Коллажды жасаған – Қонысбай ШЕЖІМБАЙ, «EQ»
Алматы қалалық Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз жиынында полиция департаментінің ресми өкілі Салтанат Әзірбек жол-көлік оқиғаларына қатысты келеңсіз оқиғалар мен нақты статистиканы алға тартып, мегаполис жолдарын барынша қауіпсіз ету мақсатында қандай амалдар атқарылып жатқаны туралы баяндап берді. Сонымен бірге қала дәрігерлері де мопедтер мен самокаттарды абайсыз басқарудың соңы қандай қайғылы оқиғаға ұрындырып жатқаны жөніндегі деректерді алға тартты.
Егер қазан айындағы деректерге сүйенетін болсақ, жыл басынан бері Алматыда 3 869 жол-көлік апаты тіркелсе, қос дөңгелекті көліктердің кесірінен 4 211 адам зардап шеккен. Мұндай келеңсіздікке мегаполистегі көлік түрлерінің көптігі де әсер етіп отыр. Қазіргі таңда Алматыда 650 889 автомобиль тіркелген, күн сайын мегаполиске өңірлерден 550 мыңға дейін көлік кіреді.
Осының ішінде мопедтер мен электр скутерлері сияқты баламалы көлік түрлерінің жағаласуымен орын алып жатқан жол-көлік оқиғалары (ЖКО) санының көбеюі қалада көкейкесті сипатқа ие екендігін айрықша айту қажет. Соңғы деректерге сәйкес, тек бір ғана Алматыда мопедтердің қатысуымен 743 ЖКО орын алып, 757 адам зардап шегіп, 14 адам қаза тауыпты. Электр скутерлерінің қатысуымен 103 ЖКО тіркелсе, соның салдарынан 109 адам жарақат алған. Бір қуаныштысы, ешкім қаза таппаған. Ал мотоциклдердің қатысуымен 19 апат тіркеліп, 19 адам зардап шегіп, 2 адам қаза тапқан.
Алматы қаласы полиция департаментінің ресми өкілі С.Әзірбек қала көшелерінде мопед пен скутер мінгендерді бақылауды күшейту мақсатында күн сайын рейд жүргізетін 8 мотоцикл экипажы жолға шығатынын айтады. Жыл басынан бері 31 894 мопед пен 28 762 скутер иесі әкімшілік жауапкершілікке тартылған. Сонымен қатар кәмелетке толмағандарды мопедтер мен скутерлер жүргізуге рұқсат еткені үшін 113 ата-анаға қатысты түрлі шара қабылданған.
Осы орайда ПД өкілі жыл басынан бері барлығы 3 420 483 рет жол қозғалысы ережесі бұзылғанын, мас күйінде көлік айдағаны үшін 1 890 жүргізуші ұсталып, 2 846 адам жүргізуші куәлігінен айырылғанын мәлімдеп отыр. 6 мыңнан астам көлік құралы, оның ішінде 1 700 мопед арнайы тұраққа қойылған.
Жоғарыда атап өткендей, Мемлекет басшысы мопед иелерін жүргізуші куәлігін алуға, көлік құралдарын тіркеуге міндеттейтін заңға қол қойды. Ендігі жерде мопед мінгендерге жеке басты куәландыратын құжат, Салық кодексінің 553, 615-баптарында көзделген КҚТК, МТНБ бергені үшін тіркеу алымы мен мемлекеттік баждардың төленгенін растайтын құжаттар, егер бар болса, техникалық құжат немесе ашық көздерден алынған мопедтің техникалық сипаттамалары туралы мәліметтер, меншік иесінің өтініші, көлік құралын тексеру актісі қажет. Мопед рамасының нөмірі болмаған жағдайда, сәйкестендіру нөмірін тіркеуге дейін мопед иесінің өтініші бойынша уәкілетті орган береді.
