Суретті түсірген – Ерлан ОМАР, «EQ»
Президентіміздің Әділетті Қазақстан орнату бастамасы менің ғана емес, жалпы халықтың көңілінен шыққан, көкейінде жүрген арманы екені анық. Қасым-Жомарт Тоқаев осы Жолдауында да бұл бағыттан ешқайда бұрылыс болмайтынын тағы да нақтылады. Бұған Президенттің: «Азаматтарымыздың құқығын қорғау саласында кешенді шараларды қолға алдық. Негізгі мақсат – әділетті қоғам құру және соның арқасында дамудың сара жолына түскен озық ел болу. Сондықтан біз осы бағыттағы маңызды реформаларды жалғастырамыз, жүйелі жұмысты тоқтатпаймыз», деген сөзі дәлел.
Елімізде қоғамның дертіне айналған сыбайлас жемқорлыққа, парақорлыққа қарсы күрес жүріп жатқаны белгілі. Күресу керек, бірақ... Ешқашанда шектен шығуға болмайды. Әсіресе пара алғаны не бергені үшін ең алдымен «құстыру» түріндегі жаза тағайындалу керек деп санаймын. Мұндай жаза Қылмыстық Кодексте де қарастырылған. Бірақ нақтылы жазылмаған. Айталық, Кодекстің 366, 367-баптарында параның бірнеше еселенген мөлшерінде айыппұл салу немесе белгілі бір мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. Міне, осы жердегі «немесе» деген сөз жаза тағайындау кезінде судьялардың үкім қабылдау еркіндігін қамтамасыз ететін секілді. Бір қарағанда солай. Бірақ бұл жерде нақтылықтың жоқтығы судьяның жемқорлыққа тәуекелдігін арттырады. Бас бостандығынан айыру жазасына ілініп кетпеу үшін кім болса да судьяның тілін табатын жол іздейтіні белгілі ғой. Бұл – бір. Екіншіден, бір бапта екі түрлі жаза қолдану мүмкіндігі билігі мықты шенеунік тарапынан әлдебір сотталушының айыппұл төлеу арқылы емес, бас бостандығынан айыру арқылы жазаланғанын қалайтын болса, судьяға жасырын түрде болса да қысым көрсетуіне де мүмкіндік
береді.
Біздің Ұлытау облысында биыл 2 млн теңге пара бергені және алғандары үшін үш азамат сотталды. Олардың екеуі 6 жылға, біреуі 3,6 жылға бас бостандығынан айырылды. Өздерінің кінәларын олар толық мойындады, жазаны айыппұл төлеу арқылы өтеуді сұрап, алғашқы сотқа да, кейін аппеляциялық сотқа да жүгінді. Бірақ үкім өзгеріссіз қалды.
Бұл қоғамда түсініксіздік тудырып отыр. Олар қоғамға қауіпті тұлғалар қатарына жата қоймайды ғой. Адам өлтірген жоқ, зорлық жасаған жоқ дегендей... Егер жазаларын айыппұл төлеу арқылы өтейтін болса, олардың әрқайсысы 100 млн теңге мөлшерінде қазынаға қаржы түсіреді екен.
Сондықтан Қылмыстық Кодекстің 366, 367-баптарын қайта қарап, «бірнеше еселенген айыппұл салу дегеннен кейін немесе белгілі бір мерзімге бас бостандығынан айыруға жазаланады» дейтін тұстарынан «немесе» деген сөзді алып тастау керек. Пара бергені де, алғаны үшін де алдымен айыппұл жазасын белгілеп, егер мұны өтеу мүмкіндігі болмаған жағдайда ғана бас бостандығынан айыру жазасын белгілеу керектігі Қылмыстық Кодексте нақтыланып жазылғаны жөн. Бұған Мәжіліс депутаттары назар аударса екен деймін. Бұл Президенттің Әділетті Қазақстан бастамасына да өте сай келер еді. Сонымен бірге сот жүйесіндегі жемқорлық тәуекелдігін азайтады және судьяларға жасырын болса да қысым жасау мүмкіндігін жояды.
Амандық РАХҰЛЫ,
Қазақстанның құрметті журналисі
Ұлытау облысы
