Солтүстікқазақстандықтар межесі – 4 миллион тонна алтын дән

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ауыл шаруашылығының көкейкесті мәселелеріне арналған кеңесте биылғы егін орағын ұйымшылдықпен өткізуге нақты тапсырмалар берген болатын. Оны өздеріне көрсетілген жоғары сенім деп түсінген солтүстікқазақстандық диқандар жауапты науқанға сақадай-сай әзірлікпен келіп, егін орағын әдеттегіден ерте бастап кетті. Мемлекет басшысының Қызылжар өңіріне жұмыс сапары егін орағының нағыз қызған сәтімен тұспа-тұс келді. Бүгінде егіс танаптары қызу еңбек дүбіріне ұласып, 3,9 миллион гектар алқаптың егіні еңсеріліп тасталған болатын. Маңдай термен өсірілген ел ризығын шашау шығармай қамбалап алуға ел болып жұмылған шақ бұл. Солтүстік Қазақстан облысы­ның әлеуметтік-экономикалық жағдайы тұрақты дамып келеді. Және де қарқынды сипатқа ие. Биылғы жарты жылдың даму қорытын­ды­лары барлық негізгі көрсеткіштер бойынша тұрақты өсімді көрсетеді. Облыс экономикасының негізгі саласы – агроөнеркәсіп кешені. Ауыл шаруашылығы саласына рес­публикалық бюджеттен 6,8 мил­лиард теңге қаржылай көмек көр­сетілді. Оның қайтарымы нәтижесіз емес. Барлық мал, құс басының және сала өнімдерін өндіру түр­ле­рінің өсуі байқалады. Облыс өзін толықтай етпен, сүтпен қамтамасыз етеді. Жан басына шаққанда сүт өндіруден бірінші, ет және жұ­мырт­қадан екінші орынды иелене­ді. Жалпы өнім көлемі 5,3 пайыз ар­тып, 25 миллиард теңгенің өнім­дері шығарылды. Соңғы жылдары мал шаруашылығын индустрия­лан­дыру мақсатымен жоғары техноло­гиялық кешендер салына бастады. Елбасының сапары Петропавл қаласында салынып, пайдалануға бе­рілгелі отырған жаңа үлгідегі емхананың жұмысымен танысудан басталды. “100 мектеп, 100 ауру­ха­на” бағдарламасы бойынша бой көтерген үш қабатты нысан бір ауы­сымда бес жүздей науқасты қа­былдай алады. Оның құрылысына республикалық бюджеттен 1 мил­лиард 361 миллион теңге бөлінсе, 252 миллионы құрал-жабдықтар мен қондырғылар сатып алуға жұм­салды. Осы бағдарлама аясында былтыр 10 мың литр плазма өнді­ре­тін қан орталығы іске қосылса, жыл аяғына дейін шалғай аудан­дар­да 2 туберкулезге қарсы диспан­сер қатарға қосылмақ. Денсаулық сақ­тау саласына жұмсалатын қара­жат жыл өткен сайын молайып ке­ле­ді. Биыл оның мөлшері 12 мил­лиард теңгеге жетті. Нұрсұлтан Әбіш­ұлын облыс әкімінің орын­ба­сары Фархад Қуанғанов тұсауы ке­сілген жаңа жобамен таныстырды. Әкімдіктің бастамасымен қолға алынған “Ұрпақ қоры” бағдарла­ма­сы кәмелетке толмаған төрт және одан да көп баласы бар отбасы­лар­ға қаржылық қолдау жасауды мақ­сат тұтқан. Ол үшін әр балаға банк­тен депозит ашылып, алғашқы жар­на ретінде 1500 доллар құйы­лады. Сосын қашан ержеткенше жыл сайын толығып тұратын болады. Елбасы Қазақстан халқын 2015 жылы 20 миллионға жеткізу міндеті тұрғанын, соған орай қар­жылық көзі тиімді ойластырылған мұндай бастамаларды қолдау, бас­қа­ларға тарату керектігін айтты. Ең қымбат қазына – халық денсау­лы­ғы. Оған ештеңе жетпейді. Сала­мат­ты өмір салты мен адамның саулығын ойлау мемлекеттің басты мүддесі. Биылғы Жолдауымда адам­ның өз денсаулығы үшін ын­ты­мақты жауапкершілік қағидатын нығайтуын айрықша атап көрсет­тім. Елімізде жүрек-қан тамырла­ры, онкология ауруларына шал­дық­қан жандар