Зеленский кешірім сұрауы керек пе?
Трамп, АҚШ вице-президенті Джэй Ди Вэнс және Зеленский өткен жұма күні Вашингтонда кездескен еді. Ақүй басшысы Зеленскийге Украинаның әскери операцияларды жалғастыруға мүмкіндігі жоқ екенін және Вашингтонның көмегінсіз қақтығыстың алғашқы күннен бастап-ақ қарсы тұра алмайтынын айтты. Зеленский де өз позициясынан таймай Украинаның Ресеймен жалғыз күресіп жатқанын алға тартумен болды. Осылайша, бетпе-бет жүздесу ақыры дауға ұласып, Украина президенті Ақүйді келісілген уақыттан бұрын тастап кетуге мәжбүр болды. Екі тарап арасындағы украиналық сирек металдарға қол жеткізу туралы жоспарланған келісімге де қол қойылмады.
Енді Трамп әкімшілігі, оның ішінде АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубио Ақүй Киевпен қарым-қатынасты қалпына келтіру үшін Зеленский жұртшылық алдында АҚШ-тан кешірім сұрау керек деп мәлімдеді. Еуропа елдері болса, Зеленскийді қолдайтынын жеткізді, бірақ оны Трамппен татуласуға шақырды.
Екі президенттің кездесуінен соң АҚШ Сенаты бірден Трамп пен Зеленский арасындағы жанжалдың себебін түсіндірді. АҚШ сенаторы Джим Бэнкс «Breitbart News»-ке берген сұхбатында Зеленский Америкаға құрметсіздік көрсетті деп мәлімдеді. «Зеленский Американы құрметтемеді, оның киімінің өзі Американы құрметтемей тұрғанын анық байқатты», деді ол. Сондай-ақ Бэнкс Трампқа қарағанда Зеленскийдің өзі бейбітшілікке ұмтылып тұрғанын айтып қалды.
Ал «Sky News» сарапшысы Дебора Хейнс Трамп пен Зеленский арасындағы кикілжің Украина үшін апат, Ресей үшін жеңіс екенін жазды. «Егер Трамп ашулы кезде Украинаға берген барлық әскери көмегінен бас тартса, Киевтің жағдайы айтарлықтай төмендейді», деп түсіндірді ол. Хейнстің айтуынша, дәл қазір Американың Украинаны қолдауы өте маңызды, өйткені Еуропа бұл олқылықтың орнын толтыра алмайды. Бұл сценарийде жеңетін жалғыз адам – Путин мырза.
«Bloomberg» таратқан ақпаратқа сәйкес, Трамп пен Зеленскийдің Ақүйдегі жанжалынан соң көптеген еуропалық көшбасшы Украина президентін қолдап, қошемет көрсеткен, бірақ кейбіреуі оны АҚШ-пен қарым-қатынасты қалпына келтіруге тырысу қажеттігін айтып кеңес берген. Мәселен, НАТО-ның бас хатшысы Марк Рютте Зеленскиймен телефон арқылы сөйлескен кезде Трамптың Украинаға көрсеткен көмегін құрметтеу керектігін және ол АҚШ-пен қарым-қатынасты қалпына келтірудің жолын табуы керектігін айтқан.
Зеленский АҚШ-қа барардан бір күн бұрын Рютте Солтүстік Атлантикалық альянс Украинаға «миллиардтаған еуро» және қауіпсіздік кепілдігі үшін жарналарды қамтитын жаңа көмек пакетін дайындап жатқанын хабарлаған еді. НАТО-ның бас хатшысы бұл туралы Трамппен телефон арқылы сөйлескеннен кейін мәлімдеді. Рютте Ақүй басшысымен болған әңгімелесуді өте жақсы деп бағалағанын да жеткізді.
Сарапшылардың көбі Зеленскийдің осы НАТО-ның кеңесіне құлақ асқаны жөн деген пікірде. Өйткені Солтүстік Атлантикалық келісім ұйымы еуропалық қауіпсіздік мәселелеріне жауап береді.
