Коллажды жасаған – Алмас МАНАП, «EQ»
Оның сөзінше, 2023 жылы валюта нарығындағы ахуал теңгерімді болды. Жыл қорытындысы бойынша мұнай бағасының төмендеуіне қарамастан, теңге бағамы 454,69 деңгейіне дейін, 1,7%-ға нығайды.
«Былтыр валюта нарығында ұлттық валютаның нығаю үрдісі басым болды. Ұлттық қордан шетел валютасын сату, депозиттерді долларландыру деңгейінің төмендеуі және бейрезиденттердің Қазақстанның мемлекеттік бағалы қағаздарына салған салымдарының ұлғаюы теңгеге қолдау көрсетті. Жыл қорытындысы бойынша Ұлттық қордан трансферт бөлу және ішкі валюта нарығында квазимемлекеттік сектор акцияларын сатып алу операцияларын жүргізу нәтижесінде 9,5 млрд долларға активтер сатылды. Сонымен бірге валюталық интервенциялар жүргізілмеді. Ұлттық банк валюталық саясатта ырықтанған валюталық саясат қағидаттарын ұстануды және қандай да бір шектеулердің болмауын қамтамасыз ететін еркін бағам белгілеуді ұстанады. Өзгермелі айырбастау бағамы режімін одан әрі нығайту мақсатында қадамдар жасалып жатыр. Валюта нарығындағы теңгерімді ахуал аясында Үкімет квазимемлекеттік сектордың валюталық түсімін міндетті түрде сатуды өткен жылғы тамызда жойды. Бұл да валюта нарығын ырықтандыруға ықпал етеді», дейді Әлия Молдабекова.
Айтуынша, қазір нарықтық сұраныс пен ұсыныс қозғалысы нәтижесінде қолайлы жағдай қалыптасып жатыр.
«Теңгенің қалыпты екіжақты құбылмалылығы нарыққа өз бетінше теңгерім табуға мүмкіндік береді. Ұлттық қордан трансферттерді конвертациялауға келетін болсақ, олар тұрақты сипатта және нарықтық ұсыныстың тұрақты бөлігі болып саналады. Олардың көлемі бюджет заңнамасында алдын ала бекітілген және нарыққа түсінікті. Сондықтан осы тұрғыда валюта нарығын ырықтандыру қажеттігі туралы ұсыныстар өзекті емес. Ал басқа бастамаларды қарастыруға әрқашан дайынбыз. Жалпы, ақша нарығындағы жағдай жыл бойы тұрақты, ал TONIA операциялық бағдары пайыздық дәліз шегінде болды. Ақша нарығының жұмысы Ұлттық банк ашық нарық операциялары мен тұрақты қол жеткізу операциялары арқылы реттеген өтімділіктің профициті жағдайында жалғасты», деді.
2023 жылы 1 күндік репо нарығындағы Ұлттық банк үлесі айтарлықтай төмендеп, шамамен 19%-ды құраған. Салыстыру үшін – 2019 жылы үлесіміз 60%-дан жоғары болып еді.
«2023 жыл бойы біз айналыстағы ноталарды қысқартуды тоқтатқан жоқпыз. Егер бұрын жылдық, жартыжылдық және үш айлық ноталардан бірте-бірте бас тарта отырып, «ұзын» ноталарды қысқартсақ, биыл төртінші тоқсаннан бастап жарияланған кестеге сәйкес, әрбір шығарылымның көлеміне лимит қоя бастадық. Осыған байланысты айналыстағы ноталар көлемі жыл соңына қарай екі есе қысқарып, 1,2 трлн теңге болды. Ақша-кредит саясатының құралдарын жетілдіру жұмысын жалғастыру аясында жыл басынан бері Ұлттық банк репо және своп құралдары арқылы өтімділікті алу операцияларын жүргізбейді. Бұл, біріншіден, овернайт депозитімен құралдардың қайталануын болдырмайды. Екіншіден, бұл бастама біз тікелей қатыспай-ақ TONIA мөлшерлемесінің нарықтық қалыптасуына жағдай жасайды. Үшіншіден, бұл ақша нарығының жұмыс істеу тиімділігін арттыруға және банкаралық дамуға да ықпал етеді», деп түсіндірді ҰБ өкілі.
Ә.Молдабекова елдің алтын-валюта қоры туралы тың деректерді де бөлісті. Айтуынша, 2023 жылдың қорытындысы бойынша алтын-валюта қоры 900 млн долларға жуық ұлғайып, 36 млрд долларға жеткен.
«Алтын бағасының бір унция үшін 250 долларға немесе 14%-ға өсуі АВР өсуінің маңызды катализаторының бірі болды. 2023 жылғы бағалы металдың бағасы унциясына 1 809 доллардан 2 078 долларға дейінгі аралықта өзгере отырып, өзінің құбылмалылығын көрсетті. Алтын бағасының өсуі мен төмендеуі АҚШ Федералды резерв жүйесінің федералдық қорлар мөлшерлемесі бойынша шешімдеріне, нарықтың болжамды мәндерімен сәйкес келмейтін макроэкономикалық статистиканың релиздеріне, сондай-ақ геосаяси қақтығыстардың өршуіне байланысты болды. 2023 жыл 2022 жылдағыдай шиеленіске толы болды. Геосаяси тәуекелдер күшейген кезінде қорғаныс активі ретінде алтынның бағасы өсе түсті», деді.
Жалпы, былтыр жыл соңында Ұлттық қордың валюталық активтерінің көлемі 60 млрд долларды құрап, бір жылда 4,3 млрд долларға ұлғайды. Негізінен, 2023 жылдың қорытындысы бойынша кірістілік 11,4% болған кезде 6,2 млрд долларды құраған инвестициялық кірістің арқасында өсті. Өткен жылдың нәтижесі – Ұлттық қордың бүкіл тарихында абсолюттік, сол сияқты пайыздық мәнінде рекордтық нәтиже. Активтердің барлық негізгі сыныптары өсті, оның ішінде акциялар нарығында айтарлықтай қалпына келу байқалды. Мәселен, 2023 жылы акциялар портфелінің кірістілігі 25%-ға жуық болды. Осылайша, 2022 жылы қорды теріс қайта бағалау 2023 жылғы кірістілік есебінен толығымен өтелді. Бұл әрине, Ұлттық банк ұстанатын ұзақмерзімді инвестициялау қағидатын қатаң сақтау нәтижесінде мүмкін болды, дейді сарапшы.
Өткен жылы Ұлттық қордан республикалық бюджетке 5,3 трлн теңге трансферт алынды. Кепілдендірілген және нысаналы трансферттен бөлек, Үкіметтің шешімі бойынша республикалық бюджетті қаржыландыру үшін 2023 жылғы қазан-желтоқсан аралығында Ұлттық қордың қаражаты есебінен жалпы сомасы 1,3 трлн теңгеге «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ акциялары сатып алынды.
