Дүбірге толы дүние

Біріккеннен халықтың бәрі ұтады Алдағы жексенбі, 3 қазан күні Германия Фе­дера­тивтік Республикасының халқы екіге бөлінген Гер­ма­нияның қайтадан қосылып, бір ел болғанының 20 жыл­дығын атап өтеді. Бұл немістер үшін ғана емес, бүкіл әлем үшін тарихи, тағылымы айрықша оқиға болды. Германия бө­­лі­ніп 45 жыл өмір сүрді. Не­міс халқының бір бө­лігі капи­та­листік жүйеде, екінші бөлігі со­циалистік жүйе­де өмір сүріп, осы­нау екі жү­йе­нің арасындағы айырмашылықты жанымен се­зінді десе болады. Берлинде сол екі жүйені бөліп тұратын тас қабырға орнатылып, одан адам­дардың екінші жағына өтуіне қатаң тыйым салынды. Қазіргі ұрпақ неге шекараны ашып тастамаған, жұрт өз қа­лаған жағына барар еді дегенді алға тартары анық. Ондай жағ­дайда шығыс жақтағы Германия Демо­кратиялық Республикасын­дағы халықтың біршамасы ба­тысқа қарай өтіп кететіні даусыз еді. Шекараны тас қып жауып тас­тау­дағы мақсат та сол. Сонан соң Шығыс Германиядағы өмір Батыс Германиядағыдан жақсы деген насихат ГДР-де ғана емес, бүкіл социалистік жүйедегі ел­дер­де айтылатын. Ал шындық басқаша еді. Ол жұрттан жасы­рыл­ды. Сол үшін екі жүйенің ара­сына тас қамалдай қабырға тұрғызылды, “темір шымылдық” тұтылды. Бірақ халық шындықты білді. Сондықтан да сол қабырғаны бұ­зу­­­ды қалады. Шындығына кел­ген­де, экономикалық тұрғы­дан қа­райтын болса, екі жақтың қо­сы­луы Батыс Германия үшін тиім­сіз еді. Шығыстың кен­же­лең­кіреп қалған жоспарлы эко­но­микасы батысқа айтарлықтай масыл бола­тыны анық. Соған қарамай, бұл елдің халқы бірік­кенді қолдады. Сөйтіп 1990 жылы 3 қазанда тарихи оқиға жүзеге асты – жар­ты ғасырға жуық бөлінген Гер­мания қайта қосылып, Еуропа­дағы ең қуатты мемлекетке ай­нал­ды. Мұның саяси маңызы айрық­ша зор еді. Капиталистік жү­йе­нің социа­листік жүйеден артықшы­лығы іс жүзінде кө­рін­ді. Сондай-ақ Еуро­паның ортасын­дағы екі жүйе ара­сын­да­ғы қай­­шы­лыққа нүк­те қо­йылып, халық­ара­лық жағ­­дай айтар­лықтай сауықты. Бұл оқиға жалпы со­циа­листік жү­йе­нің біржола ыды­рағанының көрінісі болумен қатар, КСРО-дай алып держава­ның күйреуін де жылдамдатты. Сол тұста оған әртүрлі баға бе­рі­ліп жатты. Әрине, КСРО тара­пынан оны жазғырған пікір­лер басым еді. Мұны Батыстың қас­тан­­­дық әрекетіндей көрген. Ал пара­сатты бағаға келсек, бө­лін­ген нәрсенің бүтінделгені ба­рынша орынды саналды. Елді бөл­ген Берлин қабырғасының қиратылуы екі дүниенің арасын қосқандай болды. Қираған қа­быр­ғаның бөл­шектері тарихи жәдігерге айналды. Содан бері 20 жыл өтіпті. Бұл күнді неміс халқы өз тарихын­дағы атаулы оқиға ретінде жыл сайын атап өтеді. Әркез шығыс жақтың батысқа теңелу деңгейі сөз бола­ды. Сарапшылар олар­дың арасын­да әлі де айырмашы­лықтың бар­лығын, бірақ шығыс аймақтың да үлкен жетістікке жеткенін айтады. Дәл қазір экономистер ішкі жал­пы өнімнің жан басына шаққан­дағы деңгейі батысқа қарағанда шығыс жақта 73 пайыз екенін айтса, әлі де бұл бағытта атқары­лар шаруалар бар­лығын аңғар­ған­дай­сың. Үлкен мәселе демо­графиялық жағдай екен. Сол ел біріккен кезден бас­тап шығыс жақ­тан батысқа қа­рай 2,7 мил­лион халық көшсе, оның 1,6 мил­лионы ғана қайтып оралыпты. Қазір жыл сайын 50 мыңдай неміс батысқа қарай көшеді екен. Бірігудің немістік тәжірибесі әлемге сабақ. Бірігетін ел көп, бірі­гетін халық көп. Айталық, екіге бө­лінген кәрістер қайта қосылатын бол­са, ол халықтың бағы болары өз алдына, халықаралық ахуал күрт жақсарар еді. Ел басқарғандар байқап сөйлесе жөн Жақында Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ас­сам­блея­сының 