Фото: russian.eurasianet.org
Жиынның қорытынды отырысында сөз сөйлеген Қазақстан Сыртқы істер министрінің орынбасары Әлібек Бақаев мүдделі тараптар қақтығыстың саяси шешімін табатынына үміт білдірді.
«Кейінгі екі күнде Сириядағы жағдайды одан әрі тұрақтандыруға, гуманитарлық жағдайды жақсартуға бағытталған маңызды және мазмұнды келіссөздер жүргізілді. Астана процесінің нәтижесінде Сириядағы ахуал айтарлықтай тұрақтанды», деді Ә.Бақаев. Оның айтуынша, кепілгер елдердің ауқымды күш-жігері мен БҰҰ ұйымдарының тұрақты қолдауының арқасында күрделі, түйіні тарқамаған мәселелер тиімді шешіліп келеді. «Осы орайда мүдделі тараптар Астана процесінің нәтижесінде қалыптасқан қолайлы жағдайды барынша пайдаланып, жанжалдың саяси шешімін табады деп үміттенеміз», деді Ә.Бақаев.
Сондай-ақ вице-министр кепілгер мемлекеттердің бірлескен мәлімдемесін оқып берді. Оның айтуынша, Иран, Түркия және Ресей «Астана процесінің» маңызын атап өтіп, Сирия дағдарысын реттеудегі жетекші рөліне екпін берген.
«Палестина – Израиль қақтығыстарының шиеленісуінің Сирия Араб Республикасындағы жағдайға кері әсерін атап өтті. Қарулы қақтығыс аймағының кеңеюіне жол бермеудің және оған аймақтың басқа мемлекеттерін тартудың қаупіне тоқталды. Газадағы гуманитарлық апатқа байланысты алаңдаушылық білдіріп, Израильдің палестиналықтарға қарсы аяусыз шабуылын тоқтату және Газаға гуманитарлық көмек жіберу қажеттігін баса айтты. Тез арада атысты тоқтатуды және барлық тараптың халықаралық құқық бойынша өз міндеттемелерін орындауын талап ететін БҰҰ Бас Ассамблеясының A/ES/-10/L.27 (2023) қарарын орындауға шақырды», деді мәлімдемені оқыған Ә.Бақаев.
Кепілгер мемлекеттер Сирияның егемендігіне, тәуелсіздігіне, бірлігі мен аумақтық тұтастығына, сондай-ақ БҰҰ Жарғысының мақсаттары мен қағидаттарына берік екенін қуаттады. Сондай-ақ олардың сақталуы мен құрметтелетінін атап өтті.
«Терроризммен күресу, сириялықтардың қауіпсіз, ерікті және лайық түрде оралуына тиісті жағдай жасау мақсатында өзара құрмет, ізгі ниет және тату көршілік негізінде Түркия мен Сирия арасындағы қарым-қатынастарды қалпына келтіру бойынша күш-жігерді жалғастырудың маңызын атап өтті. Біріккен Ұлттар Ұйымының Босқындар істері жөніндегі Жоғарғы Комиссарының (БҰҰ БЖКБ) кеңсесі саяси процесті күшейту және барлық сириялыққа гуманитарлық көмектің кедергісіз жетуін қамтамасыз етуіне атсалысады. Осы мақсатта қолға алынып жатқан төртжақты формат аясындағы Астана форматының кепілгерлерінің күш-жігерін құптады», делінген бірлескен мәлімдемеде.
Бұдан бөлек, терроризмнің бүкіл түріне қарсы күресуге, Сирияның егемендігі мен аумақтық тұтастығына нұқсан келтіретін, көршілес елдердің қауіпсіздігіне қатер төндіретін сепаратистік іс-әрекетке ынтымақтаса қарсы тұратынын растаған. Сирияның аймақтарында түрлі ат жамылып әрекет ететін лаңкестік топтарды, олармен байланысты құрылымдардың әрекеттерін, бейбіт тұрғындар өліміне әкелген азаматтық нысандарға жасалған шабуылдарды айыптады.
