Жастар • 28 Қыркүйек, 2023

Студенттер құрастырған көлік

200 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

SDU университеті кейінгі уақытта өнертапқыш студенттерімен де ерекшеленіп жүр. Солардың бірі – болашақ инженерлер. Олар өз қолымен автокөлік құрастырып, халықаралық жарыста топ жарған. Зерделілер ойлап тапқан отандық өнімге жақында университетке арнайы келген ел Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев та риза болып, алдағы істеріне табыс тіледі.

Студенттер құрастырған көлік

Команданың атауы – N1 Racing SDU. Автокөлікті құрастырушылар – аталған оқу ордасындағы инженерлік және жаратылыстану факультетінің студенттері. Топтың капитаны Елнұр Өтепбайдың айтуынша, жанармайсыз жүретін көлікті құрастыруға «Формула студент» атты студенттердің арасында өтетін әлемдік жарыс себеп болған. Десе де жас өнертапқыш бұл жобаны жүзеге асыруды Тараз қаласында колледжде оқып жүргенде армандаған. Кейін білімін жетілдіруге  әрі ойындағысын жүзеге асыру мақ­сатында SDU университетіне оқуға түскен. Бүгінде Елнұр өзі сияқты инже­нерия саласынан хабары бар білім­ділерді осы жобаға тартып, авто­кө­лік құрастырған. Осылайша Ресей­де өткен «Формула студент» халықаралық жарысына қатысқан. Нәтижесінде, байрақты бәсекеде Қазақ­станды Орталық Азиядан келген алғашқы ел ретінде танытып, команда­сымен топ жарған. Сондай-ақ «Формула студент» мектебінің оқу грантын жеңіп алған. Айта кетейік, аталған халықаралық студенттер жарысын Автомобиль инженерлері қауымдастығы (Automotive Engineers Society) ұйымдастырады. Бұл бастама – инженерлік және автоспорт салаларын дамыту бағытында өткізілетін студенттік жоба. Білімділер осы жарыста бақ сынау үшін өздерінің көліктерін құрастыруы керек.

– «Формула студент» – 1987 жылдары басталған әлемдік жарыс. Ал еліміз оған 2014 жылдан бері қатыса алмай жүрді. Осыған қатысу арманым болатын. SDU-ге түсудегі мақсатым да осы еді. Өйткені мұнда автокөлікті құрастыру идеясын қол­дай­тын мамандар да, мүмкіндіктер де бар. Бір жағынан «Неге отандық инженерлер көлік, ұшақ сияқты дүниелерді шығармайды?» деген сұрақ туындады. Жалпы, Орталық Азия бойынша «Формула студент» жарысына алғашқы қатысқан команда біз болдық. Мұнда бағымызды сынау үшін көлігімізді құрастыруға төрт ай шамасында уақыт кетті, – дейді команда капитаны Елнұр Өтепбай.

Өнертапқыштың сөзіне сүйенсек, «Формула студент» әлемдік жарысына тек көлікті құрастырып қана жарысу міндеттелмеген. Онда инженер ретінде еңбегің бағаланып, қаржылық тиімділік, құрылғының әрбір бөлшегіне жұмсаған уақыт, конс­трукторлық, технологиялық, кадр­лық мәселелер назарға алынады. Осылардың барлығы ескеріліп, жеңіске жету жолы бағаланады. Авто­көлікті құрастыруға қаржы жұмса­латыны белгілі. Өйткені жанармайсыз қозғалатын құрылғыны ойлап табу­ға ұшқыр ойдан бөлек, қаржының да маңызы бар. Бұл ретте N1 Racing SDU командасының жетекшісі Елнұр Өтепбай бюджеттің қалай жұмсал­ғанын және кімдер қолдау білдіргенін айтып берді.

