Бір пән 10-нан аса мамандыққа жол ашады
Біз барғанда балалар мектептегі сынып секілді жасақталған бөлмеде үнсіз ғана мұғалімді тыңдап отыр екен. Олимпиадаға келгенін білеміз, сондықтан оларды сайыстың тапсырмаларын орындап отыр деп ойладық. Бірақ алдында қағаз, қаламы жоқ. Сөйтсек, ұйымдастырушылар дайындаған тренер-ұстаз олимпиада қатысушыларына кәсіби бағдарлау бағытында дәріс оқып, кеңес беріп жатыр екен. «Quantum STEM» мектебінің мұғалімі Мәди Қапания айтқан ақпараттың ішінде тіпті біз білмейтін дүниелер бар. Мысалы, бір ғана география пәнін ұлттық бірыңғай тестілеуде бейінді пән ретінде таңдаған талапкер кейін 10-нан аса мамандығының біріне тапсыра алады. Соның ішінде есімізде қалғаны – археология, табиғатты сақтау (табиғи апаттарды болжау), урбанизация, геология, демография, туризм, гидроморфология (тұщы су көзін табу, тұзды суды ауыз суға айналдыру), геотехнология (ғарыш арқылы жерді зерттеу, қоқыстардың, өрттің орнын анықтау), халықаралық қатынастар (дипломатия) мамандығы. Аталған мамандықтарды елде және шетелде қай университеттерде оқытатынына дейін, толық гранттарды алудың жолдарын да тәптіштеп берді. Осыған қоса тренер әлемдік география олимпиадасының жеңімпаздары берген кеңестерді, халықаралық білім бәйгесінде жеңіс тұғырынан көтерілуге қажет болған кітаптар мен сайттар тізімін ұсынды. Педагогтің дәрісін тыңдап отырып, «Шіркін-ай, бізге оқушы кезімізде осындай жанашырлық жетіспеген екен-ау!» дедік іштей. Өмірде қалаған биігіңе, кәсіби тұрғыда өрлеуіңе жастайыңнан бағытыңды білу, бағдарлап алу қаншалықты маңызды екенін кейін ұқтық. Ал бұл балалар болашақта өкінбей, кәсіби карьерасын бастапқы баспалдағынан дұрыс бастауына мүмкіндік беретін дәріс ала алды.
География пәнінің сағаттары қысқарып кеткен
Дәрістен шыға берісте ұйымдастырушылар өкілі «National Geographic Qazaqstan» журналының жауапты редакторы Айбын Шағалаққа балалардың олимпиадаға құр келмей, пайдалы ақпаратқа қанығып қайтатынына сүйсінгенімізді айтқанымызда, мұндай шешімді қабылдауға себеп болған орта білім саласындағы түйткілді мәселенің шетін шығарды.
«Әлемде география пәніне ерекше назар аударады, мұхит географиясы, ғарыш географиясы деп салаланып, салмағы артып кетті. Соған сай білім аясы да кеңейді. Айталық, «National Geographic» қоғамы өзінің 135 жылдан аса уақыт ішінде жинаған ауқымды ғылыми ресурсын, жиған білімін жалпы орта мектептерге ыңғайлап, «National Geographic Education» платформасын әзірлеген. Аталған платформа – баршаға тегін, қолжетімді. Ағылшын тілін білетін кез келген мұғалім сондағы материалдарды сабағын байытуға, қызықты етуге пайдалана алады. Бұл – кітапхана қоры жұтаң ауыл, қала мектептері үшін зор мүмкіндік. Біздің арнаулы тренерлер пән мұғалімдері мен балаларға осы ресурсты қалай пайдалану керегін үйретеді. Ал елімізде, өкінішке қарай, мектептердегі география пәнінің сағаттары қысқарып қалды. Ал география пәнінің мұғалімдері қысқартудың кесірінен маңызды тақырыптардың оқытылмай қалатынын жиі айтады. Осыған орай біз «Шеврон» компаниясының қолдауымен «EcoForming» экология және білім қоры болып аталған олимпиаданы ұйымдастырдық. Олимпиададан тыс кезде балаларға арнаулы спикерлер климат өзгерісі, табиғат апаттары, кәсіптік бағдарлау, экология және пластик тақырыптары бойынша танымдық һәм тәжірибелік дәрістер оқыды. Елдегі ең заманауи жоғары оқу орны қандай екенін көріп, осы бастан ойлана жүрсін деп, Nazarbaev university-мен танысу экскурсиясы ұйымдастырылды. Мұның бәрін жас ұрпақтың география саласына қызығушылығын арттыру, мектептегі география пәнінің мәртебесін көтеру мақсатында іске асырдық», деді А.Шағалақ.
