– Ұлықбек Шабданұлы, бұл заңның басты жаңалығы қандай?
– Тұрғын үй саясатын реформалау туралы заң халықты, соның ішінде әлеуметтік тұрғыдан осал топты баспанамен қамтамасыз етуге үлкен бетбұрыс әкелді деп айта аламыз. Үкімет әзірлеген жобаны талқылап қана қоймай, оң өзгерістер енгізуге Мәжілістегі жұмыс тобы, әріптестерім үлкен еңбек сіңіргенін атап өту ләзім. Мемлекет басшысының тапсырмасы тұрғын үй саясатын жүргізуді орталықтандыру, халықты пәтермен қамтамасыз етудің тиімділігін арттыру, үй алу рәсімдерін оңтайландыру, сондай-ақ азаматтардың барлық санаты арасында тұрғын үйді әділ бөлудің бірыңғай тетігін енгізу еді. Осы тапсырманы жүзеге асыратын, халыққа көп жеңілдік ұсынатын құжат қабылданды деп ойлаймыз.
Біріншіден, осы заңның арқасында тұрғын үйге есепке қою ісі жүйеленбек. Бұған дейін әкімдіктер атқарып келген тұрғын үйге есепке қою және бөлу қызметі «Отбасы банкіне» берілді. Сәтін салса, мамыр айында Тұрғын үймен қамтамасыз ету орталығының жұмысы толыққанды басталмақ. Айта кету керек, мемлекеттік тұрғын үй қорына үй сатып алу және салу қызметі әкімдіктер құзырында қалды. Енді олар бұрынғыдай үйді салып қана қоймай, дайын пәтерлерді сатып алып, үй кезегіндегі азаматтарға береді. Әр қала бойынша шаршы метр құны белгіленіп, бұл жұмысты да қатаң қадағалау арқылы жүзеге асыру көзделген.
Екіншіден, баспана кезегіне қою жүйесінің ашықтығы қамтамасыз етіледі. Бұл ретте «Отбасы банкінің» интернет-ресурсында тұрғын үйге мұқтаж ретінде есепте тұрған, сондай-ақ мемлекеттік қолдау шарасын алған азаматтардың тізімі жарияланады. Енді жалдау және кредиттік тұрғын үйді есепке қою, беру немесе жалдау ақысының бір бөлігін субсидиялау туралы шешімдерді «Отбасы банк» қабылдайды. Бұл ретте азаматтардың өтініштері онлайн форматта қабылданады және тұрғын үйді бөлу автоматтандырылған режімде жүзеге асырылады. Кез келген уақытта өз кезегіңді көріп отырасың. «Бармақ басты, көз қыстыға» жол берілмейді.
Үшіншіден, үй кезегіне тұру құқы барлық кәмелетке толған азаматқа беріледі. Бұл ретте кейінгі 5 жылда пәтеріңнің болмауы, сондай-ақ 3 жылда Астана, Алматы және Шымкент қалаларында тіркелу талабы сақталады. Мемлекеттік қолдау шаралары тек бір рет берілетінін атап өткен жөн.
Төртіншіден, басты жаңалық – заң шеңберінде бұрын сатып алу құқынсыз берілген арендалық тұрғын үйлерді қалдық құнымен жекешелендіруге құқық ұсыну көзделген. Бұл 70 мыңнан астам азаматқа шарапатын тигізбек. Қазірдің өзінде 396 адам үйін жекешелендіріп алды. Өтініш берушілер күн санап өсіп жатыр.
– Ол үшін бастапқы жарна ретінде 30 пайызын төлеуі керек қой? Әлеуметтік осал топтар үшін бұл сома ауырлау болмай ма?
– Иә, бастапқыда солай делінген. Бірақ осы жақында ғана Үкіметтің жекешелендіру қағидаларына өзгерістер енгізуді көздейтін қаулысына қол қойылды. Өзгерістерге сәйкес бастапқы жарна 10%-ға дейін төмендеді, ал құны 15 млн теңгеден асатын пәтерлер үшін бөліп төлеу мерзімі 15 жылға дейін ұлғайды. Бұрын бастапқы жарна 30% болатын, бөліп төлеу мерзімі тек 10 жылға дейін еді. Бұл өзгерістер осы жылдың 4 ақпанынан бастап күшіне енді. Оның үстіне пәтер құны қазіргі нарықтағы бағамен емес, қай кезде алды, сол тұстағы өлшеммен анықталады. Сонымен қатар сол бастапқы құнынан жыл сайынғы 2 пайыздық тозу шегеріледі. Содан қалған соманы ғана төлейсіз. Оның өзін 10 немесе 15 жыл бөліп, пайызсыз өтеп отырасыз. Қарап отырсаңыз, бұл – халыққа үлкен жеңілдік.
– Кәмелетке толған барлық азаматтың үй кезегіне тұруына мүмкіндік беру, жалға берілген үйді жекешелендіруге рұқсат ету – жақсы бастама. Дегенмен бұл онсыз да арнасынан асып тұрған кезекті одан сайын ұлғайтып, үйге мұқтаждардың шаруасын қиындатып жібермей ме?
– Жоқ. Керісінше баспанаға мұқтаж адамдардың үй алуын жеңілдете түседі деп ойлаймыз. Өйткені жұмыс жүйеленеді. Кезекке онлайн тұрады, әр мекеменің табалдырығын тоздырмайды. Үйге мұқтаж адамдардың дерегі бір базада шоғырланған соң, оны реттеу де оңай болады. Түрлі жеңілдетілген ипотекалық бағдарламаларды алу жеңілдей түседі.
Сондай-ақ тұрғын үйді бөлу есепке қою күніне, табыс деңгейіне байланысты жүзеге асырылады. Яғни ұзақ уақыт кезекте тұрған азаматтар бірінші кезекте тұрғын үймен қамтамасыз етіледі. Заңға сәйкес, тұрғын үйлерді бөлуде ескерілетін критерийлерінің бірі – азаматтардың табыс деңгейі. Қазір Өнеркәсіп және құрылыс министрлігі тұрғын үйге қолжетімділік сатысының жобасын дайындап жатыр.
Ал жекешелендіруден түскен ақша мемлекеттік бюджетті толықтырады. Бұл әкімдіктерге үй салу мен сатып алуды жеделдетуге, кезекте тұрғандарды тезірек тұрғын үймен қамтамасыз етуге септеседі деп ойлаймыз.
– Әңгімеңізге рахмет.
Әңгімелескен –
Қамбар АХМЕТ,
«Egemen Qazaqstan»
