Жаңа жылдан не күтеміз?

Метро

Тәуелсіздіктің 20 жылдығында жүйткиді

Бүгінгі күндері Алматы метросының құры­лысы аяқталып келеді, қазір техникалық тұр­ғыдан қамтамасыз ету және архитектуралық-әрлеу жұмыстары қарқынды жүргізілуде. Жиырма жылдан астам уақыттан бері ты­ным­сыз қа­зылып-салынып келе жатқан метрополитен тәуел­сіз­­дігіміздің 20 жылдығы қарсаңында қа­ла­лық­тар­дың игілігіне берілуі тиіс. Бастапқыда Алматы әкімдігі метроның алғашқы тармағын 2010 жылдың аяғына қарай іске қосуды жос­пар­ла­ған болатын. Алайда, қаржы тапшылығына бай­ла­нысты метроға мінетін күн бір жылға шегерілді. 20 жыл ішінде метро құрылысына 110 мил­лиард­қа жуық қаржы жұмсалып, 8,6 шақырымға созылған метроның бірінші кезегінің бірінші тармағы салынып бітті. Алматы метросын жылжымалы құраммен қам­та­ма­сыз етуді оң­түс­тікореялық «Hyundaі» корпорациясы қолға алып, жер асты пойыздары қос рельске қон­ды­рылды. Дизайны еліміздің көк байрағымен үндес жа­салынған вагондар әлемдегі заманауи метро пой­ыз­дарына қойылатын сұраныстарға сәйкес келеді. Мұнда жолаушылар үшін жайлылық, қауіпсіздік мә­селелері түгел ескерілген. Жолаушылар вагондардан вагондарға емін-еркін өте алады. Ең бас­тысы, жыл­жымалы құрамдардың тежегіші ескі әдіспен емес, диск арқылы жұмыс істейді. Жоғары жыл­дам­дықпен жүретін пойызды диск арқылы тежеу оның дөң­ге­лектерін тез ескіртпейді әрі шуды азайтып, жөндеуге кететін шығындарды да айтар­лық­тай азайтады екен. Яғни, бұрын колодкалық теже­гіштерге тән фрик­­ция­­лық шаң жа­ңа пой­ыз­дарда жоқ. Бұл да экологиялық тұр­ғы­дан өте тиімді екені айтылуда. Сағатына 80 шақырымдық жыл­дамдықпен жүретін жылжымалы құрам бір мезетте 940 жолаушы тасы­мал­дайды. Қауіпсіздік тұрғысынан алғанда, вагоннан вагон­ға өту оңай және пойыз­дар кондиционерлермен жаб­дықталған, арнаулы бейнебақылау жүйесі орнатылған. Мемлекетіміз үшін стратегиялық маңызды нысан болып табылатын Алматы мертопо­ли­тені­нің барлық стансасы дерлік абаттандырылып бітті, қазір Байқоңыр стансасында архитек­туралық әрлендіру жұмыстары жалғасуда. Күн сайын өсіп келе жатқан мегаполис қала­дағы алғашқы кезеңнің 7 бекетімен Алматының көлік кеп­телісі, жолаушы тасымалы мәселесін шешу мүмкін емес. Сондықтан метро құры­лы­сын әрі қа­рай дамыту мақсатында қазір Абай даңғылынан бастап Қалқаман-3 шағын ауданына дейін және «Райымбек батыр» стансасынан бастап «Алматы-1» вокзалына дейін жер асты жолын салу қарастырылуда. Келешекте метроның екінші кезегін «Думан» шағын ауданынан бастап орталық саябаққа дейін салу жоспарланған. Айнаш ЕСАЛИ. Алматы. Суреттерді түсірген Юрий БЕККЕР.