Ұйымдастырушылардың айтуынша, география пәнінен І ұлттық олимпиада 7–8 сыныптар арасында «Дарын» республикалық ғылыми-практикалық орталығы және «Астана дарыны» дарынды балалар мен талантты жастарды анықтау және қолдау орталығының әдістемелік сүйелдеуімен өтті. Оған еліміздің барлық өңірінен бұған дейінгі облыстық кезеңнен өткен 46 оқушы қатысты.
Географияда да есептер шығарады
Олимпиадаға қатысушылар бір-бірден партаға жайғасып, қаз-қатар тізіліп отыр. Дәріс тыңдаған пайдалы, Астананы аралап, қызық жерлерді көзбен көрген керемет, бірақ олимпиада – өз алдына басты миссия. Көптен күткен сәт те жетті. Қорытынды кезең тест және мультимедиалық, далалық тапсырмаларды қамтитын екі бөліктен тұрады. Бұған дейін саябақта балаларды градус, азимут өлшеу, карта сызуды көрсету, палаткаларды уақытқа жинап жарыстыру арқылы дәл осы далалық тапсырмаларды орындауға дайындаған еді. Тапсырмаларында ішінара «National Geographic Qazaqstan» журналының материалдарынан дайындалған сұрақтар да болды. Бірінші тестілеу турында балалардың алдындағы парағына үңілгенде, онда бір суреттің тұрғанын және оның жоғары жағында қай қала екенін, қайда орналасқанын табу туралы тапсырмаға көзіміз түсті. Ал далалық турда қатысушылар ғарыштық түсірілімді қолдана отырып, жергілікті жердің жоспарын сызуға, азимутты табуға, ең қысқа жолды анықтауға, Астана қаласындағы 16.05.2024 күнгі күннің ұзақтығын көкжиектегі градустық өлшем бірлікпен табуға тырысты. Олимпиадада орынды жеңіп алған ақмолалық 8-сынып оқушысы Ерсұлтан Төлегенов олимпиада кезінде далалық есептер шығарғанын айтты. «Бірінші тур жазбаша және мультимедиалық сұрақтардан тұрды. Екінші турда компас пен транспортир сияқты құралдарды қолдана отырып, далалық жағдайда есептер шығарып, берілген жер бедерінің картасын сыздық. Жазбаша турда қалалар, Каспий көлінің физикалық географиясы, геология туралы сұрақтар да кездесті. Негізінен жарыс қиын болды. Дегенмен олимпиададан өзіме қызық естеліктер, пайдалы кеңес алдым», деді ол.
Осылайша, әрбірі өзінің қабілет-қарымына қарай ұпай жинап шықты. Нәтижесінде, 7-сынып оқушылары арасынан 1, 8-сынып оқушылары арасынан 1 бала жүлделі І орын алды. Ал ІІ орынды әр сыныптан 2 оқушы, ІІІ орынды әр сыныптан 6 адам иеленді. Жеңімпаздарға демеушілер тарапынан оқуға қажетті заманауи техникалық құралдар (І орынға ноутбук, ІІ орынға apple IPad, ІІІ орынға Samsung планшеттері, орын алмаған барлық қатысушыға сымсыз құлаққаптар) тарту етілді.
