Жаңа кітап

КӨКТЕМДІ КӨП ЖЫРЛАҒАН АҚЫН ЕДІ Ақын Рахымжан Өтегеновті бұ­­рын газет-журналдарға жарияланған өлеңдерінен жақсы білетін едім. Кей­ін жыр жинақтарын да оқып жүрдім. Ал таныс-білістігімізге ұйытқы бол­ған ұлтымыздың ұлы, халқымыздың шын мәніндегі құлы бола білген Шо­на Смаханұлы еді. Мектеп ашу ісінің сол кездегі “көшбасшысы” – шоң Шо­на аға­­мыз Кеңес дәуірі есе бер­мей тұр­ған­ның өзінде жанкешті­лік­пен, Д.Қо­наев­тың қолдауымен бұл жұмысты қайыспас қара нардай көтерді. Ол кісі қағылез жасты көрсе, өзінің аядай бөлмесіне шақырып алып: “Сен өзі, қазақсың ба?” – де­­­се, “Бұл қай сөзі?” – дейтінбіз іш­тей.  Кейін біл­дік, ол кісі өзінің “кадр” таңдаудағы саясатын осы­лай­ша жұмбақтап, жұм­бағының аста­ры­на: “Ұлтыңа адалсың ба, адал қызмет етуге жарайсың ба, табаныңның бүрі бар ма?” деген секілді ойларын сый­ғызады екен ғой. Баспаға қызметке тұрғаннан кейін сол Шона аға­мыз­дың саптағы “сарбазына” ай­нал­­ғанымыз бар. Жұмыстан кейін ақын аға­мыздың тапсырмалары аз болмаушы еді. Менің алдымда біраз ағаларым болды. Олардың қатарында Шөкеңнің ізбасар інілері Орысбай Әбділдаев, Жақсылық Түменбаев, Марат Тоқашбаев, Рахымжан Өтегенов, Нұртан Төлепбергенұлы – осылай жалғасып кете беретін. Кейбір қайыстай қатып қалғандары болмаса, ол кездегі азаматтардың рухы мықты еді. Желтоқсан көтерілісінен кейін Шөкеңнің көңіл-күйі онша болмады. Жасырын қудалауға түсті ме... ақыры бір жылдан кейін өмірден озды. Бірақ жұрт ұйқыдан оянды. Қазақ мектептерінің саны өсті. Атүстіндегілер де “жібіп”, көмек қолын созды. “Тіл туралы” тұңғыш заң қа­былданды. Одан кейін бәрі біртіндеп шешімін табатындай көрінді. Сол Шөкеңнің “кадры” болып жүріп, бауырласып кеткен Рахымжан Өтегенов бір өлеңінде “О, жүрегім, бермей келем бір тыным, кетпесін деп дүниеде сен қалғып” деп еді. Бірақ арсыз ажал барлық адамның ойындағысын аяғына дейін орындатқан ба? Ақын бар болғаны 44 жыл ғана ғұмыр кешті. Дегенмен, артына өлмес мұра қалдырды. Ол ұлттың рухани дүниесіне қосылған құндылық – жыр жинақтары еді. Ондай дүниелердің қатарында өткен ғасырдың 60-70-ші жылдары жас ақындардың “Жас керуен”, “Көктем тынысы” атты топ­тама жинақтарға енген өлеңдерін, “Ақ­шуақ”, “Көңіл көктемі”, “Көгілдір көк­тем”, “Күтіп жүр­­мін көктемді”, “Бір шоқ бүлдір­ген”, “Жырлайды жү­рек”, тағы басқа өзінің жеке кітаптарын қосуға болады. Ал өзі қызмет еткен газет-журнал­дардағы алуан тақырыпты қамтитын мақалалары бір төбе. Бұған қоса ақын халқын қадірлеген, тілінің тілеуін тілеген азамат болатын. Оны жоғарыда аңғарттық. Ақын өткен жылы алпысқа толды. “Атадан пұл қалғанша, ұл қалсын” деп артындағы жанашыр жары, ұл-қыздары аяулы жанның барлық өлең жинақтарының басын қосып, өз күш­терімен “Сыбаға” деген атпен, таяуда жарыққа шығарыпты. Көлемді дүниені парақтап отырғанда ақынмен қайта табысқандай болдық. Жүрек қылын тербер сыршыл лирика, таби­ғаттың сан бояуын көз алдыңа әкелетін әдемі суреттер, балаларға арнаған ша­ғын болса да тілі жеңіл, ойы орамды шу­мақтар оның жан дүниесін, бүкіл бі­тім-болмысын көрсетумен қатар, ақын­дық қарымын танытып тұрғанын көр­дік. “Көзден оқылған сыр”, “Қыз сы­ры”, “Оралу” атты үш поэмасын­дағы қа­зақ халқының қадір-қасиеті, үлгі-өнегесі, махаббат әле­мін­дегі пәк сезім – бәрі де жарасымды сыр толғайды екен. Рахымжан Өтегенов көктемді көп жырлапты. Әр жинағының атына көктем сөзін кірістіріп отыруы бұл сөзіміздің бір дәлелі. Бірер мысал келтірсек: “Бәйшешек болып алдымен бой көтеріп, Көктем шығып келеді, көктем шығып” дейді де: “Сол көктемді сезіндім қара жерден, Сала берді кеңейіп дала-кеудем. Сол көктемді ұқсаттым әкемізге, Түрлі-түсті базарлық ала келген” деп, ақын бір түйіп тастайды. “Алатаудың сығалап иығынан, Күліп қойды алтын күн миығынан. Айнымайды екен-ау!” – дедім іштей, Анашымның көзінің қиығынан”, деген бар жоғы төрт жолда керемет өмір желісі жатыр. Табиғат, ана және бала. Бір-біріне деген сүйіспеншілік, тазалық тәнті етеді. Осыны тап басып бере білудің өзі ақынның шеберлігін көрсетсе керек. Ол – сан қырлы талант иесі еді. Оның балаларға арнап жазған өлеңдері де жүрекке жылы тиеді. Жұртына тартқан сыбағасы боларлық бұл жинақтың ішіндегі әр сөз, әр шумақтан ақынның жүрек лүпілі, жан сыры көктемнің жылы самалындай еседі. Оның жер бетіндегі өшпес ізіндей, жалғасын тапқан екінші өміріндей сезіледі. Ақын рухы өлмейді деген сөздің растығына да осы сәт көзің жетеді. Сүлеймен МӘМЕТ.