Қысқасы, мұның барлығы құқық пен тәртіпке қатысты. Өз кезегінде дәрігерлер де абайсыздықтың салдарынан қос дөңгелекті көліктер денсаулыққа қауіп төндіріп қана қоймай, қайғылы жағдайға ұрындырып жатқанын нақты оқиғалармен ескертуге, қаперге салуға мәжбүр. Айталық, жақында Алматыдағы №2 қалалық балалар клиникалық ауруханасының реаниматолог-дәрігері Гүлбану Бердиярова ата-аналар мен жасөспірімдерге БАҚ арқылы шұғыл үндеу жолдап, жолда жүру ережесін оқымай, машықтанбай мопедтің руліне отырмауға кеңес берді.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметтері бойынша, жол-көлік оқиғалары 15-29 жас аралығындағы жастар арасында ажалға айдаған негізгі себепшіге айналған. Өйткені қос дөңгелекті көліктер әлемде жылына 1,3 миллионнан астам адамның өмірін жалмап жатыр. Бұл қайғылы көрсеткіштің едәуір бөлігі мотоциклшілер мен мопедистерге тиесілі.
Г.Бердиярованың айтуынша, мұндай апаттар ажал құштырып қана қоймай, олардың жақындарының өмірін түбегейлі өзгертіп, өкіндіріп өтетін ауыр жағдайға душар етеді.
«Жақында бізге мопедімен ауыр жөл-көлік оқиғасына ұшыраған 17 жастағы науқас жеткізілді. Түрлі ауыр жарақат алған бозбаланың жағдайы қиын еді. Жасөспірімге жеті рет операция жасалды. Алайда дәрігерлер бар күштерін салғанына қарамастан, оң бүйрегін сақтай алмады. Жағдайы тұрақталғанымен, жамбас сүйектерінің ауыр жарақаты, хирургиялық операция, оң бүйрегінің алынуы оны ұзақ уақыт бойы төсекке таңып, денсаулығына байланысты ресми түрде мүгедектігін рәсімдеуге мәжбүрледі. Психологтердің науқаспен әлі де, ұзақ уақыт бойы жұмыс істеуіне тура келеді. Жас жігіт қазір де кезеңдік реконструктивтік мерзімді операцияларды жалғастыру үшін ауруханада жатыр», дейді реаниматолог.
Өкінішке қарай, мұндай мысал жалғыз емес. Мамандар мопедімен ауыр жол-көлік апатына душар болған басқа бір 17 жастағы науқастың оқиғасын да баяндап өтті.
«Мопедпен көлікке соқтығысқан бұл науқастың да түрлі ауыр жарақатқа байланысты жағдайы өте қиын болды. Екі жағынан жамбас, мықын сүйектерінің көп жерінен жабық сынуы, бір бел омыртқасының жабық қыса сынуы, бір бел омыртқасының артқы доғасының, оң жақ иығының сынуы, ішкі ағзалардың көгеруі, мембраналық бөліктегі несепағардың зақымдануы, жарақаттан кейінгі несеп жолының жыртылуы, 3-дәрежелі травматикалық шок, 2-дәрежелі постгеморрагиялық шок науқасты да, дәрігерлерді де күрделі жағдаймен бетпе-бет келтірді.
Науқастың өмірін сақтап қалу мақсатында дәрігерлер шұғыл түрде үш бірдей операция жасады. Науқас тек екі айдан кейін ғана үйіне оралды. Бүгінде оның жағдайы дұрысталды десек те, жамбас буындарының тарылып, жамбас сүйектерінің шоғырлана бірнеше жерден сынуы себепті емделуін жалғастырып жатыр. Алдағы уақытта науқастың несеп жолының жарылуына байланысты қуық бүтіндігін қалпына келтіру үшін әлі де кезең-кезеңімен жасалынатын операциялар күтіп тұр. Мопедші жігіт қазір эпицистостомамен жүргендіктен, зәрді іштің алдыңғы қабырғасы арқылы сыртқа шығарады. «Операциялардан кейін инфекциялық асқыну болуы мүмкін», дейді мамандар.
Өкінішке қарай, дәрігерлер қос дөңгелекті көліктің кесірінен ауыр жол апатына душар болған жастар көп жағдайда осы ауыртпалықтан қандай тұрғыда да өмір бойы толық арыла алмайтындығын, тіпті демдері таусылғанша қымбат тұратын ем-домға тәуелді болып өтетінін, мүгедектік пен жан жарасына ұшырап жатқанын ашып айтты.
АЛМАТЫ