«Менің ойымша, НАТО-ның тұтастығы үшін алаңдаудың қажеті жоқ, бұл – өте мықты құрылым. Ол өз жұмысын жалғастырады. Тіпті жаңа мүшелердің қосылуына байланысты күшеюі де мүмкін. Мысал ретінде Швеция мен Финляндияны айтуға болады. Жалпы, АҚШ-тың риторикасына мұқият назар аударсақ, олар Солтүстік Атлантикалық альянстың тарауы туралы емес, керісінше, еуропалық қатысушылардың жауапкершілігін арттырып отыр», деді Қазақстанның стратегиялық зерттеулер институтының директоры Еркін Тұқымов «Jibek Joly» телеарнасының «Уәде» бағдарламасына берген сұхбатында.
Бар үміт – Еуропада
Ал Зеленский Вашингтоннан кешірім сұрамайтынын аңғартты. Ақүйден шыққан соң ол бірден «Fox News» телеарнасына сұхбат берді. Журналистің «кешірім сұрау керек пе?» деген сұрағына Зеленский: «Америка Құрама Штаттарына ризамын, бірақ мен жаман ештеңе істемедім деп ойлаймын. Кейбір нәрселерді камерадан тыс талқылау керек», деп жауап берді.
Вашингтоннан әрі қарай Украин басшысы Лондонға ұшып барып, еуропалық көшбасшылар саммитіне қатысты, содан кейін Сандрингем резиденциясында Ұлыбритания королі III Чарльзбен кездесті.
«Саммиттің басты мақсаты қақтығысты тоқтату жоспарын әзірлеу болды», деді саммитті ұйымдастырушы, Ұлыбритания премьер-министрі Кир Стармер. Оның айтуынша, бұл жоспар кейін АҚШ-пен талқыланып, бірге жүзеге асырылады. Кездесуге қатысушылар қақтығыс жүріп жатқан кезде Украинаға әскери көмек көрсетуді жалғастыруға және Ресейге экономикалық қысымды күшейтуге келісті. Егер бейбіт келісімге қол жеткізілсе, еуропалық көшбасшылар Ресейдің Украинаға болашақта кез келген уақытта басып кіруіне жол бермеуге тырысады. Сондай-ақ Украинаны қорғау және елдегі бейбітшілікті қамтамасыз ететін «қалаулылар коалициясы» құрылады.
Еурокомиссия басшысы Урсула фон дер Ляйеннің айтуынша, бұл Украинаның экономикасына да, әскери тұрақтылығына да қатысты. «Біз қорғанысымызды күшейтуіміз керек, алға үлкен қадам жасауымыз керек», деді ол.
Урсула фон дер Ляйен сондай-ақ Лондоннан Дональд Трампқа қарата сөйлеп: «Біз сізбен «көршімізге басып кіре алмаймыз немесе шекараны күшпен өзгерте алмаймыз» деген демократия мен заң үстемдігі қағидатын қорғауға дайынбыз. Болашақ қақтығыстардың алдын алу – біздің ортақ мүддеміз», деді.
Сондай-ақ Германия канцлері Олаф Шольц Лондонда өткен саммитте НАТО-дағы «трансатлантикалық альянс» АҚШ, Канада және Еуропа үшін «қауіпсіздіктің кілті» болып қала беретінін атап өтті. Ол одақ жаңа мүшелер мен қорғаныс шығындары арқылы нығайғанын айтты.
Ал Польша премьер-министрі Дональд Туск саммиттен кейін Х әлеуметтік желісінде: «Еуропа оянды» деп жазды. Тусктің айтуынша, қатысушылар Украинаға көмек көрсетуді, тығыз трансатлантикалық ынтымақтастық пен шығыс шекараны нығайтуды бірауыздан қолдады. ВСС мәліметінше, Италияның премьер-министрі Джорджия Мелони «бейбітшілікті бұзуға бола ма?» деген сұраққа мұқият болу қажеттігін айтқан. «Өйткені, өкінішке қарай, біз мұндай жағдайды бұрын да көрдік», деді ол. Нидерланд премьер-министрі Дик Схооф болса: «Еуропа құрлықтың қауіпсіздігін қамтамасыз етуде үлкен рөл атқаруы керек, жақсы трансатлантикалық қарым-қатынастар да қажет», деп атап өтті.