Ғасыр құрылысының қарқыны жоғары

Еліміздің әлемдегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына енуге бағытталған индустрия­лық-инновациялық құнды жо­балардың бірі – Мойнақ су электр стансасы. Ғасыр құры­лысы саналған нысан респуб­ликаның оңтүстік аймағын­да­ғы қуат көзі тапшылығын шешу мақсатында Елбасының тікелей бақылауында. «Нұр Отан» халықтық демо­кра­тия­лық партиясының кезектен тыс ХІІ съезінде Мемлекет бас­шы­сы «Менің тапсырмам бой­ынша Мойнақ су электр стан­сасы салынуда. Ол 2011 жылы пайдалануға берілетін болады» деп, атап айтқаны есімізде. «Самұрық» мемлекеттік активтерді басқару жөніндегі қазақстандық холдингі акционерлік қоғамының құрамын­да­ғы «Мойнақ» ГЭС-і жобасын Қазақстан Даму Банкі қаржы­ландырып отыр. Алғашқы кезде 51 млн. доллар қаражат бөлі­ніп, игерілсе, Шанхай қа­ла­сындағы Қытай мемлекеттік даму банкі 200 млн. АҚШ доллары көлемінде несиелік келісім-шарт есебінде жұмыс­тарын жалғастырған. Демек, Жол­дауда айтылған тапсыр­ма­лардың маңыздылығына осы­лайша негіз қалануда. Мойнақ – аудан тұрғын­да­рының үлкен игілігі, алып құ­рылыс қолға алынған күннен жергілікті халық есебінен 250 адам жұмыспен қамтылып, күнкөрістерін жақсартуда. Енді 2011 жылдың төртінші тоқ­санында пайдалануға берілетін су электр стансасында еңбек ететін жастар қажетті маман­дықтарға оқытылуда. Еліміздің оңтүстік аймағындағы қуат көзі тапшылығын шешетін атал­ған нысан егемен ел эко­номикасын дамытудың қуатты күші. Жалпы құны 340 млн.доллар тұратын станса құрылысы туннелдік әдіспен салынған. Амандық болса, жылына 1 млрд. 27 млн. киловатт электр қуатын шығаратын 300 мега­ваттық қуаты бар Мойнақтан тарайтын шұғылалы нұр Жетісу өлкесі мен Алматы қаласын толық қамтамасыз етеді. Сол кезде Райымбек ауданының жұрт­шылығы ең қолайлы баға­дағы электр жарығын пайда­лануы мүмкін. Қуаныштысы, құрылыс пайдалануға берілгенде бізге Қырғызстаннан алын­ған қуат көзінің керегі бол­майды. Демек, біздің марқая­тын күніміз жақын. Құрылыспен қатар, мұнда әлеуметтік-тұрмыстық, мәдени орындар да бой көтерген. Ма­мандарға арналған 80 тұрғын үй қалашығы, энергетиктер ме­кен-жайында 5 бөлмелі 10 үй, 4 бөлмелі 40 үй, 3 бөлмелі 30 үй құрылысы аяқталып, олар тұр­мыстық қажеттіліктермен то­лық қамтамасыз етілсе, иман­дылық отауы – мешіт, балалар бақшасы да ел игілігі үшін салынуда. Жаңа жыл Жетісу жеріндегі осындай оралымды істерімен айқындалған. Жаңа жылда «Мойнақ» электр стансасы ай­наласына жарық нұрын, шұ­ғылалы сәулесін тарататын бо­лады. Осы мақсатта құрылыс­шылар тау бөктеріндегі қарба­лас жұмысты тоқтатпай, жал­ғастыруда. Қазір жүздеген ар­наулы техника, механикалық жабдықтар, агрегат, генератор, трансформатор, компрессорлар орнатылып жатыр. Алып ны­санға апаратын жол жөнделуде. Күмісжан БАЙЖАН. Алматы облысы.