қатары әлі де көп. Сондықтан науқасты болдырмау, алдын алу, өмір сапасын арттыру, әлеуметтік қорғауды нығайту әркімнің қажетті міндетіне айналуы тиіс. 2020 жылға таман ана мен бала өлімін екі есе қысқарту, өмір сүрудің орташа ұзақтығын 72 жасқа дейін жеткізу мақсаты тұр. Ол үшін медицинаны қаржылық қолдауды, денсаулық сақтау нысандарын са­лу­ды, білікті дәрігерлермен қамта­ма­сыз етуді жалғастырамыз. Халық денсаулығын сақтаудың ұлттық бір­ыңғай жүйесіне көшуіміз, “Сала­матты Қазақстан” бағдарлама­сы­ның қабылдануы – мұның бәрі адам өмірінен қымбат ештеңе жоқ­тығын көрсетеді. Мемлекет өз аза­маттарына денсаулық сақтау құқы­ғын, сапалы медициналық көмек көрсетілуін одан әрі қамтамасыз ете беретін болады. Облыстық ден­сау­лық сақтау басқармасының бас­тығы Ерік Байжүнісов жоғары білімді жас мамандарды тұрақ­тан­дыру жайын баяндап берді. Меди­ци­налық жоғары оқу орындарын аяқтаған 85 дипломды жас Қызыл­жар өңірінде еңбек етуді қалапты. Жыл аяғына дейін тағы осынша маман келмек. Олар баспанамен бірінші кезекте қамтамасыз етіледі. Жуырда 80 пәтерлі жатақхана пай­далануға берілді. Бұдан тысқары 120 пәтерлі 2 ипотекалық үй са­лынуда. Жергілікті қазына есебінен бір реттік өтемақы мөлшерін ұл­ғай­ту көзделген. Медициналық кол­леджді тәмамдаған түлектердің бір тобына облыс әкімінің гранттары тағайындалды. Олар сөйтіп меди­циналық жоғары оқу орындарының студенттері атанып отыр. Президент емхананың корпус­та­рын аралап шыққаннан кейін бір топ жас маманмен әңгімелесті. Солардың бірі – Камал Гасанов еңбек жолын солтүстік өңірден бас­тауды ұйғарыпты. Алдымен жұмыс істеп, тәжірибе жинақтап алсам деймін, деді ол. Мемлекет басшысы оның бұл талабын қостады. Ұжым­ға 4 жеңіл көліктің кілтін тапсы­рып, еңбекте табыс тіледі. Емха­на­ның бас дәрігері Әлия Ташетова Елбасына көрсеткен қамқорлығы үшін ұжым атынан алғыс білдірді. Н.Назарбаевтың одан кейін ат басын тіреген жері “Қызылжар оран­жереясы” МКҚК болды. Елі­мізде тропикалық, субтропикалық өсімдіктер мен жеміс ағаштарын өсірумен айналысатын екі ғана мекеме болса, солардың бірі – осы оранжерея. 1923 жылы Петропавл ет-консерві комбинаты жанынан ботаникалық бақ ретінде шаңырақ көтерген оның гүлденуіне бағбан В. Осипов көп еңбек сіңірген. Соңғы 30 жыл бойы Қазақстанның еңбек сіңірген агрономы, биология про­фессоры Равил Рязапов басшылық етіп келеді. Қазір мұнда мәңгі жасыл өсімдіктердің бір мыңнан астам түрі жайқала өсіп тұр. Олар­дың арасында екі ғасырдан бері жасап келе жатқан құрма пальмасы көзге ерекше шалынады. Мұнда халықаралық “Қызыл кітапқа” ен­ген манстера, динго, Вашингтон пальмасын да кездестіруге болады. Оранжерея жанында шағын дендрарий, экзотикалық құстардың торлы орны, тропикалық балық түрлерінің акваәлемі, экологиялық орталық, тропикалық саябақ жұмыс істейді. Енді, міне, “Жол кар­та­сына” енгізілудің арқасында ширек ғасырға жуық жөндеу көрмеген оран­жерея адам танымастай болып өзгеріп шыға келді. Күрделі жөн­деуге 295,2 миллион теңге бөлініп, “қысқы бақтың” әйнекті ғимараты биіктетіліп, жаңадан тұрғызылды. Аулаға субұрқақ орнатылды. Құ­нар­лылықтың, көктем мен қыр же­містерінің және жануарлар әлемі­нің құдай аналары – Церераның, Флораның, Диананың гипсті мүсіндері қойылды. Оранжереяның кіре берісі өрнектастармен әше­кей­ленді. 