«Идлиб деэскалация аймағындағы (IDZ) жағдайды егжей-тегжей қарастырды. Идлиб бойынша барлық қолданыстағы келісімдерді толық орындау арқылы тыныштықты сақтау қажеттігін атап өтті. Өңірдегі және одан тыс жерде бейбіт тұрғындарға қауіп төндіретін лаңкестік топтардың болуы мен белсенділігіне қатты алаңдаушылық білдірді. Идлиб деэскалация аймағы мен жапсарлас өңірлердегі ахуалды, соның ішінде гуманитарлық жағдайды тұрақты қалыпқа келтіру үшін одан әрі күш салуға келісті.
Сирияның солтүстік-шығысындағы жағдайды талқылады. Бұл аймақта қауіпсіздік пен тұрақтылыққа қол жеткізу аталған елдің егемендігі мен аумақтық тұтастығын сақтау негізінде мүмкін болатынына келісті. Терроризмге қарсы күрес сылтауымен өзін-өзі басқарудың заңсыз бастамалары секілді қитұрқы әрекеттердің барлығын жоққа шығарды. Сирияның бірлігіне нұқсан келтіруге және көршілес елдердің ұлттық қауіпсіздігіне қатер төндіруге бағытталған сепаратистік жоспарларға, соның ішінде трансшекаралық шабуылдарға төтеп беруге дайын екенін қуаттады», деді Ә.Бақаев.
Вице-министрдің сөзіне сүйенсек, кепілгер елдер Сирияға тиесілі мұнай ресурстарын заңсыз басып алудың жалғасып жатқанына наразылық білдірген. Халықаралық құқықты, халықаралық гуманитарлық құқықты және БҰҰ Жарғысын бұзатын біржақты санкцияларды қолдамайтынын ашық айтқан. Мұндай қадамдар елдің ыдырауына әкеліп соғады, сепаратистік жоспарларды жүзеге асыруға ықпал етеді.
«Израильдің Сириядағы барлық әскери шабуылын айыптайды. Бұл әрекеттер халықаралық құқықты, халықаралық гуманитарлық құқықты, Сирияның егемендігі мен аумақтық тұтастығын бұзу деп санайды. Мұндай қадам аймақтағы тұрақсыздық пен шиеленісті күшейтеді деп таниды, сондай-ақ шабуылдарды тоқтатуға шақырады.
Жаппай қабылданған халықаралық құқықтық шешімдерді, соның ішінде Сирияның Голан аймағын басып алуды жоққа шығаратын БҰҰ-ның тиісті қарарларының ережелерін, бірінші кезекте БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесінің 242 және 497 қарарларын құрметтеу қажет. Осы орайда Израильдің осы бағыттағы шешімдері мен қадамдарының заңды күші жоқ және негізсіз», делінген бірлескен мәлімдемеде.
Сондай-ақ кепілгер елдер Сирия мәселесі әскери жолмен шешілмейтінін, бұған ұзақмерзімді саяси үдеріс қажет екенін атап өтті. Аталған елдегі ахуалды оңтайлы шешуге үлкен үлес қосып отырған Қазақстан тарапына алғыстарын айтып, келіссөздердің кезекті раундын өткізгені үшін ризашылығын білдірді.
«Астана процесінің бастауында тұрған және осы бірегей көпжақты механизмнің табысты жұмыс істеуін қамтамасыз етуге үлес қосып, қонақжайлылық көрсеткен, Сирия бойынша халықаралық кездесулерді қабылдаушы мемлекет ретінде Қазақстан тарапының ерекше рөлін атап өтті», делінген бірлескен мәлімдемеде.
Тағы бір айта кетер мәселе, Сирия жөніндегі Астана келіссөздері 2024 жылдың екінші жартысында Астанада өтеді.