– Бұл көлікті құрастыруға 2,5 млн теңге жұмсалды. Мұндай қаржының жиналуына команданың мүшелері барынша үлес қосты. Сонымен қатар SDU университеті 1 млн теңге көлемінде қолдау білдіріп, бізге оқу ғимаратының жертөлесіндегі «технопарк» кеңістігін пайдалануға рұқсатын берді. Бұл жерде бүкіл идеямыз орта­ға салынып, жүйелі жұмысымыз атқарылады, – деп түсіндірді студент.

Елнұр жетекшілік ететін команда­ның құрамында бүгінде өзінен бөлек тағы алты студент еңбек етеді. Осы рет­те ерекше айта кететін жайт, бір ғана көлікті құрастыруға осынша білім­ді жас үлес қосса, бұл бағытта жұмыс істейтін әлемнің басқа командала­ры 100 шақты адаммен автокөлікті ойлап табуға күш жұмсайды екен. Алда­ғы уақытта Елнұр ең мықты деген бола­шақ инженерлерді өз қатарына қосып, жемісті еңбек етуді көздеп отыр.

Команданың белді мүшесі Диас Қабдуәлиев – көліктің электроникасын бір кісідей білетін білімпаз. Автокөліктің бүкіл бөлшегі мен жұмыс істеу қағидатын жақсы меңгерген. Оның айтуынша, бұл көліктің қуаты 5 кВт-қа тең, яғни, 10-15 аттың күші бар. Орташа жүріспен сағатына 30-40 шақырымды бағындыра алады.

– Көлікте арнайы аккумулятор орна­тылған. Оны шамамен 5-6 сағат­тай қуаттаймыз. Ал энергия алмасуы шынжыр арқылы жүзеге асады. Яғни, автокөлік электрлі мотор арқылы қозғалады. Бөлшектері арнайы тапсырыспен алынады. Кейбірін іздеп табамыз. Құрылғыны өзіміз зерттеп, ойлап тапқандықтан, бұзылған жерін жөндеу бізге қиындық тудырмайды, – деген Диас көліктің құрылымын жан-жақты түсіндіріп берді.

Елнұр Өтепбай алдағы уақытта бұл жобаны жан-жақты жетілдіруді мақ­сат етіп отыр. Ендігі шаруа – осы қар­қынды бәсеңдетпей, келер жылы екінші автокөлікті құрастыру. Ай­туынша, оған едәуір ақша қажет. Ша­ма­мен 20 млн теңгедей. Өйткені енді құрастырылатын құрылғыда бөлшектер сапалы, мықты болмақ. Мәсе­лен, бұл көлік тоқпен жүргендік­тен, оны жауын-шашыннан қорғай­тындай материал болуға тиіс. Яғни, судың өтіп кетпеуі қадағаланады. Со­нымен қатар соққыға төтеп беретіндей қаңқасы да берік болуы керек. Осы сияқты көлікке арналған басқа да сапалы керек-жарақтары ескеріледі. Ал ондай жағдайға жеткізу үшін, әрине қомақты қаржы қажет. Сондықтан Елнұр бастаған команда алдағы уақытта отандық өнімді қолдайтын демеушілерді іздейді.

– Басты мақсатымыз – екінші көлікті құрастыру. Сондай-ақ бола­шақ инженерлердің қабілетін жан-жақ­ты дамыту. Қазір аталған бағытта жұ­мыс істеп жатырмыз. Осы салаға қызығатын студенттерді іріктеп, идея­ларын бірге жүзеге асыруды қолға алудамыз. Оларға автокөлікті құ­рас­тыруды үйретіп, жарысқа дайындаймыз. Осылайша инженерлер өздерінің еңбектерін шетелде көрсете алады. Автомобиль құрастыратын ірі компанияларда жұмыс істеп, тәжірибе жинауына жол ашылмақ. Кейін елімізге оралып, осы саланы дамыту бағытында еңбек етуге тиіс, – дейді Елнұр Өтепбай.

 

Дидар МӘЛІКҰЛЫ,

журналист

 

Алматы облысы,

Қаскелең қаласы