1,5 гектар аумақ абаттанды­рылып, ерекше кейіпке енді. Елба­сы атқарылған жұмыстарға оң баға беріп, әлеуметтік салаларды ұдайы назарды ұстауды тапсырды. Бақ ауласына орналастырылған стенді­лер арқылы Қызылжар өңіріндегі және Петропавл қаласындағы “Жол картасы” бағдарламасының орындалу жайымен танысты. Ол жөнінде облыс әкімі Серік Біләлов пен қала әкімі Нұржан Әшімбетов әңгімеледі. Облыста тұрғын үй коммуналдық шаруашылық жүйесі бойынша 32 жоба іске асырылып, оған бөлінген 2 миллиард теңгенің 70 пайызы игерілген. 1465 жаңа жұмыс орындары ашылған. Әлеу­мет­тік жұмыс орындары мен жас­тар практикасы жобасы аясында 2319 адам жұмысқа тартылған. Пре­зиденттің 720 оқушыға ар­нал­ған 80 орынды жатын корпусы бар химия-биология бағытындағы зияткерлік мектебінің жобасы жай­лы бас сәулеткер Валерий Затай айтып берді. Нұрсұлтан Әбішұлы бақ ішіне Біріккен Араб Әмірліктерінен ар­найы әкелінген жас құрма көшетін екті. Елбасының еліміздің тұрғын­да­рын көбейту талабы Солтүстік Қа­зақстан облысы үшін де айрықша маңызды. Соңғы жылдары ата­жұртқа оралып жатқан ағайын­дары­мызды қоныстандыруға деген ынта-ықыластың арта түскенін байқауға болады. Ұлы көш бастал­ған 1991 жылдан бері Қызылжар өңіріне 5437 отбасы квота бойынша көшіп келген. Өз еркімен келіп жатқандары қаншама! Олардың деншілігі Петропавл қаласына және экономикалық инфра­құ­рылымы қарқынды елді мекен­дерге қоныстанған. Бұрындары елді мекендерге шашырай қоныстанса, енді топталып тұру мәселесін шешу жолға қойылған. Мәселен, Өзбек­станнан оралған бір топ қандасы­мыз Новокамен ауылына жайға­сып, қосалқы шаруашылықпен айналысуға мүмкіндік жасалды. Сол сияқты Покров ауылында да қандастарымыз мол шоғырланған. Олардың әрқайсысына бір гек­тар­дан жер, шағын несие берілді. Араларында шаруаларын ұршықша үйіріп, табыстың тайқазанын тасы­тып жүргендері баршылық. Мәсе­лен, “Тамды” шаруа қожалығын басқаратын Жаңабай Пірмановтің отбасы төрт түлік өсіріп, шұбат дайындаумен айналысады. Былтыр Элитное ауылында Бәйтерек ша­ғын ауданының іргетасы қаланды. Жергілікті қазынаның қаржысына 23 үй салынды. Биыл “Нұрлы көш” бағдарламасының ұшқыр жобасы бойынша 140 үй салынып, алды пай­далануға беріле бастады. Ол үшін республикалық бюджеттен 831 миллион, облыстан 140 миллион теңге бөлінді. 50 үйдің ауласына “Тобыл” ӘКК әрқайсысы 300 шар­шы метр жылыжай салып берді. Су, жылу жүйелері тартылып, там­шы­латып суару әдісімен жұмыс істейтін шетелдік қондырғылар ор­натылды. Сөйтіп, көкөніс өсірумен жыл бойы айналысуға жағдай туғызылды. Бұл жерде Мемлекет басшысын ата-баба қонысын аңсай жеткен ағайындарымыз құшақ жая қарсы алып, Елбасына ақ алғыс­тарын жаудырып жатты. – Қараңыздаршы, баспана­ла­ры­ңыз сыңғырлап тұр, жер телім­деріңіз бар. Жылыжайға дейін са­лып берген. Бұдан артық не керек? Атажұртты аңсап келген арман­да­рыңа жеттіңдер. Енді тер төгіп, еңбек ету ғана қалды. Әр нәрсенің қайтарымы болу керек. Елімізді, жерімізді бірлесіп гүлден­дірейік. Біз Отан деп оралған туыс­қанда­ры­мызға мемлекет тарапынан жасалатын қамқорлықты үзбейміз, – деді Нұрсұлтан Назарбаев. Түмен облысынан келіп осында тұрып жатқан Қайролла Сүлей­ме­нов ақсақал жұмысқа орналастыру, кәсіби дайындықтардан өткізу, же­ңілдік несиелер