Бәлкім, былтыр жыл бойы жүргізілген қатаң монетарлық саясаттың жемісі, 21,3 пайызға дейін шарықтап кеткен инфляция деңгейі баяулап, 2023 жылдың желтоқсанында 9,8 пайыз болды. Сөйтіп, көптен күткен бір таңбалы мәнге де жеттік. Әрі бұл Ұлттық банк болжамына да сәйкес келеді. Баға өсімінің баяулауы жүргізіліп жатқан ақша-кредит саясатына, азық-түліктің әлемдік бағасының және өндіріс шығындарының төмендеуіне, биліктің инфляцияға қарсы шараларына, сондай-ақ өткен жылғы жоғары база әсерінің ықпалына байланысты.
ҰБ мәліметінше, базалық және маусымдық факторларды ескермейтін инфляция көрсеткіштері бірнеше ай бойы тұрақты болып отыр. Бұл ретте олар әлі де белгіленген таргеттен жоғары. Жалпы, инфляцияны 5%-ға дейін сенімді түрде төмендету үшін 2025-2026 жылдары оның орнықты бөлігін одан әрі баяулату – басты міндет. Қаржы қадағалаушысы халықтың инфляциялық күтулері де біршама төмендеді дейді. Алайда күтулер әлі де тұрақсыз және оларға тамақ өнімдері мен жанар-жағармай бағасының өсуі әсер еткен.
«Шешім қабылданғанда инфляциялық үдерістердің баяулап келе жатқаны ескерілді. 2022 жылғы ақпаннан бастап алғаш рет жылдық инфляция бір таңбалы мәнге жетті. Инфляцияның орнықты бөлігінің көрсеткіштері де тұрақталып келеді. Сыртқы инфляциялық орта жақсаруда. Бұл әлемдік азық-түлік нарықтарындағы бағалардың одан әрі төмендеуіне және орталық банктердің тежеуші саясатына байланысты. Бірақ инфляцияны өсіруі мүмкін кейбір факторлар мен тәуекелдер сақталып отыр. Экономика ішіндегі тәуекелдер орнықты тұтынушылық сұранысқа, фискалдық ынталандыруға, жоғары инфляциялық күтулерге және реттелетін бағалардағы реформалардың аяқталмауына байланысты. Сыртқы ортада Ресейдегі инфляцияның жеделдеуіне байланысты тәуекелдер байқалады.
Осындай жағдайларда біз бұған дейін айтылған риторикаға сәйкес әрекет етеміз. Қатаң ақша-кредит шарттары ұстамды қалпында. Бұл инфляцияның орнықты түрде төмендеуін қамтамасыз етіп, ортамерзімді келешекте инфляцияны 5% мақсатқа жуық тұрақтандыру үшін қажет», дейді Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов.
Шешім қабылдауға үш негізгі фактор түрткі болған. Оның біріншісі – инфляция және инфляциялық күтулер динамикасы. 2023 жылдың қорытындысы бойынша жылдық инфляцияның 9,8% болуына түрлі саладағы өндірушілер бағасының өсу тұрғысынан баяулағаны және өткен жылғы жоғары базаның ықпалы жоғары болды. 2023 жылдың қорытындысы бойынша алдағы бір жылда күтілетін инфляцияның медианалық көрсеткіші біршама төмендеп, 16,4%-ды құраған.
Екінші себеп – ішкі экономикадағы үрдістер. 2023 жылы экономиканың өсуі қысқамерзімді экономикалық индикатор негізінде 5,1%-ға бағалануда, бұл ҰБ болжамына сәйкес келеді.
Үшінші себеп – сыртқы экономикалық конъюнктура. Сыртқы секторда инфляциялық қысымның әлсіреуі жалғасуда. Көптеген орталық банктердің тежеуші ақша-кредит саясаты нәтижесінде әлемдегі инфляция баяулағанмен, көптеген елде әлі де таргеттен жоғары. Осыған байланысты орталық банктердің көбі ұзақ уақыт бойы мөлшерлемелерді жоғары деңгейде сақтау қажет деп келісіп келді. Қазақстанның негізгі сауда-серіктесі – Ресейдегі инфляцияның динамикасы ерекше назар аударуды қажет етеді. Онда көрсеткіш 7,4%-ды құрап, ішкі сұраныстың тез өсуіне және инфляциялық күтулердің жоғарылауына себеп болды. Осының барлығы ақша-кредит саясатын одан әрі қатаңдатуды талап етті. Өткен жылдың соңында олар негізгі мөлшерлемені 16%-ға дейін көтерді.
Еуроодақта Еуропа Орталық Банкінің тежеу саясаты жағдайында инфляцияның баяулау үрдісі байқалады – 3,1%. Дегенмен 2% таргетке 2026 жылы ғана қол жеткізу мүмкін деген болжам бар. Яғни жоғары пайыздық мөлшерлемелер ұзақ уақыт бойы сақталады деп күтіледі.
Қазақстанның тағы бір сауда-серіктесі – Қытайда экономикалық белсенділіктің әлсіз көрсеткіштері жағдайында үш ай қатарынан дефляция байқалуда – 0,3%. Әлемдік азық-түлік нарықтарында бағалар төмендеп келеді. Бұл қант, өсімдік майы мен ет бағасының түсуіне байланысты. Желтоқсан айында Қара теңіз төңірегіндегі логистикалық қиындықтарға байланысты астық бағасы өсті.
Әрине, тәуекелдер әрқашан сақталады. Біз де жаһан экономикасының бір бөлшегі болғандықтан планетадағы кез келген геосаяси және геоэкономикалық ахуал белгілі бір деңгейде әсерін тигізеді. 2024 жылы жаһандық саяси текетірестер одан әрі өршімесе тыныштала қойған жоқ. Ресей мен Украина арасындағы соғыс әлі жалғасып жатыр. Басты мұнай экспорттаушы ел болғандықтан Иемендегі хуситтер мен АҚШ әскері арасында шиеленістің артқанына, сол арқылы Қызыл теңіздегі жағдайдың ушыққанына да алаңдаймыз. Екеуі де жетекші мұнай өндіруші мемлекеттер саналатын Гайана мен Венесуэла арасындағы келіспеушілікті де «бізге қатыссыз» деп қамсыз отырмаймыз. Иран мен Пәкістан арасындағы дипломатиялық даудың да бейбіт нәтижемен аяқталуы аса маңызды. Қалай болғанда да, билік және Ұлттық банк бұл тәуекелдерді де есепке алады, ескереді.
Ұлттық банктің Ақша-кредит саясаты комитетінің базалық мөлшерлеме бойынша кезекті жоспарлы шешімі 2024 жылғы 23 ақпанда Астана қаласының уақытымен сағат 12:00-де жарияланады.
