Еліміздің бес қаласындағы жетекші жоғары оқу орындарынан келген жүз алпыс бес қатысушының басын қосқан алғашқы хакатонның ашылуында Президент Архивінің директоры Әлия Мұстафина құттықтау лебізін білдіріп, архивтің басты мақсаты құжаттардың сақталуын және қолжетімділігін қамтамасыз ету болғандықтан, қазіргі таңдағы архив саласындағы заманауи IT шешімдер мен жаңа технологияларды енгізудің қажеттілігін атап өтті. «Елімізде алғаш рет өтіп отырған жаңа технологиялар жарысында жаңаша ойлау мен креативті пайымдауды меңгерген ізденіс жолындағы білімді жастар бір алаңда бас қосты. Өз ісіне шығармашылық көзқараспен қарайтын, жаңа идеяларды жүзеге асыра алатын жастардың жобасына қолдау білдіргіміз келеді. Бүкіл өркениетті елдерде архив ісі ұлттық байлық, мәдени құндылық, стратегиялық-ақпараттық ресурс болып саналады. Ақпараттық технологиялар ғасырында архив қызметін пайдаланудың мүмкіндігі шексіз. Біз өмір сүріп отырған қоғам «архив – маңызды қағаз құжаттарды сақтайтын орын» деген қалыптасқан дағдылы түсініктен арылып келеді. Бүгінгі хакатон сияқты инновациялық форматтар дәстүрлі архив үдерістерін жаңартуға көмектесетініне сенемін», деді Әлия Мұстафина салтанатты жиынды сабақтаған сөзінде. Архив директоры хакатонның Президент Архивінің 30 жылдық мерейтойына орай ұйымдастырылып отырғанын да мәлім етті. Сондай-ақ Satbayev Universiti басшылығы мен Yandex Qazaqstan қолдауына алғыс білдірді. Университет ректоры Мейрам Бегентаев хакатон қатысушыларына сәттілік тілеп, белсенді жастардың ізденіс жолындағы қадамы ерекше қуандыратынын жеткізді.
Алғаш рет архив ісі саласындағы инновациялық технологиялық шешімдерді әзірлеуді мақсат еткен «Archive Hack: Ақылды архив» хакатонында Алматы, Астана, Тараз, Талдықорған, Қарағанды қалаларының жоғары оқу орындарының студенттері мен Алматы қаласындағы мектептердің жоғары сынып оқушыларынан құрылған 43 команда және 20 жеке қатысушы бақ сынады. Ұйымдастырушылар қатысушыларға тарихи материалдарды және Қазақстанның мәдени мұрасының деректеріне қолжетімді және қызықты шешімдер әзірлеуді тапсырма етіп белгілеп берді. Жаңа технологиялар жарысында ұсынылған жобалар Қазақстан архивтерінің цифрлық жаңғыруындағы маңызды кезең болатынын жас қатысушылар қаперіне алып, өз кезегінде архивтік деректерге қолжетімділікті жақсарту, оларды цифрландыру, қорғау және сақтау бағытында жобалар әзірлеудің үлгілерін ұсынды.
Ұйымдастырушылардың пікірінше, жастардың архив қызметіне қызығып, архивтерге келе бастағаны қуанарлық әрі құптарлық іс. Екі күн бойы форумға қатысушылар тәжірибелі сарапшылармен бірге өзекті мәселелерді белсенді түрде талқылап, дамудың үлгілерін көрсетіп, батыл әрі нақты шешімдер ұсынды. Мәселен, келген командалар жинақтау үдерістерін цифрландыруға назар аударып, архив ақпаратын іздеу үдерістеріне жасанды интеллект енгізуді ұсынды. Архив ақпаратын сақтауды және есепке алуды автоматтандыру мәселелеріне де көңіл бөлді.
