса, елуге таяған пациенттің ғұмыры да ұзақ болады дейді дәрігерлер. Қиыны сол, ісік тек шаш пен тырнақта болмайтынын ескерсек, қатерлі ісікті қай ағзада пайда болып, қашан өршіп кететінін арнайы құралдарсыз зерттеп білу мүмкін емес.
– Қатерлі ісік ағзаның барлық ресурсын өзіне бұрып, өзіне-өзі жаңадан тамыр жасап алады. Өздігінен ферменттер шығарады. Мұндайда радиологтер сіңіруші тамырдың жолын бөгеп, дәрі салып қояды. Мұны біз неогенез дейміз. Бізде осындай бірін-бірі толықтырып отыратын лабораториялар әлі де ашылады. Мен еңбек жолымды Екібастұзда хирург болып бастадым. Сонда жүріп жедел жағдайда қатерлі ісікпен ауырғандарды жиі анықтайтынбыз. Адамдар аты жаман ауруға қалай шалдығады, аурудың алдын алуға бола ма деген ой мазалайтын. Содан 90-жылдары мамандар тапшы бола бастады. Сол тұста мені Семей облыстың онкология орталығына меңгеруші ретінде жұмысқа шақырды. Содан онкологиямен тереңірек айналыса бастадым, – дейді Т.Әділханов.
Тасболат Алпысбесұлы – «Қазақстан халқына» қорында денсаулық саласы комитетінің төрағасы. Яғни қор арқылы шетелге барып емделуді көздеген науқастарға қайтарымсыз қаржы үлестіру ісіне араласады. Білікті дәрігер қорда әуелі сарапшы, кейін орынбасар болған. Аталған комиссия қандай да бір аурудың емі елде бар-жоғын анықтайды. Егер емі болмаса, шетелде нақты қай ауруханада емделуге болатынын нақтылайды. Бір сөзбен айтқанда, күрделі патологиясы бар науқастарға өз ісін жетік білетін дәрігерлер әр кез жәрдемдесуге дайын. Бұл, әрине, отандық медицинаның онкологиялық ауруларды емдеуде әлеуеті артқанын білдірсе керек.
