Петрос ЭФТИМИУ: Біз Қазақстан төрағалығының Саммит шақыру жөніндегі белсенділігі мен табандылығын қолдаймыз

Еуропадағы қауіпсіздік  пен ынтымақтастық ұйымы Парламенттік Ассамблеясы президентінің “Егемен Қазақстан” газетіне сұхбаты ЕҚЫҰ құрылымдарының арасында Ұйымға мүше 56 елдің 320 парламентарийі енетін Пар­ламенттік Ассамблеяның орны ерекше. Ассам­блея Ванкуверден Владивостокқа дейінгі ара­лықтағы кеңістікте парламентаралық үнқа­тысуды жүзеге асырып қана қоймайды, мүше елдердің өздеріне қабылдаған міндеттемелерін қалай орындап жатқанын бақылайды, әртүрлі қақтығысты жағдайлардың алдын алу мен реттеудің тетіктерін қарастырады. Ұйымға төрағалық етуші елдің ЕҚЫҰ-дағы қызметіне осы құрылымның көп ықпалы бар. Қазан айында Италияның Палермо қала­сында Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақ­тастық ұйымы Парламенттік Ассамблеясы­ның күзгі мәжілісі өткен. Сол мәжілістің алғашқы отырысындағы кіріспе сөзінде Пар­ламенттік Ассамблея президенті Петрос Эфтимиу Қазақстанның Ұйым тарихындағы алар орнын айрықша атап айтып, ел төр­аға­лығына жоғары баға берген. Петрос Эфтимиу бұл пікірін сол күні ЕҚЫҰ-ның Іс басындағы төрағасы, Қазақстан Республикасының Мем­лекеттік хатшысы – Сыртқы істер министрі Қанат Саудабаевпен кездесуде де, ертеңіне Сенаттың халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік жөніндегі комитетінің төр­ағасы Қуаныш Сұлтанов бастаған қазақстан­дық парламентарийлер делегациясымен кездесуде де қуаттады. Осы кездесуде Петрос Эфтимиу Парламенттік Ассамблеяның атынан мемлекеттер мен үкіметтер басшыларына Астанадағы Саммитке қатысу жөнінде ұсыныс айту ойы бар екенін де білдірді. Бізбен сұхбатында да бұл лауазымды қызметке биылғы шілдеде, алпыс жастың асуына шығып, кемеліне келіп тұрған шағында баламалы сайлауда жеңіске жетіп барып кіріскен Грекия өкілі Петрос Эфтимиу осы тұрғыда пікір өрбітті. – Құрметті Эфтимиу мырза, сұрақтарыма жауап қайтаруға келіскеніңіз үшін алғыс айтамын. Сіздің ойыңызша, 1975 жылдан кейін ЕҚЫҰ халықаралық қатынастардың тарихында қандай рөл атқарды? – Менің ойымша десем, ЕҚЫҰ-ның бе­­делі оның әскери-саяси қауіпсіздік, эко­номикалық даму, экологиялық проблема­лар­ды шешу және адам құқын қорғау мәселе­ле­рімен бір мезгілде айналысатынымен тікелей байланысты. Ұйымның жұмысы әуел бастан ынтымақтастық пен үнқатысу қағи­даттарына негізделген, мұның өзі қырғи-қабақ соғыс жылдарында Шығыс пен Батыстың арасындағы сенімді нығайтуда айрықша маңызды рөл атқарды. ЕҚЫҰ қақ­тығыстарды ерте бастан ескерту мен олар­дың алдын алуда, дағдарыстарды реттеу мен Ұйымға қарасты өңірде қақтығыстардан кейінгі ахуалды сауықтыруда басты құрал-тетікке айналды. Бұл Ұйым сондай-ақ адам құ­қын қорғау, заң үстемдігін орнату мен эко­логиялық қауіпсіздік ісінде де үлкен орын алады. – Парламенттік Ассамблеяның ЕҚЫҰ құрылымындағы атқарар қызметі неге саяды деп ойлайсыз? – Ассамблеяның негізгі рөлі парла­мент­аралық үнқатысуға септесуден және, тиісін­ше, ЕҚЫҰ жауапкершілігі аймағында демо­кра­тия мен қауіпсіздік саласындағы мәсе­ле­лерді шешуге хал-қадерінше үлес қосудан та­нылады. Ассамблея депутаттары қақтығыс­тар­дың алдын алу мен оларды реттеу тетік­те­рін талдап-жасап, ұсынып отырады, ЕҚЫҰ-ға мүше елдердегі демократиялық инс­титуттардың нығаюы мен топтасуына жәрдемдеседі, ЕҚЫҰ-ның құрылымдық бөлімшелерін дамытып, Ұйым институттары арасындағы өзара іс-қимылды жетілдіреді. Оның үстіне, құрамында халық сайлаған өкілдер бар жалғыз орган ретінде Парла­менттік Ассамблея ЕҚЫҰ өңіріндегі тұрғын халық пен Ұйымның арасындағы маңызды байланысты қамтамасыз етеді. – Қазақстан делегациясының ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының жұмысына қатысуы жайында не айта алар едіңіз? – Қазақстан өкілдері Парламенттік Ассам­блеяның түйінді қатысушылары, олар­дың белсенділігі кейінгі жылдары әсіресе арта