Пікір • 12 Маусым, 2024

Нәтиже жауапкершілікпен өлшенеді

139 рет
көрсетілді
6 мин
оқу үшін

Кеңес заманында көзбояушылық көп болды. Мысалы, Қазақстанның миллиард пұт астық тапсыруы, озат шопанның әр жүз саулықтан 120-130 қозы өргізуі, атақты жылқышының әр жүз биеден 100 құлын алуы сияқты өтірік-шыны аралас рапорттар беріп, мақтан қуу дәстүрге айналған еді. Алайда одан Кеңес одағының көсегесі көгермек түгіл, экономикасы құлдырап, дағдарысқа ұшырап, ақыры күйреп тынғаны мәлім.

Нәтиже жауапкершілікпен өлшенеді

Фото: dknews.kz

Өкінішке қарай, еліміз тәуелсіздік алып, нарықтық экономика құру жолына түссе де, көзбояушылық сынды қоғамдық дерт әлі толық жойылған жоқ. Осы орайда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2020 жылғы 1 қыркүйекте жариялаған «Жаңа жағдайдағы Қазақ­стан: іс-қимыл кезеңі» Жолдауында тікелей Президентке бағынышты болатын Стратегиялық жоспарлау және ре­формалар агенттігін құру туралы ше­шім қабылдағанын айта келіп: «Тез өз­геріп жатқан ахуалға шынайы баға беру үшін Статистика комитеті Агенттік құ­рамына беріледі», деген еді. Сөйтіп, бұ­рын Ұлттық экономика министрлігінің құ­ра­мында болған Статистика комитеті Стра­тегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросы болып қайта құрылды.

Бұған қоса, Президенттің тапсырмасына сәйкес сан алуан көрсеткіштер мен индикаторлардан тұратын мемлекеттік бағдарламаларды әзірлеу тоқтатылып, жұртқа түсінікті, қысқа да нұсқа ұлттық жобалар жасалды. Оларда негізгі мақсат жұмыстың барысы емес, нәтижесі болып айқындалды. Осылайша, орталық және жергілікті атқарушы органдардың басшылары қаптаған көрсеткіш пен индикаторды орындау үшін «жанталаса» жұмыс істеп жатқан сыңай танытып, жалған мәлімет құрастырып, «қатырып жатырмыз» деп күпінуді қоя бастаған секілді.

Дегенмен әзірге Ұлттық статис­тика бюросының жинаған мәлімет­тері еліміздегі қалыптасқан жағдайды шынайы бейнелейді деп айтуға әлі ерте. Себебі аталған ведомство өзінің өңірлердегі департаменттері арқылы алған деректерінің бәрін бірдей тексере бермейді. Мысалы, Ұлттық статистика бюросының қызметкерлері жуырда Ұлытау облысында профилактикалық бақылау жүргізген кезде жергілікті үй шаруашылықтарындағы мал саны туралы әкімшілік деректер мен нақты көрсеткіштер арасында елеулі алшақ­тық барлығын анықтады. Мұндай ал­шақ­тық Қарсақпай кентінде ірі қара мал бойынша – 35 пайыз, Кеңгір аулын­да жылқы түлігі бойынша 22 па­йыз болған. Осындай кемшіліктер жөнінде Ұлттық статистика бюросының атына кейінгі кезде өткір сын айтып жүрген Парламент Мәжілісінің бір топ депутаты статистикалық мәліметтердің шынайылығын қамтамасыз етуге қатыс­ты заң жобасын әзірлеген болатын. Мә­жілісмендер қазір осы маңызды құжатты Ұлттық статистика бюросының және басқа мүдделі мемлекеттік органдар мен ұйымдардың өкілдерімен бірлесе талқылап жатыр.

«Қуырдақтың көкесін түйе сойғанда көресің» демекші, көзбояушылықтың көкесін биылғы алапат су тасқыны көзге түрте көрсетіп берді. Төтенше жағдай­лар министрлігі мен бірқатар облыс әкімінің: «Көктемгі су тасқынына 100 пайыз дайынбыз», деген мәлімдемелері шындыққа сай болмай шықты. Осыған байланыс­ты Мемлекет басшысы су тасқынына қарсы уақтылы шара қабыл­дамағаны үшін Премьер-ми­нистрдің бірінші орынбасарына, Су ресурстары және ирригация министріне – қатаң сөгіс, Ақтөбе, Қостанай, Батыс Қазақстан облыстарының әкімдеріне – қызметтік міндеттеріне толық сай келмеуіне байланысты ескерту бергені, ал Атырау, Ақмола, Алматы, Павлодар және Абай облыстарының әкімдеріне қатаң сөгіс жариялағаны мәлім.

Президент су тасқыны салдарынан қалыптасқан ауыр жағдайға байланысты ел азаматтарына арнаған үндеуінде: «Біз алапат су тасқынынан тиісті қорытынды шығаруымыз керек. Яғни жіберілген олқылықтарды түзетіп, тиісті сабақ алуы­мыз қажет. Ал ондай сабақтар аз емес. Апаттардың алдын алу жұмысындағы кемшіліктен бас­тап, су шаруашылығы мамандарының тапшы болуы, табиғатқа немқұрайды қарауға дейін көп мәселені реттеу қажет», деді. Сондай сабақтардың бастыларының бірі – жоғары лауазымды шенеуніктердің тарапынан жол берілетін көзбояушылықтың тамырына түбегейлі балта шабу болса керек.

Еліміздің солтүстігіндегі астықты өңір­лердің бірінде тұратын әріптес жолдасым ауыл шаруашылығы сала­сындағы көз­бояушылық еліміздің азық-түлік қауіп­сіздігіне қатер төнді­реді деп санай­ды.

Ақпан айының соңында әзіл-қалжы­ңымыз жарасып жүрген облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысына: «Сіздер көктемгі егіске қажетті техниканың 80 пайызы дайын тұр деген мәлімет бердіңіздер. Оған кім сенеді? Ауылдардағы шаруа қожалықтарының тракторлары мен сеялкалары әлі қардың астында жатыр ғой», дедім. Ол: «Оңтүстік облыстар: «100 пайыз дайынбыз», деп ақпар беріп жатқанда біз қалай «50 па­йыз ғана дайынбыз» дейміз?» деп қарқ-қарқ күлді.

Ал бір жауапкершілігі шектеулі серіктес­тіктің басшысынан егіске әзірлігі жайлы сұрасам, ол: «Аудандық ауыл шаруа­шылығы бөлімінің қызметкерлері көмек беріп жарытпаса да: «Тұқымыңыз бар ма? Соляркаңыз жеткілікті ме?», деп қайта-қайта сұрай берген соң: «Сіздерге «Бәрі жет­кілікті» деген жауап керек қой, шамасы. Ендеше, жоғары жаққа солай деп есеп бере беріңіз», дедім», деп қарап тұр.

«Біздің облыс пәленбай миллион тонна астық жинады», деп рапорт беру де әлі күнге тыйылған жоқ. Сондықтан күзде Үкімет арнайы комиссия құрып, элеваторларда қанша астық барын тексергені жөн деп ойлаймын. Өңірлердегі мақ­тан­шақ әкімдердің өтірігіне сеніп, түбінде санымызды соғып қалмайық», деді ол.

Расында да, статистикалық мәлімет­тердің шынайылығын қамтамасыз ету мәселесін кешіктірмей шешу қажет-ақ. Өйткені көзбояушылық – қауіпті құбылыс екендігін биылғы алапат су тасқыны айғақтап берді.