Өркенділік өрісі

Еліміздің негізгі құжаты – Конс­титуцияға 15 жыл толып отыр. Тә­жірибелі саясаткер Мемлекет бас­шы­сы Нұрсұлтан Назарбаев өтпелі кезең­нің қайшылықты мәселелерін дәлме-дәл нұсқай отырып, Қазақстан халқына дағдарысты жағдайдан өту жолдарын айқындап берді. Қазақ­стандық көсемнің конституциялық реформаларға қатысты бастам­алары мемлекеттік билік пен бас­қарудың барлық жүйесін нығайтуға, экономиканы түбегейлі қайта құруға, ішкі саяси тұрақтылықты қам­тамасыз етуге бағытталғаны бәрімізге айқын. Тәуелсіздікті жария еткен Конс­ти­туциялық заңға қол қойылған күн­нің ертеңінде сөйлеген сөзінде Нұр­сұлтан Назарбаев: “Еңселі ел болу­дың жолына шыңдап түсуіміз керек. Әулетіміздің асуы да, дәулетіміздің та­суы да өз қолымызда. Қазақстан­ның көпұлтты халқының жұлдызы жоғары болатынына, туған елімізде дәулетті де сәулетті өмір орнайты­ны­на кәміл сенемін”, деген еді. Бүгін, арада 15 жыл өткен соң, осы сөз­дердің расталғанын, өз тәуелсіздігіне қол жеткізген мемлекеттің көл-көсір табыстарын зор сеніммен айта аламыз. Алыс-жақын шетелдермен достық байланысымыз нығая түсуде, қоғамды демократияландыруға, эко­номиканы реформалауға, ұлттық мәдениетті жаңғыртуға батыл қадамдар жасалуда. Ұлтаралық бейбітшілік пен ын­тымақтастықты сақтау мемлекетіміз­дің талассыз табысы, ал ол өз кезе­гінде әлеуметтік-экономикалық реформадағы нәтижелерімізді ны­ғайтуға негіз қалап отыр. Қазақстанымыз биылғы жылы бүкіл бұрынғы кеңестік кеңістіктегі елдер арасынан, бүкіл түркі тілдес ел­дер арасынан, бүкіл мұсылман әлемі арасынан Еуропадағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы сынды аса беделді ұйымға төрағалық етіп отыр. Осының бәрі еліміздің еңсесі биіктеп, тұғырынан тік тұрып келе жатқандығын көрсетеді дер едім. Ал Конституцияға енгізілген соңғы өзгерістерге тоқталатын бол­сақ, бұл өзгерістер жергілікті өзін-өзі басқару мен мемлекеттік басқаруды жетілдіре түсуді көздеді. Ал жергілікті өзін-өзі басқару дегеніміз – ол мәслихаттар. Жергілікті өкілетті органдар рөлінің артуы туралы ай­татын болсақ, мәслихаттарға жергі­лікті өзін-өзі басқару мәселелерін шешу жөніндегі маңызды міндеттер жүктелетіні көңілден шығады. Әсі­ресе, ауылды жерлердегі әкімдер мем­лекеттік функцияларды орын­даумен бірге, жергілікті өзін-өзі басқарудың міндеттерін заңды түрде шешуге мүмкіндік алады. Конституцияға енгізілген өзгеріс­терге сәйкес депутаттардың өкілеттігі бес жылға ұзартылып отыр, бұл де­путаттардың өз міндеттерін атқару­дағы жауапкершілігін күшейтіп, жер­гілікті жерлердегі билік тұрақты­лы­ғының сақталуын қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, облыстардың, респуб­ликалық маңызы бар қалалардың, Астана мен Алматының әкімдері сәй­кес мәслихаттардың келісімімен та­ғайындалады. Және мәслихат депу­таттарының жалпы санының кемінде бестен бірінің бастамасы бойынша әкімге сенімсіздік білдіру туралы мә­селе қойылуы мүмкін. Бұл жағдайда мәслихат өз депутаттарының жалпы санының көпшілік дауысымен әкімге сенімсіздік білдіруге және оны қызметінен босату жөнінде мәселе қоюға қақылы. Бүгінде, мәслихаттар жергілікті