65-ші мәжілісінде сөз сөйлеген Иран-Ислам республикасының президенті Махмуд Ахма­дине­жад өзінің жосықсыздау мәлімдемесімен тағы да жұртты таңдандырды. Өз сөзінде Иран президенті біраз мәселенің басын қайырды, бірақ жұрттың назарын ай­рық­ша аударған оның 2001 жыл­ғы 11 қыр­кү­йек­тегі халықаралық лаңкестердің Нью-Йорктегі 3 мыңдай адам­ның өмірін қиған зұлымдық әре­ке­тіне байланысты пікірі еді. Ахмадинежад оны ел эконо­ми­касының төмендеуін тоқтату үшін, Израильді қорғау үшін, Таяу Шығыстағы сионистік тәр­тіпті сақтау үшін АҚШ үкіметінің әдейі жасаған шарасы деп тұжы­рымдады. Және бұл пікірді аме­ри­калықтардың, дүние жүзі ха­лық­тарының көпшілігі қолдай­ды дегені барып тұрған күпірлік еді. Бір елдерді, АҚШ-ты да сы­нау­ға болады, бұл қалыпты жағ­дай. Әркімнің өз пікірі, өз көз­қара­сы бар дейміз. Оны да біл­діруге әркім де құқықты дейміз. Бірақ адамдардың, халықтардың сезімін қорлауға болмайды. Әсте де біз АҚШ үкіметіне ара түсіп, оны қорғайық деп отырғанымыз жоқ. Бұған олар мұқтаж да емес. Басқа бір елдің, басқа жердегі бір тәртіптің мүддесі үшін АҚШ үкіметі өз халқын қырып салды дегеннің ақылға сыймайтыны өз алдына, бұл тарихтағы ең бір сорақы жауыздық әрекеттің шын иелерін, лаңкестерді арашалау­дың бір жолы екені даусыз. Ал бүкіл әлем халқы сол лаңкес жауыз­дарға лағнет айтқан. Ахмадинежадтың жосықсыз пікірін жақтайтындар да, қолдай­тындар да табылар. Бірақ амери­калықтардың көпшілігі, әлем ха­лық­тарының көпшілігі қолдайды дегені сол аталғандарды қорла­ған­­дық. Америка халқы арасын­да, әлем халқы арасында ешкім де, Ах­мадинежад та сауалнама жүр­­гізген жоқ. Біз парасатқа жү­гі­не­міз. Дүние жүзіндегі лаң­кес­тік ұйым­­дар­ды қолдаушылар да бар, жаз­ғыру­шылар да бар. Тағы да сол па­ра­сатқа жүгіне отырып, жаз­ғыру­­шылар көп деп айтамыз. Жауыз­­дарға ара түсетін, олардың әрекет­терін ақтайтындар мүлде аз дейміз. БҰҰ Бас Ас­самблеясының мә­жілісіне қа­ты­сушы 32 ел делегациясы Ах­­ма­дине­жад­тың жосықсыз пікіріне қар­сылық ретінде залдан шығып кеткен. Олар­дың қатарында Еуроодақ ел­дері­нің барлығы, сондай-ақ АҚШ, Канада, Австралия және Жаңа Зеландия елдері болыпты. Ал залдан кетпеген басқа елдерді Ахмадинежадтың пікірін жақ­таушылар деп тұжырымдауға бол­мас. Иран президентінің пікі­рін дауысқа салар болса, оны қол­дап, дауыс беретін елдің табылуы қиын шығар. Иран президентінің сыңар­жақ пікірлеріне жұрт бұрыннан қанық. Фашистердің еврей хал­қына жасаған геноцидін жоққа шығарғысы келгені, Израильді жер бетінен жою қажеттігін айт­қаны көп адамның жадында. Оған, міне, АҚШ-ты айыптай­мын деп, лаңкестерді ақтағандай пікірі қосылып отыр. Мұндай пікірлерді қолдайтындар сирек. Содан да Иран өзінің жақтас­тары­нан айырылып, оқшауланып бара жатыр. Оның бір мысалы – Ресей. Кеше ол дос ел еді. Әркез БҰҰ Қауіп­сіздік Кеңесінің тұрақты мүшесі ретінде Иранға қарсы санк­ция белгілеген қарарларды қабылдатпауға, әйтпесе оны жұм­­с­артуға барын салатын. АЭС те салып берді. Қару-жарақты да Иран осы елден сатып алатын. 2007 жылы атақты С-300 зенитті-зы­мыран кешенін беруге кон­тракт жасаған. Ал өткен аптада РФ пре­зиденті Дмитрий Мед­ведев БҰҰ-ның маусым айындағы Иран­ға қатысты қарарын орын­дауға байланысты жарлыққа қол қойды. Енді Иран Ресейден С-300 кеше­нін ала алмайды. Сол үшін Теге­ран Ресейді сотқа бермек бо­лып жатыр. Достар соттаспаса керек. Иран осылайша достарынан, жақтастарынан айырылып жа­тыр. Оған басты себептің бірі – ел басшысының сыңаржақ пікір­лері, жосықсыз қадамдары. Мамадияр ЖАҚЫП.