түсті. Қазақ делегациясы 2008 жылдың маусымында және 2010 жылдың мамырында ЕҚЫҰ Парламенттік Ассамблеясының ХVІІ жыл сайынғы сессиясы мен Трансазиялық парламенттік форум сияқты маңызды іс-шараларын ұйымдастыру арқылы бізге баға жеткісіз көмек көрсетті. Оған қоса, Ассам­блея­ның қазақ депутаттары барлық мәжі­лістерге белсене қатысады, бар баға­лы байқауларын баян етіп, ЕҚЫҰ өңірлеріндегі уақыт алға тартқан жалпы мәселелерге өздерінің соны көз­қа­расын білдіріп отырады. Сіз білесіз ғой, Сенат Төрағасы Қа­сым-Жомарт Тоқаев біздің Ассам­блеямыздың вице-президенті болып сайланған, оның бай дип­ло­ма­тиялық және саяси тәжірибесі Ассам­блея жұмысына қомақ­ты үлес қосып келеді. – Биылғы мамыр айында Алматыда өткен ЕҚЫҰ-ның Трансазиялық парламенттік форумының нәтижелерін Сіз қалай бағалайсыз? – Трансазиялық парламенттік фо­рум үлкен табыспен өтті. Форум үн­қа­тысуға соны серпін беріп, жанды пікір алмасуға септесті, атап айтқанда, мұның өзіне Ауғанстаннан, Катардан, Пәкс­тан­нан келген парламентарий­лердің фо­румға қатысуының арқа­сында қол жетті. Мә­жіліс Орталық Азиядағы қауіпсіз­діктің нақты мәсе­лелеріне назар аудар­тып, пісіп-жетіліп тұрған проблемалардың ше­­ші­мін іздеу жөнінде ашық үнқатысуға мүм­­кіндік берді. Талқылаудың негізгі тақы­рыбы Ауған­стан мен Қырғызстан проб­ле­малары болды, олар ЕҚЫҰ өңіріндегі және оның аума­ғы­нан тыс жерлердегі жалпы қауіп­­сіздік үшін тең дәрежеде үлкен маңызға ие. – ЕҚЫҰ-ға мүше мемлекеттер басшы­лары­ның Ыстамбұлдағы кездесуі мен алдағы Астана Саммитінің арасындағы осыншалық ұзақ үзілістің себебін Сіз қалай түсіндірер едіңіз? – Мен мұны Ұйымдағы бюрократиялық созбұйдалықтың өсіп кетуінің өкінішті сал­дары деп білемін, оған үкіметтер тарапынан саяси ерік-жігердің жетіспеуі қосылған. Пар­ла­менттік Ассамблея саяси үнқатысудың ке­ңей­тілуін белсенді түрде қолдап келеді, сон­дық­тан да жоғары деңгейдегі кездесу ша­қыруды соңғы бірнеше жыл бойы жақтаумен болды. ЕҚЫҰ – саяси міндеттемелерге не­гіз­делген институт. Жоғары деңгейдегі саяси үнқатысу ЕҚЫҰ үшін бөлекше маңызды. Сон­дықтан біз Қазақстан төрағалығының бұл көптен күткен Саммитті шақыру жөнін­дегі белсенділігі мен табандылығын қолдай­мыз, ал Парламенттік Ассамблеяның оны өт­кізуді салған беттен жақтағанын жаңа айттым. – Мұндай жағдайда, Сіздің ойыңызша, ЕҚЫҰ-ның Астана Саммитінде қандай мәселелер талқылануы керек? – Саммиттің өткізілетін болғанының өзі ма­ңызды қадам, өйткені, мемлекеттер бас­шы­ларының кездесуі ЕҚЫҰ аясындағы сая­си үнқатысудың деңгейін көтереді. Ұйым­ның табыстылығының ең жақсы өлшемі қауіпсіздік пен азаматтық белсенділіктің көзге көрінетіндей нығаюы, жоғары дең­гей­де­гі кездесудің басты мақсаты да осы болуы ке­рек. Ұйымға мүше елдер Саммитте ЕҚЫҰ-ның арқа сүйейтін құжаттарына адал екендіктерін тағы бір мәрте қуаттап қана қоймай, осы мүмкіндікті пайдаланып, сол міндеттемелердің шын мәнінде орындалып жатқан-жатпағанын тексеруге, сондай-ақ болашақтағы саяси үнқатысуға белсенді сеп­тесуге тиіс. Егер ЕҚЫҰ өзінің саяси іс-әре­кетке жарамдылығын сақтап қалғысы келсе, онда Ұйым шеңберіндегі ашықтық пен есеп берушілікті арттыруға бағытталған рефор­ма­лар­ды одан әрі жалғастыра түсуге тиіс. Мен осы мәселелердің Астанадағы жоғары дең­гейдегі кездесудің күн тәртібіне қосылғанын қа­лар едім. Оған қоса, мен ЕҚЫҰ-ның “Корфу үдерісі” аясындағы ашық үнқа­ты­суды жалғастырғанын да қалар едім. ЕҚЫҰ-ның Парламенттік Ассамблеясы өз тара­пынан Саммит қарсаңында “Корфу үде­рісінің” жүзеге асуы жөнінде есепті ұсынды. Ол есеп­те ЕҚЫҰ парламентарийлері қабыл­да­ған саяси мақсаттар қысқаша мазмұн­далған, мұның өзі қатысушы мемлекеттер Астанада Саммиттің Қорытынды декла­ра­циясында мазмұнды көрінісін табатын шешімдер қабылдау ісіне маңызды үлес қосады деп үміт етеміз. – Сұхбат бергеніңіз үшін рахмет. Сұхбаттасқан Сауытбек АБДРАХМАНОВ. Палермо.