Шарасы таусылған шаруалар

Мәселенің мәнісі

МАҚСАРЫ НЕГЕ САТЫЛМАЙДЫ? Мамандардың айтуы бойынша, облыс тұтынушыларының өсімдік майына деген сұранысы жылына 9,0 мың тоннаны құрайды. Бірақ бұл өнім облыста 2,1 мың тонна көлемінде ғана өндіріліп отыр. Сондықтан болар, өсімдік майын өндірудің көлемін арттыра түсу үшін облыста соя дақылын өсіруді ұлғайту мақсатында “Вита-соя” компаниясы және Қазақстан-Қытай бірлескен кәсіпорыны жаңа жобаларды қолға алуда. Сондай-ақ, өсімдік майын шы­ғаратын жергілікті “Палванов” және “Төлебай май” кәсіпорын­дарын қажетті майлы дақылдар шикіза­тымен толықтай қамтамасыз ету шаралары да жасалынған. Үс­тіміздегі жылы майлы дақылдар алқапта­рының көлемі 2 еседен аса ұлғай­ты­лып, 66,5 мың гектарға жет­кізіліпті. Алдағы екі жылда оны 78,5 мың гектарға дейін ұлғайту көзделіп отыр. Бірақ осындай игі ниет, жақсы бастамаларға қарамастан, облыста майлы дақылдарды жинау жұмыс­тары біткен соң, оны өткерудің сер­гелдеңі басталады. Олай дей­тініміз, облыстағы өсімдік майын шығара­тын зауыттар диқандардың майлы дақылдар шикізатын сатып алуға қар­жылары жоқ. Тиісті қар­жы инс­ти­туттарынан несие-қаржы да ала алмауда. Бұл мәселе өс­ір­ген да­қыл­дарын тиімді бағаға са­тып, мем­лекет тарапынан бел­гіленген субси­дияны алудан үмітті болып отырған шаруаға өте тиімсіз болып тұр. Әрине, шаруалардың өз өнім­дерін басқа облыстардағы май зауытта­рына сатуына да болады. Бірақ он­дай жағдайда облыс ша­руалары мем­лекеттен тиісті субси­дияларын ала алмайды екен. Көріп отырғанда­ры­ңыздай, “былай тарт­саң арба сына­ды, олай тартсаң өгіз өледі” деген­дей, қай тарапқа салса да қиындыққа тап болатын шаруа пақыр болып тұр. Облыс мақсары өсірушілері ара­сында, германдық “BІOSS-Rohs­toffe GmbH” фирмасы тарапынан жасалынған, Германия елінің тамақ және фармацевтика өнеркәсібі үшін табиғи бояғыштар жасау мақ­сатындағы өндірістік қажеттіліктері үшін мақсары дақылының жина­лып, құрғатылған және қапшық­талған гүлін шикізат ретінде 1 ки­лоcын 10 АҚШ доллары көле­міндегі бағамен қабылдау жөніндегі ұсынысқа үміт артып отырғандар да бар. Бірақ, германиялық фирмаға мақсарының гүлі ғана қажет болып отырғандықтан, шаруалар бұл үміттерін келесі жылы ғана жүзеге асыра алмақшы. Дегенмен, ізденген басшы мен қосшыға қандай тұйықтан да жол тауып, шығуға болады. Облыстың ауыл шаруашылығына жауапты басшылары бұл мәселеден де жол тауып, шаруалардың еңбегін желге ұшырмас деп ойлаймыз. ҚАНТ ҚЫЗЫЛШАСЫН ӨСІРУДІҢ ҚИЫНДЫҒЫ НЕДЕ? Тұтынушыларды отандық қант өнімдерімен жеткілікті түрде қам­тамасыз ету үшін соңғы жылдары облыста қант қызылшасын өсіру ісі қайта қолға алына бастады. Оған бұрынғы жылдардағы тәжірибе тәуекел еткізгендей. Өйткені өткен ғасырдың 70-80-ші жылдары Жам­был облысы қант қызылшасының даңқы алысқа жайылған. Қазір ше? Қазір республика бойынша шығарылатын ақ қанттың 97 пайызы (!) импорттық шикізат – қант құрағы-тростниктен өнді­ріледі. Азық-түлік қауіпсіздігі та­лап­тарына сәйкес өз елімізде өнді­рілген ақ қанттың 20 пайызына отан­дық шикізат – қант қызыл­шасы пайдаланылуы тиіс. Міне, осы мақсатта үстіміздегі жылы облыстағы 2 қант зауыты – Тараз қаласындағы “Қант” АҚ пен Меркі ауданындағы “Меркі қант зауыты” ЖШС-ні қант қызылшасы шикізатымен жеткілікті түрде қам­тамасыз ету үшін облыстағы қант қызылшасы алқаптарының көлемі 5,6 мың гектарға жеткізілген бо­латын. Алайда, биылғы құрғақшы­лық пен су тапшылығына байла­ныс­ты 4 мың гектарға жуық алқап­тан ғана қант қызылшасын жинауға болатын сияқты. Бұл алқаптардың гектарына қанша тонна түсім бе­ретіні де белгісіз. Мамандардың пі­кірінше, әр гектардан орта есеппен 200-250 центнерден қант қызыл­шасы алынғанда, барлық өнімнің көлемі 80 мың тоннадай болады деген болжам бар. Бұл алдын-ала жасалған жобаға сәйкес келеді, өйткені облыстағы қант зауыттары биыл ең кемі 80 мың тонна қант қызылшасын қабылдап алған жағдайда ғана осы бір түбірі тәтті, төгілген тері ащы өнімді одан әрі өндіруге тәуекел етілетін сияқты. Бірақ мына бір жағдай да алаң­дата береді. Үстіміздегі жылы Қор­дай және Шу аудандарының қы­зылшашылары 25 мың тонна тәтті түбір жинайды деп болжанған бо­латын. Алайда, қазіргі жағдай екі ау­данның өнімін қосқанда, барлы­ғы небары 14-15 мың тонна бола­тынын көрсетіп отыр. Мамандар мұ­ның себебін, “облыста қант қы­зылшасын өсіруді қайта жандан­дырып, жолға қоюға су тапшы­лы­ғымен қатар, арнайы техника­лардың аздығы да қолбайлау болып отыр” деп түсіндіреді. Дегенмен, ауыл шаруашылығы саласы басшыларының пікірі, қолға алынып жатқан барлық агротехни­калық шаралар алдағы жылдары об­лыстың қант қызылшасы ал­қап­тары жоғары өнім беріп, қант зау­ыттары импорттық шикізат тәуел­ділігінен құтылып, отандық ши­кі­затпен бі­рыңғай жұмыс істеуіне жол ашылуы тиіс деген сенімге жетелейді. Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ. Жамбыл облысы.