Энергетика • 24 Қаңтар, 2024

2024 жыл: Қандай энергетикалық бастама жүзеге асады?

238 рет
көрсетілді
5 мин
оқу үшін

Еліміздің Орталық Азиядағы ресурсқа аса бай ел екені белгілі. Бірақ байлық бар да, оны тиімді пайдалану бар. Бізде осы екінші мәселе қатты ақсап тұр. Әрі кейінгі бірнеше жыл бедерінде төмен көміртекті дамуға көшудің тұрақтылығы мен жаһандық трендіне баса назар аудару күн тәртібінің алдыңғы шебіне шықты. Сондықтан еліміз энергетикалық тұрғыда тағдыршешті кезеңге де келіп жетті деуге болады. Содан болар мемлекет энергиямен жабдықтаудың қауіпсіздігі мен сенімділігін қамтамасыз етуге бағытталған бастамаларды жүзеге асыруға ниетті.

2024 жыл: Қандай энергетикалық бастама жүзеге асады?

Осы орайда ел үкіметі мен Дүние­жүзілік банк жеке сектормен ынты­мақтастық жағдайында тарифтік реформалардың кешенді пакетін әзірлеуге кірісті.

Тарихи тұрғыдан Қазақстан­ның энергетикалық секторы қазбалы отынға тәуелді, ал қазір ел алдында тиімсіз субсидиялардан біртін­деп бас тарту және энергетикалық инфрақұрылымды жаңғырту міндеті тұр. Халықара­лық энергетикалық агенттік (ХЭА) бағалауынша 2021 жылы елдегі қазбалы отынға берілген субсидияның жалпы көлемі ішкі жалпы өнімнің (ІЖӨ) 6 пайызына жуықтады. Бұл көрсеткішпен Қазақстан қазбалы отынға субсидия беретін 25 елдің қатарына кіреді.

«Өзгерістер қажеттігін мойындай отырып, Үкімет реформалар жүргізуге және тиімсіз субсидияларды кезең-кезеңімен жоюға, оның ішінде «инвестициялар орнына тариф» бастамасын енгізу жолымен бастамашылық жасады. Бұл трансформацияның негізінде тариф­тік реттеуді ынталандыру әдіснама­сын әзірлеу жатыр. Тәсіл қаржылық сыйақыларды нақты мақсаттарға қол жеткізумен байланыстыру арқылы жауапты және тұрақты энергетикалық тәжірибені ынталандыруға бағытталған. Бұл әдіснама мен тәсілді іске асыру үшін Үкімет тарифтердің неғұрлым әділ құрылымын, халықтың осал топтарын бағаның әлеуетті өсуінен қор­ғау үшін әлеуметтік қорғау туралы ережелерді әзірлеуді, сондай-ақ тарифтік реттеудің институционалдық құрылымын нығайтуды қамтитын көп қырлы реформа жүргізіп келеді», делінген Дүниежүзілік банк шолуында.

«Қазақстанда энергетикалық субсидиялар реформасы қарқынды жүріп жатыр» дейді ДБ сарапшылары. Электрмен және жылумен жабдықтау секторларын реттеудің жаңа әдіснамасын қоса алғанда, реформалар пакеті 2023 жылдың соңында Үкіметтің мақұлдауына ие болды және қанатқақты жобаны енгізу 2024 жылдан басталмақ. Бұл бастапқы қадамдар бүкіл сала бойынша ауқымды интеграцияның бастапқы нүктесі болады деп күтілуде. Бастама инвестициялық ынталандыруды нормативтік актілермен үйлестіруге, инновациялар мен тұрақты дамуға, сондай-ақ секторға инвестициялар тартуға және операциялық тиімділікті арттыруға мүмкіндік береді.

«Реформа электрмен және жылумен жабдықтау саласында тұрақты өндіріс пен қызмет көрсетуді қамтама­сыз етуге, сондай-ақ елдің неғұрлым экологиялық таза энергия көздеріне көшуіне жәрдемдесуге бағытталған. Биыл тариф белгілеудің жаңа әдістерін енгізу және саланың инвестициялық тартымдылығын арттыру арқылы тариф­тік саясатты қайта жүктеу міндеті тұр. Біз Дүниежүзілік банкке осы әдістемені әзірлеуге және қызметкерлерді 2024 жылы жоспар­ланған қанатқақты енгізуге дейін ынта­ландырудың жаңа әдістемесін қолдануға үйретуге көрсеткен көмегі үшін алғыс айтамыз», дейді Табиғи монополияны реттеу комитетінің төрағасы Асан Дарбаев.

ДБ сарапшылары реформаның сәттілігі негізінен саяси шараларды тиімді үйлестіру мен іске асыруға, сондай-ақ барлық тиісті мүдделі тараптарды тарта отырып, реттеуші функцияларды шоғырландыруға байланысты болады деген ой айтады. Осыны ескере отырып, Дүниежүзілік банк институционалдық базаны жетілдіру бойынша ұсыныс­тар берді. Мамандандырылған ұйым шеңберіндегі барлық реттеуші функцияны шоғырландыру есебінен Қазақ­станда энергетикадағы реттеу мен қадағалаудың тиімділігін арттыру ұсынылады.

«Энергетикалық субсидияларды реформалау шеңберінде білім алмасу және коммуникация реформаның сәттілігі үшін өте маңызды. Осыны мойындай отырып, Дүниежүзілік банк озық халықаралық тәжірибе мен білім­мен танысу үшін бірқатар семинар ұйымдастырды. Осы семинарлардағы талқылаулар реформа үдерісіне мүдделі тараптарды оқытуда және тартуда маңызды рөл атқарды. 2023 жылдың қазан айында өткен табиғи монополияларды реттеу саласындағы сарапшылар мен орталық және өңірлік кеңселердің салалық компанияларының өкілдеріне арналған арнайы семинарда зерттеу нәтижелері қаралды. Сондай-ақ жаңа тарифтік әдіснама, оны енгізудің негізгі қағидаттары мен үдерістері ұсынылды. Қатысушыларға осы ұсыныстар мен әдіснаманы іске асыру үшін жол картасына шолу ұсынылды», дейді ДБ сарапшылары.