Коллажды жасаған – Амангелді Қияс, «EQ»
Жалпы, мемлекет есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл жөніндегі шараларды, яғни заңнамалық бастамаларды қолға алып-ақ жатыр. Айталық, өткен жылғы 27 желтоқсанда Президент есірткі құралдарының заңсыз айналымына қарсы іс-қимылға қатысты бірқатар заңнамалық актіге өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы заңға қол қойды. Қабылданған түзетулер қылмыстық жауапкершілік жүйесін жақсартуға және қылмыстық құқық бұзушылықтың сипатына қарай жазаларды саралауға бағытталған. Осы ретте ІІМ Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл комитеті төрағасының орынбасары Қуандық Әлжановтан есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл шаралары, сондай-ақ осы саладағы заңнамалық бастамалар туралы сұрап-білдік.
Оның айтуынша, қабылданған заңға сәйкес, Қылмыстық кодекстің қолданыстағы 297-бабы есірткі сатушыларға, оның ішінде құқық бұзушылық алғаш рет жасалған жағдайда «есірткіні жасырып қойып кетушілер» үшін қылмыстық жауапкершілік сақталады және бұл норма есірткі заттарын жасамай, өңдемей және өндірмей өткізуге қатысты.
– Қарапайым тілмен түсіндірсек, бұл жерде есірткі бизнесін ұйымдастырушылар мен таратушылардың жауапкершілігі ажыратылады. Олар бұрын бір бап бойынша жазаға тартылып келген және олардың жауапкершілігі де бірдей еді. Енді Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша, біздің министрлік мемлекеттік органдармен, сондай-ақ депутаттық корпуспен бірлесіп, есірткі дайындау, өңдеу және өндірумен айналысатын адамдардың жауапкершілігі қатаңдатылатын және байланыссыз тәсілмен есірткі тарататын адамдар үшін, яғни «есірткіні жасырып қойып кетушілер» үшін жауапкершілік жеңілдетілетін түзетулер әзірледі, – деді Қ.Әлжанов.
Оның айтуынша, 1-бөлім бойынша енді 5 жылдан 8 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған, бұл бұрын 5 жылдан 10 жылға дейінгі жаза қарастырған ең жоғары мерзімнен едәуір төмен. Сонымен қатар 2-бөлім бойынша 6 жылдан 10 жылға дейін бас бостандығынан айыру қарастырылған, бұрын бұл норма 6 жылдан 12 жылға дейін болған. 3-бөлім бойынша 7 жылдан 12 жылға дейін бас бостандығынан айыру қарастырылған, бұрын 10 жылдан 15 жылға дейін болған екен.
– Бұл жерде қылмыскерлердің жасы, өзге де мән-жайлары ескеріледі. Әсіресе\ олар жас болса, бұл заңды бірінші рет бұзған қылмыскерлерге адамгершілікпен қарауға мүмкіндік беріледі. Есірткіні жасырып қойып кетушілер, яғни есірткі таратушылар үшін жаза мерзімін қысқарта отырып, заңда соттардың шартты түрде мерзімінен бұрын босатуды одан әрі қолдану, сондай-ақ жазаның өтелмеген бөлігін неғұрлым жұмсақ түрмен ауыстыру мүмкіндігі көзделеді. Бұл тәсіл қазір бас бостандығынан айыру орындарында жүрген жас сотталғандарға ертерек бостандыққа шығуға және жаңа өмір бастауға мүмкіндік береді, – деді ІІМ Есірткі қылмысына қарсы іс-қимыл комитеті төрағасының орынбасары Қ.Әлжанов.
Сондай-ақ министрлік өкілі осы санаттағы қылмыстар үшін жазалау мерзімдерін қысқарту жазаның пропорционалдылығын теңестіруге, бас бостандығынан айыру орындарынан босатылғаннан кейін сотталғандардың әлеуметтік бейімделуін барынша жеделдетуге және олардың криминалитетпен бірігуін болдырмауға мүмкіндік беретінін атап өтті.
Елімізде Қылмыстық кодекске есірткі құралдарымен байланысты қылмыс жасағандар үшін жазаны қатаңдатудың жаңа шаралары енгізіліп жатыр. Мәселен, жаңа 297-бап енгізіледі. Онда ұйымдасқан қылмыстық топтардың құрамында есірткі қылмысын жасаған адамдарға, білім беру ұйымдарында есірткіні сатқан кәмелетке толмағандарға қатысты жазаны қатаңдату көзделген. Сонымен қатар өз қызметтік жағдайын пайдалана отырып, есірткі қылмысын жасаған лауазымды тұлғалардың жауапкершілігі күшейтілмек. Енді қылмыстың осы түрлері үшін 15 жылдан бастап өмір бойына бас бостандығынан айыруға дейін жаза қарастырылған.
Қуандық Жаныбекұлының айтуынша, заңда прекурсорлар мен күшті әсері бар заттардың заңсыз айналымына қарсы іс-қимылдың тиімділігін арттыру бойынша өзге де шаралар қабылданған. Осы мақсатта есірткі, прекурсорлар мен күшті әсері бар заттарды өндіру үшін пайдаланылатын прекурсорлар мен күшті әсері бар заттардың, құралдар мен жабдықтардың заңсыз айналымы үшін қылмыстық жауапкершілік енгізілді.
– Прекурсорлар – бұл металлургия, фармацевтика, химия, мұнай-газ және басқа салаларда қолданылатын қос мақсатты заттар. Бұрын прекурсорлар контрабандасы үшін қылмыстық жауапкершілік болған. Енді заңмен ел аумағындағы прекурсорлардың заңсыз айналымы үшін қылмыстық жауапкершілік толығымен енгізіледі, – деді Қ.Әлжанов.
Комитет төрағасының орынбасары бұл өзгерістер прекурсорлар мен күшті әсері бар заттардың заңсыз айналымға түсуіне жол бермеу және есірткі өндіру үшін қолдану мақсатында олардың айналымын бақылауды күшейтуге мүмкіндік беретінін айтты.
Заңдық тұрғыдан бақылаудың әлсіздігі салдарынан есірткі айналымы азаяр емес. Осы жылдың екі айында ішкі істер органдары 1,5 мыңға жуық есірткі құқық бұзушылығын анықтады. Оның 600-ден астамы – қылмыстық құқық бұзушылықтар.
– Өткен жылмен салыстырғанда аздаған өсім бар. Бұл біздің жұмысымыздың жанданғанын дәлелдейді. Есірткі қылмысы – қылмыстың жасырын түрі. Сондықтан екі айдағы статистика есірткі қылмыстарының өскенін көрсетеді. Осылайша, заңсыз айналымнан есірткі заттары көбірек алынды және олар түпкілікті тұтынушының қолына жетпеді, – деді ол.
Қ.Әлжановтың мәліметінше, жыл басынан бері еліміздің ішкі істер органдары 2 тоннаға жуық есірткі затын тәркілеген, оның ішінде 120 кило есірткінің синтетикалық түрі, 140 килодан аса гашиш, 600 грамм кокаин бар. Сонымен қатар ол ішкі істер органдары өз жұмысында Ұлттық қауіпсіздік комитетімен, Мемлекеттік кірістер комитетімен және кеден қызметтерімен өзара бірлесе әрекет ететінін, есірткі контрабандасының жолын кесу бағытында тиісті шаралар қабылданып жатқанын жеткізді.