алу мәселелерінің ойда­ғы­дай шешіліп жатқанына ризашылық білдіре келіп, Элитное ауылы да бұ­дан былай Бәйтерек деп аталатынын қуана хабарлады. Елбасы Моңғо­лиядан биыл көшіп келген Сәулегүл Хардыбайдан хал-жағдайын, қалай орналасқанын сұрады. Ол өзім де, жұбайым да жұ­мыс істейміз. Үш бөлмелі үй ал­дық. Ризамыз. Сізге деген құрме­тіміз шексіз, деп жауап берді. Нұр­сұлтан Әбішұлы құры­лыс­шы болып еңбек ететін Мұхамед Қазбековтің шаңырағында болып, түрлі-түсті теледидар тарту етті. Қоштасар кезде ауыл тұрғындарына қоныста­рыңыз құтты болсын деген игі тілегін жолдады. Жаздың аптап ыстығы Солтүс­тік Қазақстан облысы егіншілерін онша састыра қойған жоқ. Қуаң­шылыққа қарсы көп жылғы іс-тәжірибелері мен қажыр-қайратын қарсы қоя білді. Парлы алқаптар тиімді пайдала­ныл­ды. Ылғал сақтау технологиялары кеңінен енгізілді. Гербицидтер мен минералдық тыңайтқыштар тиімді сіңірілді. Нә­тижесі сол, егін бітік шықты. Ендігі мақсат – шашпай-төкпей жинап алу. Елбасы Қызылжар ауданының егін алқаптарын аралап, “Базис-Қызылжар” ЖШС өсірген астық­тың шығымдылығына көңілі толғанын жасыра алмады. – Биылғыдай күрделі ауа рай­ын­да Қызылжар өңірі диқандары­ның бітік астық өсірулері атап өтуге тұрарлық, – деп бастады ауыл ша­руа­шылығы тауар өндіру­ші­лерімен та­нап басындағы әңгі­ме­ні Елбасы. – Көктемгі-күзгі дала жұмыстарына бөлінетін мемлекет­тік субсидия ар­тып келеді. Осы за­манғы ауыл ша­руа­шылығы техни­ка­ларын сатып алу­да лизингтік жеңілдіктер қолда­ны­лады. 2003 жыл­дан бері ауыл ша­руашылығы саласына тұрақты қолдау көрсе­тіледі. Биыл бөлінгені – 225 мил­лиард теңге. Оның 95 миллиарды несие беруге, 50 миллиарды ли­зинг­пен техникалар алуға бағыт­талды. Астықтың сапасы да көңіл қуантады. Биыл Отан қамбасына 4 миллион тонна астық құюды межелеп отыр екенсіздер. Қазіргі егін ору қар­қы­нына қарағанда, уә­деде тұратын­да­рыңызға сенімдімін. Басқа өңірлерде де астық шығымы жаман емес. Был­тыр­дан қалған 7 миллион тонна ас­ты­ғымыз бар. Биылғыны қоссақ 21 мил­лион бо­лып қалады. 8 миллио­нын сатамыз. Қалғаны азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, басқа да қажеті­мізге жетіп артылады. Бо­лашақта ауа райының қандай күрделі жағ­дайына қарамастан гектар бере­ке­лілігін 10-15 центнерден айналды­руды қалыпты үрдіске айналдыруы­мыз керек. Ол үшін озық техноло­гиялармен қоса топырақ құнарлы­лы­ғын кемітпеуге, парлы алқаптар­ға, қар тоқтатуға үлкен мән беруі­міз қажет. Бүгінде ТМД елдерінің ал­дында келеміз. Бұған тоқмейіл­сімей, экономикалық көрсеткіш­терді еселей түсуге, халықтың тұр­мысын жақ­сар­туға тиіспіз. Бәріңізді алда келе жат­қан Қазақстан Конс­титуциясының 15 жылдық мереке­сі­мен құттықтаймын. Еңбектеріңіз еселі, денсаулық­та­ры­ңыз мықты болсын. Келесі жылы ел тәуел­сіз­дігінің 20 жылдығын кеңінен атап өтеміз. Оған жан-жақты әзір­лікті осы бастан пысықтаған дұрыс. Елбасы республикалық және жер­гілікті БАҚ өкілдеріне берген сұх­батында облыс әкімі Серік Білә­лов­тің атқарған жұмыстарын оң бағалады. Мемлекет басшысы Қызылжар өңіріндегі жұмыс сапарынан кейін Қостанай облысына аттанып кетті. Өмір ЕСҚАЛИ. Солтүстік Қазақстан облысы. ---------------------------------- Суреттерді түсіргендер С.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.