Он бірінші жылға – он бір жоба

Мұның ішінде металл жаймалау өндірісінің шоқтығы биік

Иә, тақ биылғы жылы Ақжа­йық өңірінде он бір ин­вес­ти­ция­лық жоба­ның тұсауы кесілмек. Республикада іске асып жатқан жаңа индустрия­лан­дыру бағ­дарла­масының басты мақсаты ел эко­но­микасының мұнай-газ сек­то­рына деген тәуелділігін бол­дырмау. Ел­ба­сының қойып отырған талабы да осындай. Яғни, әр түрлі өндірістік жобалар жан-жақты өрістеген са­йын, экономиканың да ажары ашыла түспек. Батысқазақстандықтар тек бір ғана мұнай-газ өндірісінің же­те­гінде кетіп қалмай, уақыт­тың дәл осындай талабына сай тың да өмір­шең әрі жаңашыл жобалар белгілей алғаны үлкен мерей. Бұдан әрі тағы да нақты­лай түсер болсақ, биылғы тәуел­сіз­діктің жиырма жылдық мерекесі жылы іске қосылатын ин­вес­ти­циялық жобалардың ара­сын­да мұ­най-газ өндірісіне қа­тыс­ты бір жоба таба алар ма екен­сіз? Таба алмайсыз. Қара­ңыз: құю цехын технологиялық тұрғыдан жаңғырту, оңайлық­пен сынбайтын сапалы әй­нек шы­ғару, матор майы өнді­рісін ұйым­дастыру, шұжық зауыты мен құс фабрикасы, шошқа фер­масы құрылыстары, ұн-кон­ди­тер тағам­дары, полиэтилен трубалар өндіріс­тері. Міне, осылай жал­ғасып кете береді. Эко­но­ми­каны әртарап­тан­дыру дегені­міз­дің бір мысалы осы. Осы инвестициялық жо­ба­лар­дың арасында металды бал­қы­ту-жаймалау өндірісінің шоқ­ты­ғы биік. Қазақстандықтар мұн­дай өнім­дерді түгелдей дерлік таяу және алыс шетелдерден тұтынып жүр­гені белгілі. Оның басым бөлігі Ресей мен Украи­на­дан жеткізіледі. Осынау им­порт­талған тауарлар кей жағ­дай­ларда бәсекелестік пен сапа та­лап­тарына сәйкес келмей жатады. Мұндай жағдайда алдағы жылы Орал өңірінде іске қосылатын металл бал­қыту және жаймалау өндірісі аспанға шапшыған осы импорт үлесін әжеп­тәуір қыс­қар­туға мүмкіндік береді. Сонымен бір­ге осы тектес сапалы отандық өнімдермен ішкі рынокты қам­туға жол ашылмақ. – Орал қаласы жағрафиялық тұрғыдан өте ұтымды орна­лас­қан. Ол біз үшін Ресейдің Еу­ро­палық бөлігіне апаратын қақпа, ал Еуропа үшін Азияға ашылатын кілт іспеттес. Сонымен бірге елі­міздің батысын­дағы Қазақ­стан­ның осы көне де жаңа қаласы Ресейдің бес бірдей облы­сымен шек­теседі. Бұған дейін де белгілі осы ерекшелікті қайталап отыр­ған себебім – қалыптасқан осын­­дай география­лық жа­қын­дық шыға­рыл­ған өнім­ді Қазақ­стан­ның барлық аумақ­тарына қоса таяу шетелдерге де та­сы­малдау тиімді екенін көрсе­теді. Жобаның ал­ғашқы жетісі 2008 жылы қа­зан айында пайда­ла­нуға берілді. Биыл бал­қыту пештері мен дайын­да­ма­ларды үздіксіз құю желілері орна­тыл­мақ. Бұл жө­нін­де түрік ком­па­ния­сымен келісім-шартқа қол қою белгіленіп отыр. Аталған келі­сімнің екінші бір тармағы негізінде қазақ­стан­дық маман­дар­ды Түр­кия­да оқы­ту мәселе­лері қа­рас­­ты­рыл­ған, – деді газет тілшісіне аталған ин­вестиция­лық жо­ба­ның жетекшісі Демеу Дүй­сен­ғалиев. Жобаның құны – бір миллиард отыз миллион теңге. Металл бал­қыту – жаймалау өндірісі биыл­ғы жыл­дың қыркүйек ай­ында іске қо­сылмақ. Сонымен бірге аталған жоба шең­берінде жүзге тарта жаңа жұмыс орын­дары ашылады деп күтілуде. Темір ҚҰСАЙЫН. Орал.