өкілетті органның мәрте­бесін сақтай отырып, атқарушы ор­ган­дармен бірлесіп, барлық эконо­микалық-әлеуметтік мәселелерді шешуге атсалысып келеді. Осыған орай, Қазақстан Республикасы Пре­зидентінің Жарлығына сәйкес мәс­ли­хат сессияларында облыс әкімдерінің есебі тыңдалады және соңғы кезде мұндай есеп берулерге саяси партия мен қоғамдық бірлестіктер, үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері шақы­ры­лады, бұл халықтың басым көпші­лігінің әкіммен байланысын нығай­тып, өз сұрақтарын қоюға мүмкіндік береді. Бірінші рет депутаттар үш­жылдық бюджетті қалыптастырды және бекітті. Осы маңызды құжатты дайындарда депутаттар облыс әкімі­мен бірқатар кездесулер өткізіп, үл­кен жұмыс атқарды, 3-4 ай бұрын өздерінің 160-тан аса ұсыныстарын енгізіп, депутаттар ұсынысының 60 пайыздайы 2010 жылдың бюджетінен орын алды. Депутаттар мен атқарушы органдардың мұндай сындарлы жұ­мысы бюджетті тиянақты және жан-жақты қарастырып-құруға мүмкіндік берді. Ақмола облыстық мәслихаты және биліктің барлық өкілетті орган­дары  “Қазақстан Республикасындағы жер­гі­лікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы” Қазақстан Республикасының Заңына сәй­кес жұмыс жасайды және өз өкілет­тіктерін сессияларда жүзеге асырады. Мәселен, 2009 жылы облыстық мәслихаттың 8 сессиясы өтіп, онда 90 мәселе қаралса, биылғы жартыжыл­дықта 7 сессия шақырылып, онда 41 мәселе қаралды. Олардың қатарында облыстық бюджетті құрастыру мен орындауға байланысты, туберкулез ауруының жағдайы, облыстың әлеу­меттік-экономикалық дамуы, ай­мақтық бағдарламалардың орындалуы сияқты маңызды мәселелер бар. Сонымен қатар, облыстық мәс­ли­хаттың депутаттары өз округтерінде де қыруар жұмыс атқаруда. Олар сай­лаушылармен жүйелі түрде кездесулер ұйымдастырып отырады. Ал сайлау­шы­лардың өтініштері негізінен тұр­мыстық жағдайға байланысты болып келеді. Олар: ауыз су, жылумен қамтамасыз ету, көше және жолдар мәселесімен қатар, көптеген елді мекендерде бүгінгі заманға сай клуб, медициналық қызмет көрсететін нысандардың жоқтығы, кадрлар мәселесі. Сайлаушылардың өтініш-талаптарын орындау үшін атқарушы орган басшыларына депутаттық сауал жолданып, мәселенің тиісті бағдар­ламаға енгізілуі, бюджетті қалып­тас­тыру кезінде қажетті қаржы бөлінуі үшін жұмыс жасалады. Сонымен, өткен жыл ішінде ғана сайлаушы­лармен 200-ден аса кездесулер мен есеп беру жүргізілді, құзырлы орган­дарға 200-ден аса депутаттық сауал­дар мен хаттар жолданды. Мәселен, депутат Судибордың депутаттық сауалы бойынша “Алтынды-Ново­братское” тас жолын күрделі жөндеу мәселесі шешілді. Депутат Тюркиннің тікелей қатысуымен Есіл ауданында 25 миллион теңгеге автожол жөн­делді. Депутат Қабжановтың қатысуы­мен Гастелло, Тассуат, Далабай, Зерноград және Пятигор ауылдық округтерінде сумен қамтамасыз ету мәселесі шешілді. Депутат Чепурной­дың сауалы бойынша 197 миллион теңгеге “Қима-Жақсы” автожолын күрделі жөндеу жұмыстары басталды. Жергілікті жерлердегі депутаттар соғыс ардагерлері мен аз қамтылған тұрғындарды өз қамқорлығына алып, жеке-жеке көмек беруде. Мәселен, депутат Б.