Хакатонға ҚБТУ-дан келіп қатысып жатқан 3-курс студенті Болат Ғазиз бұл іс-шараның өз қарымын танытуға берілген мүмкіндік алаңы екенін айтты. Оның айтуынша, архив ісін цифрландыру ғылымның жандануына жол ашады. Ал Халықаралық ақпараттық технологиялар университетінің 1-курс студенті Мәди Оразбаев және оның төрт серігінен тұратын команда жасанды интеллект пен OCR және машиналық оқытуды пайдалана отырып, қолжазбаларды тану жүйесі немесе бүлінген мәтіндерді сандық қалыпқа келтіру тапсырмасын орындауды бірден бастап кетті. Сапасы жоқ, тасқа қашалған немесе сарғайған қағаздағы өше бастаған жазуды жасанды интеллект көмегімен компьютер түсініп оқитын жағдайға келтіру көзделген. Білім-білігіне сенген бес студент 8-10 сағат ішінде осы тапсырманы орындап шығуы керек, үлгеру үшін жан-жағына қарайлауға мұршасы болмай, қызу жұмысқа кіріскен. Ал Елубай Абай – мектеп оқушысы, №78 мамандандырылған лицейдің 11-сынып оқушысы өзі оқитын білім ордасынан жалғыз қатысып жатқандықтан, еш командаға ілікпей, жеке-дара қатысқан. Егер Абай жаңа технологиялар бәсекесінде архив ісін жеңілдететін оң шешім, ұтымды нәтиже көрсете алса, Satbayev Universiti оқу грантын ұтып алуы әбден мүмкін. Өйткені архивші мамандар мен IT-бизнес өкілдерінен тұратын кәсіби қазылар алқасы мықты командалар мен жекелеген жеңімпаздар үшін арнайы жүлделер дайындаған.
Барлық қатысушы дипломдармен марапатталып, жеңген командалардың қатысушылары жоғары оқу орындарының білім сертификаттарын иеленді. Сондай-ақ жүлдегерлер Yandex Qazaqstan ұсынған қаржылай сыйлықтардың иесі атанады, ал жалпы жүлде қоры 3 000 000 теңгені құрады.
Сонымен, қазылар алқасы үш негізгі секция бойынша екі күн қызу өткен жарыста ұсынылған үздік жобаларды анықтады: «Young Archivists Initiative» – Ең үздік мектеп жобасы: 1-орын Тараз қаласы №41 А.Пушкин атындағы мектеп оқушыларынан құралған «Time Keepers» командасы, 2-орын Алматы қаласы №113 мектеп гимназиясының оқушыларынан құралған «Stars» командасы, 3-орын Алматы қаласы Махатма Ганди атындағы №92 мамандандырылған лицейінен келген «Ганди» командасы.
«Designing Heritage» – Ең үздік брендбук дизайны: 1-орын Алматы қаласы №79 мектеп-гимназиясының «Eleven VG» командасы, 2-орын Алматы қаласы Махатма Ганди атындағы №92 мамандандырылған лицейінен келген «TRV designers» командасы, 3-орын Satbayev Universiti мен Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті «Triple-A» командасы.
«Tech Solutions for Heritage» – Ең үздік инновациялық шешім: 1-орын Халықаралық ақпараттық технологиялар университетінен келген «Adapteam» командасы, 2-орын Қазақстан-Британ техникалық университетінің «KBTU_ hachaton_enjoyers» командасы, 3-орын ХАТУ-дың «Spark Studio» командасы.
«Ең үздік мектеп жобасы» бойынша үздік теп танылған Тараз қаласынан келген А.Пушкин атындағы №41 мектеп оқушыларының «Time Keepers» командасы мүшелеріне Satbayev Universiti білім гранты берілді.
Білім сайысында қызықты ұсыныстардың көп болғанына қарамастан, хакатонға қатысқан болашақ жас мамандардың жобалары архив қызметін заманауи бағытта дамытуға дәл бүгін атсалысады дегенді білдірмек емес. Алдағы уақытта іс жүзінде қолдану үшін тәжірибелі мамандармен бірге жан-жақты пысықталып, жетілдіруді қажет ететін бұл жобалар қанатқақты болуымен маңызды. Іс-шараның тағы бір маңызды аспектісі, жас дарындардың бір-бірімен танысып, жанды пікірталас өрбітіп, топпен жұмыс істеу барысында шығармашылық пен инновацияны ұштастыра алғаны. Хакатонға енген осы бизнес-жоспардың барлығы жаңа шешімдер мен идеяларды табуға және командалардың бірегей жобаларын жасауға ықпал етпек.
АЛМАТЫ