Ақтау портының аумағы ұлғая түседі

2010 жыл маңғыстаулықтар үшін толағай табыстар жылы бол­ды. Индустрияландыру бағ­дар­ламасына сай жоспарланған жалпы құны 45 млрд. теңге бо­латын 9 ірі жоба іске асты. Ол жо­балар Каспий теңізінің қазақ­стандық бөлігін игеруді жеделдете түсуге игі әсерін тигізетін кә­сіп­орындар деуге болады. Атап айтсақ, олардың ішінде «Ба­лықшы» серіктестігіне қа­рас­ты «Те­ңіз операцияларын қол­дау ба­засы», «Баутин кентіндегі шағын ке­мелерді жөндеу зауыты», «Теңіз Сервис» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі іске қосқан металл құрылғылар зауыты, сондай-ақ «Аты­­­рау Флоулайн» серіктестігі іске қос­қан құбырлар өндіру зауыты. Ал енді алдағы мерекелі жылы алар асу одан да биік. Бұл жылы жалпы құны 3,1 трлн. теңгені құ­райтын 14 жоба жүзеге асады. Со­лардың бірі – Елбасы Нұр­сұл­тан Назарбаевтың қол­да­уы­мен өмірге келген «Жер-Теңіз-Аспан» ұзақ мерзімді ме­га­жо­ба­сының құрамына кіретін «Ақтау теңіз сауда порты» Еркін Эко­но­микалық аймағындағы ны­сан­дар құрылысы. Яғни, 2011 жы­лы Ақтау портының аумағы солтүстік ба­ғыт­та ұлғая түс­пек­ші. Кәсіпорынның басшысы Берік Уандықовтың ай­туын­ша ұжым бұл жылы жемісті жұмыс жасаған көрінеді. Айталық, ал­дың­ғы жылмен салыстырғанда, металл тиеу көлемі 13, паром та­сымалы 2,5, контейнерлік та­сымал көлемі 3 есе өскен. Жал­пы осы жылы 12 млн. тоннаға жу­ық жүк тасымалданыпты. Бұл та­бысты жетістік тауар айна­лы­мы­ның ұлғаюы мен іскерлік бай­ланыстар нәти­же­сінде келген десек, биылғы жылғы табыстар мөл­шері Ресей мен Қытайдан жүк транзитін дамытуға, сондай-ақ Қа­зақстанның баты­сын­дағы мұ­най-газ секторының қарқыны мен өз өлкеміздегі ірі жобалардың жүзеге асуына байланысты бол­мақ. Биыл Республика Үкіметі Ақ­тау портын солтүстік бағытқа ке­ңейту жолымен «Ақтау халық­ара­лық теңіз сауда порты» кәсіп­орнының өндіріс­тік қуатын ұл­ғайту туралы» шешім қабылдады. Соған орай, аталмыш жо­баны жү­зеге асыру жұмыстары қар­қын ала бастады. Бұл жобаны «Қа­зақ­стан Даму Банкі» акционерлік қо­ғамы қаржыландырып отыр. Бұ­ған дейінгі біраз жұмыстар кәсіп­орын­ның өз қаражатымен жүзеге асты. Атап айтсақ, «Кемелерді теңіз толқын­дарынан қорғау ғи­ма­раты» жүк терминалдары са­лын­ды. Ал би­ыл Үкімет шешіміне сәйкес теңіз түбін те­рең­дету, бір­неше құрғақ жүк тер­­ми­нал­да­рын, бір астық тер­ми­на­лын салу концессиялық негізде жүр­гізіл­мекші. Сондай-ақ, Ақ­тау пор­тында халық­аралық стан­дарт­тар та­лап­­тарына сәйкес келетін қызмет түрлерін көр­сетуді жетілдіру шара­лары алы­нуда. Осы жылы ИСО 18001 кәсіби қа­уіпсіздік және ден­саулық менеджменті жүйесі енгізілді. Жо­ба­дағы біраз жұмыс­тар солар­дың ішінде Каспий теңізіндегі ірі гидро­техникалық құрылыс «Толқын тойтарғыш» нысаны 2011 жылы маусым-шілде айла­рын аяқтап пай­да­лануға берілмекші. Сөй­тіп, ме­ре­келі жылы Ақтау теңіз пор­тының аумағы одан әрі ұл­ғайып, қуаты кемелдене түсетін болады. Жоламан БОШАЛАҚ. Ақтау.