Оспанов және М. Қамзе­баев әрқайсысы 1,8 миллион тең­геден, ал А.Клименко мен В. Осинен­ко 1,5 миллион теңгеден материалдық көмек көрсетті. Айта берсек, облыстық депутаттық корпус­тың беделін көтеріп жүрген мұндай азаматтар көп-ақ. Сонымен қатар, облыста ғана емес, еліміздің оңтүстігі мен шығысындағы су тасқынына бай­ланысты да көрсеткен көмектерін айта кетсем деймін. Облыстық мәс­лихаттың депутаттары апатты аймақ­тарға жарты миллион теңгеден астам қаражат жіберді және депутаттар басқаратын бірқатар кәсіпорындар 4,5 миллион теңгеден аса қаражат аударды. Бүгінде мәслихаттың тұрақты комиссиялары бюджет пен жеке бағдарламалардың орындалуымен бірге аймақтағы ең көкейкесті мәсе­лелерді қарастыруды қолға алып, жұ­мысқа жаңа екпін беруде. Мәселен, экономика және бюджет жөніндегі тұрақты комиссия “Жол картасы” бағдарламасын, онда белгіленген мәселелердің орындалу барысын үнемі назарда ұстайды. Осы тұрақты ко­миссиялардың жұмысын жандан­дыруда комиссия төрағалары Қ.Әдие­тов, Ж.Ерғалиев, И.Жанғоразовтың, сарапшылар кеңесінің төрағасы С.Авдеюктің еңбектері зор екендігін атап өткім келеді. Сонымен қатар, депутаттар сессия алдындағы өткізе­тін депутат сағаттарында өзекті деген мәселелерді алға тартып, олардың оң шешілу жақтарын қарастыруды тә­жірибеге айналдырып отыр. Айталық, шілде айында өткен соңғы депутат сағатында Бурабай және Есіл аудан­дары әкімдерінің алдағы қыс айла­рында жылумен қамтамасыз етуге дайындығы жөніндегі ақпараттары тыңдалды. Атқарушы органдармен осындай тығыз байланыста бірлесе жұмыс жасау аймақтағы ең күрделі мәселелерді шешуде оң септігін тигізеді деп ойлаймын. Жергілікті мәслихат депутаттары өздерінің депутаттық міндеттерін негізгі жұмысынан босатылмаған қо­ғамдық негізде атқарады және қазіргі “Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы” заң бой­ынша әр деңгейдегі мәслихаттар ара­сындағы өзара қарым-қатынастық айқын белгіленбесе де, облыста құрамына барлық деңгейдегі мәс­ли­хаттардың хатшылары енетін үйлес­тіру кеңесін құрдық. Аталған кеңестің қоғамдық назарды өлкедегі күрделі мәселелерді бірлесе шешуге жұмыл­дырудағы ықпалы орасан болып отыр. Жалпы, облыстық мәслихат сес­сия­ларының күн тәртібінде қарала­тын басты мәселелер депутаттар мен атқарушы органдардың ұсыныстары негізінде қалыптастырылады. Ал бүгінде облыстық мәслихатта аймақ тұрғындарының әл-ауқатын жақсарту бағытындағы және сайлаушылардың талап-тілектерін орындау мақсатында уақыт күттірмейтін күрделі және өзекті мәселелер қаралып және олар шешімдерін тауып жатыр. Бүгінгі таңда біздің елімізде қан­шама ұлт, қаншама діни бірлестіктер бейбіт өмір сүруде. Еліміздің эконо­микалық, әлеуметтік және саяси дамуы жеделдеп, халықтың тұрмыс жағдайы жақсарып отыр. Басқа елдер мойындаған Ата Заңымыздың әлеуеті халқымыздың бірлігі мен достығын нығайтып, ел дамуын жоғары деңгей­ге көтеруге мүмкіндік беретіні сөзсіз. Ал Конституциямыздың әлеуетінің зор екендігін қазіргі қол жеткізген табыстарымыздан көріп, біліп, сезіне отырып, келешекке де зор үмітпен қараймыз дегім келеді. Өмірсерік МҰСАБАЕВ, Ақмола облыстық мәслихатының хатшысы.