Сурет: el.kz
Мұражай биыл өзінің жиырма бес жылдығын атап өтуде. Әуел баста салынуына жазушының жанашырлары мен артында қалған қара ормандай қалың елі, ойлы оқырмандары түрткі болған. Өтпелі кезеңнің өкпек желі елдің апшысын қуырып тұрған кезде салынды. Іргетасы қаланғаннан кейін ел игілігіне жарағанша бес жыл өткен. Ажарлы болып шығуына Қазақстан Республикасының құрметті архитекторы Бірлік Ережепов көп еңбек сіңіріпті. Баласы Қозыкөрпеш пен бауыры Раунақтың арқасында үш мыңнан астам жәдігер жинақталған.
– Әдеби музейдің төрт залы бар, – дейді музей меңгерушісі Ұлболсын Комбатурова. – Біріншісі жазушының балалық және жастық шағын қамтиды, екіншісі Дүниежүзілік соғыс кезі, одан соң қаламгердің қажырлы еңбегінің арқасында жалпақ жұрттың рухани жан дүниесіне жылы ағыс болып құйылған әдеби еңбектері.
Ең бір құндысы – қайсар қаламгердің өзі жұмыс істеген бөлмесі. Мына бір жерде ақ плащы, қолжазбалары, жазушының өз даусы жазылған таспа тұр. Оқырманға ой салу үшін тағы бір дерек келтіре кетелік. Асқақ рухты жазушы 1924 жылы Атбасар қаласында азапты кезеңді басынан өткерсе керек. Өзі тәрізді жетім балалармен бірге көпірдің астын паналаған. Жанашыр адамдар бір топ жетім баланы балалар үйіне тапсырған. Арада біраз уақыт өткен соң балалар үйі Қызылорда қаласына көшіріліпті. Сөз арасында айта кетейік, осы Атбасар қаласында жазушының әкесі 1895 жылы салған үй де сақталып қалыпты. Алыс-жақын ағайыны да осында. Баяғыда жетімдіктің азабын тартып жүрген кезінде бауырларына басып, мейірім төгуге мүмкіндіктері болмапты. Тек кіші бауыры Раунақты ғана паналатса керек. 1940 жылы алапат соғыстың алдында әлі ешкімге белгісіз Ілияс аға Атбасарға атүсті соқса керек. Әйтсе де қаланың көнекөз қариялары бұл оқиғадан бейхабар. 1950 жылы да ат ізін салған. Онда да құшақ жайып қарсы алған ешкім болмаған. Әке-шешесінің қабірін іздеген деседі. Таба алмапты. Балапан басына, тұрымтай тұсына сағалаған заманда қай жерден топырақ бұйырғаны белгісіз. Әйтеуір, осы қаланың маңында екені анық. Жалғыз әке-шешесі ғана емес, ет жақын туыстарының да қайда жерленгені белгісіз. Қонақүйде бір қонып шығып, таңертең жүк таситын пойызға мініп, аттанып кеткен деседі. Мұның барлығын тәптіштеп жазып отырғанымыз, қаламгердің тіршілікте теперішті аз көрмегенін ұқтыру.
Ұлболсын Даниярқызы жазушының майдан даласындағы ерлігі туралы тәп-тәуір таратып айтады. «Жауынгерлік ерлігі үшін», «Ленинградты қорғағаны үшін» медальдарын көрсетіп, ауыр жарақаты туралы да әңгімелеп берді. Осы жарақатынан кейін мүгедек болуы себепті әскер қатарынан босатылған. Алаштың арғы-бергі тарихын, жауынгерлік рухын, ел қорғаған ерлердің теңдессіз іс-қимылын көрсете білген жазушының осыншама ауыртпалықты басынан кеше жүріп, рухының сынбағандығы талайды таң-тамаша қалдырады.
– Біз Алматы, Мәскеу, Брюссель қалаларында тұратын туысқандарымен хабарласып тұрамыз, – дейді әдеби музейдің меңгерушісі. – Осындай байланыстың арқасында кейінгі ұрпаққа әдемі үлгі беретін жәдігерлер саны жыл өткен сайын молайып келеді. Мәдениет және спорт министрлігі ұйымдастырған «Рухани қазына-2018» республикалық конкурсында үздік ұжым ретінде танылдық.
Әдеби ортадан шет жатқан музейге Алаштың игі жақсыларының талайы ат басын бұрыпты, рухына бас иген. Келер жылдың қаңтар айында Ілияс Есенберлиннің туғанына 110 жыл толады. Әдеби музей ұжымы осы мерейтойға қапысыз қамдану үстінде. Жан алып, жан беріскен сан шайқаста ел қорғаған ерлердің есімін тірілтіп, ғасырлар қойнауынан аршып алып, туған халқымен табыстырған талантты жазушының өз есімі тағы бір әйгіленсе артық емес қой.
Ақмола облысы,
Атбасар ауданы