Өңірге өң беретін төрт нысан

Оның жалпы құны 17, 3 миллиард теңгені құрайды

Биылғы жылы халықты қандай жақ­сылықтарымен қуантпақ? Осы сауалға жауап іздегенде, биыл об­лыс­тың экономикалық-әлеумет­тік әлеуеті нығайып, жүзеге асы­ры­латын жобалар саны көбейе тү­се­ті­нін байқадық. Облыс әкімдігінің кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы мәлі­мет­теріне сүйенсек, 2011 жылы жал­пы құны 17, 3 миллиард теңгені құрайтын бірнеше жоба іске қо­сылмақ. Бұл жоба жүзеге асы­рыл­ған жағдайда өңірде 750 жаңа жұ­мыс орны ашылады. «ACIG» АҚ – Хантау бекетінде қуа­ты 500 мың тонна цемент зауы­тының құрылысын сәтімен аяқтап, сән-салтанатымен іске қоспақшы. Жо­балаушылар алдағы уақытта за­уыт­тың қуаттылығын жылына 1 млн. тонна цемент өндіруге жет­кізе­міз деп сендіріп отыр. Жобаның құны 8 250,0 млн. теңге. Өткен жыл­дың 1 желтоқсанында бұл қара­жаттың 5 320,0 млн. теңгесі игерілді. Қалған қаржы биыл толықтай жұм­салып, зауыттың алғашқы өні­мі­не де қол жетпек. Ал «Жамбыл Құс» ЖШС Бай­зақ ауданында құны 6000,0 млн. тең­ге болатын «Құс фабрикасы құ­ры­лысының» жобасын жүзеге асыр­мақшы. Бұл жоба іске қо­сыл­ған кезде ауылдық жерден 250 жұ­мыс­шы орны ашылады. Инвес­ти­ция­лық жоба – Германия кәсіпкерлерімен бірлесе отырып қолға алынуда. Ол үшін арнайы «Kazakh German Production» БК»  кәсіпорыны құрылған. Аталмыш кәсіпорынның тағы бір жаңалығы – «ЕМF» технологиялық жаб­дығы арқылы сағатына 2000 та­уық етін түбегейлі өңдеу болмақ. Жаб­дық құны – 123,9 миллион теңге. Сонымен бірге, Испанияның «EXAFAN» компаниясы арқылы құ­рама жем өндіретін зауыттың құ­рылысы да қолға алынуда. Бұл зауыт сағатына 10 тонна құрама жем да­йындайтын болады. Зауыт құны – 98, 5 миллион теңге. «SUPER PHARM»  ЖШС меди­ци­налық киім-кешектер мен мата емес материалдардан бір рет қана пай­даланылатын бұйымдар жасай­тын жобаны қолға алмақшы. 50 адам жұмыс істейтін жаңа кәсіп­орын жобасының құны 520 миллион теңгеге бағаланып отыр. Сондай-ақ, «Луговой жылқы за­уыты» ЖШС 30 000 бас «талпақ та­науды» жаңа технологиямен борда­қы­лауға арналған кешеннің құры­лысын аяқтамақшы. Бұл жобаның құны – 2,5 млрд. теңге. Құрылыс жұмысы 2008 жылы басталып, бү­гінде екпінді қарқынмен жүріп жатқан жобаны ғылыми-техни­ка­лық жетістіктер кеңінен қол­да­ны­ла­тын «мини-кластер» деуге де болғандай. Алдағы уақытта 150 адамды жұмыспен қамтитын жоба «Аграр­лық несие корпорациясы» АҚ арқы­лы қаржыландырылуда. Көсемәлі СӘТТІБАЙҰЛЫ. Жамбыл облысы.

