Татарлар тартуы

Қазан қаласындағы орталық көшелердің біріне Нұрсұлтан Назарбаев есімі берілді Кеше Татарстан астанасы – Қазан қаласында «Нұрсұлтан Назарбаев көшесінің»  ашылу салтанаты өтті. Оған Қазақстанның Ресейдегі Төтенше және өкілетті елшісі Марат Тәжин, Татарстан Президентінің міндетін атқарушы Рустам Минниханов, Татарстанның бұрынғы президенті Минтимер Шаймиев, қала мэрі Ильсур Метшин, Татарстандағы қазақ ұлттық-мәдени автономиясының басшысы Сағит Жақсыбаев қатысып, сөз сөйледі. Қазан қаласындағы орталық көшелердің біріне Елбасы есімі берілгені жөнінде бұған дейін де хабарлаған болатынбыз. Енді, міне, көшенің атауы ресми жарияланып, салтанатты түрде ашылды. «Ең бірінші кезекте Татарстан басшылығына, осы бастаманы көтерген қоғамдық ұйымдарға, Қазан билігіне қаланың орталық көшелерінің біріне Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың есімін беру бағытындағы байламды бас­та­малары үшін шынайы риза­шы­лығымды білдіргім келеді. Қалалар адамдар сияқты ортақ ерекшелікке ие. Олар дүниеге келеді, өмір сү­ре­ді, өсіп-өркендейді. Бірақ Қазан әр уақытта да көрікті қала болып қала береді. Мен осыдан біраз бұрын Қазан қаласының мың жыл­дығы аталып өтілгенін білемін. Ол барша Еуразия кеңістігін қам­тыған маңызды мәдени, қоғамдық оқиғаға айналған болатын. Өйткені, Қазан – ерекше қала, әлемдік тарихы бар қала. Әлем­дік мәдениетте айрықша орны бар тарихи қала», – деп атап өтті ша­раның ашылу салтанатында сөй­леген сөзінде Қазақстан елшісі Ма­рат Тәжин. Сондай-ақ, ол Еуразия құрлы­ғының көне әрі беделді қалалары қатарындағы Қазанның орталық көшелерінің біріне Қазақстан Президентінің есімін беру шын мәнінде ауқымды әрі маңызды оқиғалар санатынан екендігіне тоқталды. Сонымен қатар, таяуда Мәскеу қаласында «Жасампаз. Нұрсұлтан Назарбаев: Ресейден көзқарас» атты жаңа кітаптың тұсаукесері болып өткенін, онда Ресей Президенті В.Путиннен бастап елуден астам ресейлік мемлекет және қоғам, мәдениет, ғылым қайраткерлері Қазақстан Президенті жайында тұшымды пікір білдіргенін еске салды. «Біздің салтанатты шарамыз Достық үйінде өтуінің нышандық мәні бар. Өйткені, Нұрсұлтан Әбіш­ұлының ұлтаралық қарым-қатынасты дамыту, ұлтаралық келісімді сақтау бағытына қосқан зор үлесі БҰҰ, ЮНЕСКО тараптарынан өз бағасын алған болатын. Шындығында да, біздің халық­тарымыздың бірне­ше ғасырға со­зылған қарым-қатына­сында екі ірі ұлттың, этностың арасын­да бірде-бір айтарлықтай қара­ма-қайшылықтың туындамауы та­рихи нақты дерек. Осынау бейбіт­шілік пен келісім дәстүрі Қазақ­станда да, Татарстанда да сақта­лып отыр», – деді Марат Тәжин. Ал Татарстанның бұрынғы пре­зиденті М.Шаймиев өз кезе­гінде Қазақстан Нұрсұлтан Назарбаевтың басшылығымен қысқа ғана уақыт ішінде әлемге таны­мал мемлекетке айналғанын атап өтті. «Ең бастысы, мемлекет да­муының әрбір кезеңінде Қазақ­стан басшылығы алға қойған міндеттер, мақсаттар толығымен орындалып келеді. Міне, бұл жайт халықтың ертеңгі күнге сенімін арттырып отыр, әрі қазақстандықтар елдің алдағы уақытта одан әрі өсіп-өркендей түсуін тікелей Нұрсұлтан Әбіш­ұлымен байланыстырады», – деді ол. М.Шаймиевтің атап өт­ке­ніндей, қазақ пен татар ара­сын­дағы ғасырларға созылған дос­тық, татуластық жібі әлі күнге дейін үзілмей, жылдан-жылға ширай түсуде. «Шын мәнінде, біздердің, бауыр­лас екі халықтың тарихи байла­ныс­тарының арқасында әр уа­қытта да, тіпті, тарихшылар тарихты жадыларына жіті түсіріп, тыңғылықты қарап шықса да, ешқандай көңілге кірбің түсірер жайт орын алған емес. Кеңес Одағы күйрегеннен кейін татар халқына ең бірінші болып достық қолын ұсынған Нұрсұлтан Әбішұлы болғандығын атап өткен орынды. 