Фото: portalsulut.pikiran-rakyat.com
Кез-келген жағдайда әр адам өз мәзірін біліп жүру керек.
Күндізгі тамақтану адамның қанша күш жұмсайтынына байланысты. Егер жұмыстың басым бөлігі түске дейін болса, таңғы ас пен түскі асқа баса назар аудару керек. Сонымен қатар ұйқы кезінде ас ақырын қорытылады, сондықтан ұйықтар алдында тойып тамақтанбау керек. Ұйқыға жатардан үш-төрт сағат бұрын тамақтанған дұрыс.
Бір күнде адамға қандай мөлшерде тағам керек? Бұл оның жасы мен айналысатын жұмысына байланысты. Бір орында отырып жұмыс жасайтын қызметкерлерге қарағанда физикалық күшті барынша көп талап ететін маман иелерінің тағамдану тәртібі өзгеше болатыны сөзсіз.
Жалпы адам ағзасы 4 рет тамақтанса, оның екеуінде ыстық тағам болғаны абзал. Қатты майлы және тәтті тағамдардан бас тартып, көп тамаққа тосқауыл қоя білу қажет.
Ағзада маңызды рөлді минералды заттар атқаратыны белгілі. Натрий, калий, фосфор, магний ағзамызға міндетті түрде қажет. Ал цинк, марганец, хром, кобальт, молибден, селен т.б. аз мөлшерде қажет. Бір элемент ағзада біраз уақыт жетіспеген жағдайда ауру тудырады, сондықтан тағамның бір түріне ғана байланбай, мүмкіндігінше түрлі тағамдарды таңдау қажет. Сондай-ақ дәрумендері мол тағамдарды көп жеген дұрыс. Кері жағдайда адам авитаминозға шалдығады.
Қазіргі жағдайларда тамақтану мәселесі бірқатар себептерге байланысты бірінші орынға шықты. Мысалы: экологиялық ортаның бұзылуы, организмге қажетті дәрумендердің жеткіліксіздігі, сапасы төмен және саны көп азықтар және т.б. Дені сау адам жейтін асына жиі зейінсіз қарайды. Ал ауырып қалған сәтте, үйреншікті дәрілерді іздейді. «Біздің барлық емдеу құралдарымыз азық-түлік заттары болуы керек, ал азық-түлік заттары емдік заттар болуы керек» деген Гиппократтың сөзін ұмытпағанымыз жөн.
Зат алмасуы бұзылған жағдайда адам қант диабетіне шалдығып немесе артық салмақ қосуы мүмкін. Сондықтан қоғамда тамақтану мәдениеті өзекті болып саналады.
Дұрыс тамақтану - денсаулықтың және ұзақ өмір сүрудің басты факторы. Егер тамаққа зейін салмаса, адам тойғанын білмей қалып, артығымен тамақтанады.
Денсаулыққа ең пайдалы 12 тағам түрі: фасоль, сүт, балық, жұмыртқа, алма, жаңғақтар, қаражидек, анар, көк шәй, брокколи, пияз-сарымсақ және қызыл ет. Бұл тағамдар салмақты реттеп отырады және қан құрамындағы қантты қалпына келтіруге септігін тигізеді. Витамин, минерал және басқа да пайдалы заттарға өте бай. Жүрек, қан тамырлары, иммунитетке жақсы әсер ететін көптеген пайдалы заттардың қайнар көзі. Миды қорғайды және көздің көруін жақсартады. Есте сақтау қабілетінің жақсаруына, инфаркт, инсульт қаупінің азаюына, ісік ауруларының алдын алуға көмектеседі. Қан қысымын да реттейді, тамырларды қорғайды және ісіктердің үлкеюіне тосқауыл болады.
Медицина ғылымдарының докторы, диетолог Михаил Гинзбург зиянды тағамдардың бірі ретінде краб таяқшаларын атаған. Олар ағзаның қартаюын тездетеді. Құрамындағы бояғыштар, дәм күшейткіштер және басқа да тағамдық қоспалар адам ағзасына зиян келтіреді.
Қорыта келе, дұрыс тамақтану - денсаулығымыздың аман болуына апарар жол. Өмірді сапалы сүріп, ауырмай жүру - өз қолымызда.
Әсемай ЕРЛАНҚЫЗЫ,
Әл Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
журналистика факультетінің 3-курс студенті
Жетекшісі: аға оқытушы Н.Б.Рушанова
