Мұржаның бойында міні бар деген ескертулерге құлақ аспаған кәсіпорынның директоры мен бас инженеріне қызметке тұрғанына көп болмаса да, қылмыстық іс қозғалды. «Жекеменшікке сатылып кеткен стратегиялық нысанның тағдыры осылай болады» деген әңгіме де желдей ескен. Мұндайларды Үкіметке қайтару туралы талаптар да көп уақыт бойы толастаған жоқ.
1961 жылы пайдалануға берілген ЖЭО-ның бұл мұржасына сол кезде 61 жыл болған еді. Осы жылдарда сапалы цемент болып және кірпіші жақсы ылғалмен өрілген болса, осынау жылдарда ол мұржадан шығатын түтінмен әбден кеуіп, тас болып қалатын жөні бар-ақ. Бірақ Кеңес заманында «ура-ура, жоспар» деген ұранды айғайлармен жанталасып, сапасыз қаланған кірпіштер осал, арасына жел кіріп, су өтіп, құрылысты дымдай берген. Қызылжар қаласында патша заманында кірпіштен өрілген бірнеше ғимарат әлі бар. Мысалы, Мұратов деген көпестің диірмені. Әлгіні жекеге сатып алған кәсіпкер жаңаша жобалап, кірпіштен қаланған қабырғаларын арнайы техникалармен де соққылап бұза алмап еді. Амалы құрыған соң сол қабырғалардың өзін пайдаланып, қазір дәмханаға айналдырған.
Мұржаның құлау сырын қаланған кірпіш пен лайдың сапасыздығынан, олардың арасынан су өткеннен, сол су ақыры көп мүжіп құлатқан деген қорытындыға келген сарапшылар мұржаны құлаған тұсынан әрі қарай қайта өру туралы шешім қабылдаған. Будақтап шығып жататын ыстық түтінге кеппеген не қылған дымқыл, не деген су екеніне еш жауап болмады.
Сонымен мұржаның сапасыз жерінің бәрі қиратылып, 2022 жылдың күзінен бұрынғы іргетасқа әрі қарай өру басталған. Жұмыс қызу жүріп, биіктігі енді 180 метр (бұрынғысы 150 метр) болып белгіленген мұржаның 36 метріне дейін былтырғы күзге дейін өрілді. Сөйтсе, аяқастынан мұржаның қисық өріліп бара жатқаны белгілі болды. Содан 21-метрге дейін оны қайтадан бұзуға тура келді.
Жекеменшіктің дүниесі болған соң, Үкіметтің ақшасына салынып жатпаған соң мердігерге ешкім заңды талап қойған жоқ. ЖЭО-ның қазіргі иесі – «Севказэнерго» АҚ. Оның бас директоры Анатолий Казановский: «Біздің бас мердігеріміз – «Казтеплоспецстрой». Олар наурыз айына дейін мұржаның қалдығын түп-орнымен жойып, ауаның температурасы 5 градустан жоғары бола бастаған кезден мұржаны іргетасынан бастап, қайтадан өретін болды. Барлық артық шығынды өздері көтереді. Келісіміміз солай», деді.
Тамыз айында жұмыс тоқтатылғаннан кейін «Севказэнерго» АҚ мұржаның құрылысына толық сарап жасау үшін «Севказэнергопром» ЖШС атты ғылыми-өндірістік фирмаға жүгінген екен. Міне, осы фирманың мамандары мұржаның түбіндегі қозғалғыш жүйеге жоғарыдан өрген құрылысты кіріктіру қиын. Сондықтан бәрін басынан бастау керек деген қорытынды жасапты. Шын мәнісінде, биік мұржа қозғалып тұрады ғой, оның желдің, ыстық пен суықтың әсеріне төзімділігі, қозғалыс пен серпілісі осы жүйемен тығыз байланысты көрінеді. Қорытындысында іргетастағы арматуралардан басқа өрім түбіне дейін бұзылып, тазаланатын болды.
Облыс әкімі Ғауез Нұрмұхамбетовтің алдында болған кеңесте «Казтеплоспецстрой» ЖШС бас директоры Константин Биғожин өздерінің 1 наурызға дейін мұржа-
ның орнын толық тазартатынын айтты.
«Содан кейін өзіміздің қосалқы мердігеріміз «Теплохиммонтаж» АҚ бірлесіп, 1 сәуірден бастап ауаның температурасы 5 градустан жоғары бола бастаса, жаңа технологиямен мұржаның құрылысына кірісеміз. Жұмыстың бәрін 2024-2025 жылдардағы жылыту маусымына дейін толық аяқтаймыз. Сонымен қатар мұржа құрылысының бағасын өсірмей, бұрынғы қалпында қалдырамыз», деді.
Сөйтіп, өткен жазда құрылысы аяқталады деген мұржа 2024 жылғы жылыту маусымында ғана аяқталатын болып отыр. Тапсырыс беруші «Севказэнерго» АҚ мердігерге мұржа үшін бұрын келісілген 2,1 млрд теңгені төлемекші. Қазір қалған екі мұржа қалыпты жұмыс істеп тұр. Оларды жөндеуге өткен жазда инвестор 185 млн теңге қаражат бөлген.
Қыркүйек айында тағайындалған облыс әкімі Ғауез Нұмұхамбетов облыс орталығындағы осы нысанға 2-3 рет барып үлгерді. Оның келіп кеткенінен жекеменшіктегі иелері қандай да бір пайда көріп жатқаны шамалы, керісінше, әкімнің «кесте-кесте» деп дігерлей бергені ұнамайтын шығар. Кезінде «план-план» деп асықтырып салғанның қорытындысы көрінді ғой, сондықтан әкімнің «ең маңыздысы – сапа-сапа» деп талап еткені қазіргі халыққа да, кейінгі ұрпаққа да тиімді болар еді. Сондықтан құрылысқа өзі барғанша мамандарды жіберіп, бақылау орнатып отырғаны әлдеқайда тиімді болар еді.
Жуырда мердігер мұржаны толық бұзуға кірісіп кетті. Іске сәт дейміз.
ПЕТРОПАВЛ