1996 жылы ТМД елдері арасын­дағы ең бірінші болып Қа­зақ­­­стан мен Татарстан арасында сау­да экономикалық және саяси ке­лі­­сімге қол қойылған еді», деді Та­тар­станның бұрынғы Прези­денті. Сонымен қатар, ол Қазақстан татардың халық ақыны Ғабдулла Тоқайға ескерткіш орнатып, мұра­жайын ашу, татар ақыны Мұса Жәлелге ескерткіш қою арқы­лы олардың есімін тарихта мәң­гі қалдырғанына шынайы риза­шылығын білдірді. Бұрын Эсперанто деп аталған көшеге Қазақстан Респуб­ли­ка­сының Тұңғыш Президенті, аса көрнекті сая­си қайраткер Нұр­­сұлтан Назарбаевтың есімі Қазақстан мен Татарстан арасын­дағы достық қатынастарды дамы­туға қосқан елеулі үлесі үшін беріліп отыр, деді шараны ұйым­дастырушылар. Сөйтіп, Қазан муниципалдық топони­мика комиссиясының ұсыны­сы ескеріліп, Вахитов және При­волжский аудандарының аума­ғын­дағы Эсперанто көшесіне Нұрсұлтан Назарбаевтың есімін беру туралы шешім қабыл­дан­ған. Қазіргі уақытта көшенің мекен­жай атрибутикалары өзгер­тіл­ген, онда көзіңе оттай басы­латын Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың есімі жазулы тұр. Әрине, өзге елден Елбасы­мыз­дың атындағы көшені көргенде кеудеңді мақтаныш сезімі кернеп, өзіңді өз үйіңде жүргендей сезінерің рас. Бұлай деуіміздің тағы бір себебі, осыдан бес жыл бұрын Түркия астанасы – Анкараға барғанымызда, орталық көшелердің бірінде қасқайып тұрған қазақ перзентінің алып мүсінін, Қазақстан Президентінің құрметіне қойылған керемет ескерткішті көргенде өзімізді дәл осылай сезінген едік. Көшеден өтіп жатқан тұрғындардың өзі бізге зор ілтипатпен амандасып, «бұл сіздердің Көшбасшыларыңыз ғой, осындай Көшбасшысы бар қандай бақытты елдің жастарысыңдар» де­гендей ниетпен, қызыға қара­ған­дай болған... Бүгінде Нұрсұлтан Назар­баев­ты әлем таниды. Соған сай оның есімімен байланысты нысан­дар қатары да Қазақстаннан тыс жерлерде барған сайын көбейіп келеді. Сәл шегініс жасасақ, Нұрсұлтан Назарбаевқа алғашқы ескерт­кіштердің бірі 2005 жылы Қыр­ғызстанның Шолпан Ата қала­сында орнатылды. Ал 2011 жылы Украинаның Днепро­дзержинск қаласында Президент Назарбаев оқыған кәсіптік колледжде Назарбаев музейі ашылып, мүсіні қойылды. Елбасының атына шетелден көше берілуі де бірінші рет емес. Қазіргі кезде Түркияда Нұр­сұлтан Назарбаев атында төрт көше бар. 2011 жылдың сәуі­рінде Назарбаевтың құрметіне Невшехир қаласы көшелерінің бірін атаған. 2012 жылдың қазанында Назарбаев есімі Қыршехир қаласындағы, ал 2013 жылы Гебзе қаласындағы көшеге берілген. Соңғысы – Жерорта теңізінің жағалауында орналасқан Адана қаласында Қазақстанның Тұңғыш Президенті атындағы даңғыл ашылған еді. Бұл ғана емес, Чешенстанның астанасы – Грозный қаласында Назарбаев көшесі бұдан да ертерек пайда болды. 2007 жылы мұндағы орталық көшелердің біріне Назарбаев есімі берілсе, 2010 жылы Назарбаев лицейі ашылды. Бұл аз десеңіз, Иорданияның астанасы – Аммандағы орталық даңғылдардың бірі Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың есімімен аталады. Көшеге бұл атау корольдік әулеттің бастамасымен 2010 жылы берілген болатын. Ал биылғы жылдың басында ғана Нидерланд Назарбаевтың бейнесі салынған пошта маркасын шығарып, «Президент Назарбаев» қызғалдағының жаңа сортын таныстырғаны баршаға мәлім. Елімізде Назарбаев есімімен байланысты нысандардың көп бөлігі Астанада шоғырланған. Дегенмен, Қазақстанның өзінде Назарбаевтың есімімен аталатын көше жоқ. Соңғы жылдары Астана әуежайы мен ел астанасын Нұрсұлтан деп атау жайында ұсыныстар айтылған. Алайда, Президент бұл ұсыныстарды қабылдамады. Ал шетелдегі атаулар, әрине, сол елдің біздің еліміз – Қазақстанға деген зор құрметі екендігіне дау жоқ. Динара БІТІКОВА, «Егемен Қазақстан» – Қазаннан (Татарстан).