Денсаулық басты назарда

Бүгінде облыста 34 аурухана, 166 амбулаториялық-емха­на­лық ұйым, 485 медициналық қо­сын бар. «Жол картасы» бо­йын­ша олар­ды жөндеуге бір мил­лиардтай теңге жұмсалды. Денсаулық сақ­тау саласын қар­жы­ландыру 12 миллиард тең­гені құрады. Барыс жылының басты жа­ңа­лық­тарының бірі –  Елбасы Н.На­­зарбаев Солтүстік Қазақ­стан облысында жұмыс сапа­ры­мен болғанда бір ауысымда 500 нау­қасты қабылдайтын ем­ха­на­ның құрылыс жұмыс­тары бары­сы­мен танысуы десек, Нұр­сұл­тан Әбішұлы «100 мектеп, 100 аурухана» бағдарламасы бойын­ша бой көтеріп жатқан жаңа үл­гі­дегі нысанды аралап көріп, медицина ұйымдарына 4 жеңіл көлік сыйлаған болатын. Құры­лыс жұмыстарына 1 миллиард 361 миллион теңге, меди­ци­на­лық құрал-жабдықтар алуға 252 мил­лион теңге бағытталған емхана 1 қаңтардан бастап өз жұ­мысын бастап кетті. Осылайша жылды ойдағы­дай аяқтаған медицина саласы өкілдері алдында тың міндеттер, асқаралы асулар тұр. Об­лыс­тық денсаулық сақтау бас­қар­масы басшыларының ай­ту­ын­ша, аталмыш бағдарлама ая­сында жылына 10 мың литр қан плазмасын өндіретін қан құю орталығы пайдалануға берілсе, биылғы жылы тағы екі нысан іске қосылмақшы. Олар шалғай­дағы елді мекендерде орналасқан. Оның өзіндік себебі жоқ емес. Қы­зылжар өңірінде жүрек-қан та­мыр­лары, қатерлі ісік ауруына шал­дығушылар көп. Өкпе дертімен ауырушылар арасында да ауыл тұрғындары жиі кездеседі. Осы жайттар жан-жақты ескеріліп, тиісті орындар туберкулезге қар­сы күрес жөніндегі екі аудан­ара­лық диспансер салуға шешім қабылдаған болатын. Бұл ны­сан­дар «100 мектеп, 100 аурухана» бағ­дарламасына енгізіліп, рес­пуб­ли­калық бюджеттен әрқайсысына 1 миллиард 483 миллион теңге қа­растырылған болатын. Бір ау­ы­сымда 90 адам қабылдайтын 100 орынға арналған диспансерлер Жамбыл және Ғ.Мүсірепов ау­дан­дарында бой көтеруде. Аймақ басшысы Серік Біл­ә­лов­­тің бастамасымен қолға алын­ған «Ұрпақ қоры» бағдарламасы да биыл өз жалғасын табатын бо­­лады. Кәмелетке толмаған төрт және одан да көп баласы бар отба­сыларға қаржылық қол­дау жасау мақсатымен банктен депозит ашы­лып, алғашқы жарна ретінде әр сәбиге 1500 АҚШ доллары құйы­лады. Қазірдің өзін­де мұндай құр­метке 50 от­басы ие болды. Жасыратыны жоқ, облыстың ден­саулық сақтау саласы жо­ға­ры білімді мамандарға әлі зәру. Мә­селен, республика бойынша әр­бір 10 мың тұрғынға шақ­қан­да 30,8, облыста 22,8 дәрігерден келуі біраз жайтты аңғартса керек. Яғни, өңірде әлі 320 дәрігер жетіспейді деген сөз. Бұл орайда, тығырықтан шығу жолдары жі­ті ойлас­ты­рыл­ған. Өткен жы­лы 215 медицина қызметкерлері жайлы баспаналармен қамта­ма­сыз етілсе, бұл шара биыл да жал­ғасып, дәрігерлер үшін 2 ипотекалық және коммуналдық үйлер салынуда. Өмір ЕСҚАЛИ. Солтүстік Қазақстан облысы.

Ауыл тірлігі жақсарады

Ассалаумағалейкум, ақ үміт­тер жылы! Өткен мен кеткенге ой жүгіртсек, сапарымыздың оң­дығын, жауапкершілігіміздің молдығын байқаймыз. Дәл қазір астаналық Ақмола облысы ала­қай көңіл құшағында! Сәл өз­гер­тіңкіреп айтсақ, «Ескі жы­лымыз есіркеп, Жаңа жылымыз жарылқайтынына» сенімдіміз. Өткеннен өрнек болсынның ыңғайымен екі ауыз сөз ай­та­лық. Елбасы елдің күш-қары­мы­ның арт­қандығына орай бұ­рын болма­ған үлкен үрдіс бас­та­ды. Өңір ин­дус­триялық-ин­но­вациялық үде­ме­лі дамудың 625 миллиард теңгелік 24 жобасын қолға алды. Оның 15-і был­тыр­ғы жылы табысты межесіне жетіп, игілік төгуде десек, бү­гін­де облыс Елбасының айрықша тап­сыр­масы – Астананың агломе­ра­ция­лық әлеуетін арттыру мә­се­ле­сімен белсенді түрде ай­на­лы­суда. Бұл аймаққа Ақмо­ла­ның 20 елді мекені енген. Бұл ауылдардың әр­ қай­сысының тұр­ғын­дар саны 2,5 есеге өсті. Сон­дықтан, елді-мекендерді көр­кей­ту, онда заманалық тұр­мыс­тық, мәдени және өнді­ріс­тік шаралар кешенін орнықтыру, жаңа жұмыс орындарын ашу мемлекеттік саясаттың басым бағыт­тары қатарында қарастырылуда. Осыған сәйкес жаңадан 6 мектеп, 7 балалар бақшасы, басқа да әлеу­меттік-өнеркәсіптік ны­сан­дар бой кө­теріп, 8520 шақы­рым­дық элек­трмен қамту желілері, коммуналдық инфра­құры­лым­дар қатарға қосыл­мақ. Ақмола облысының индус­трия­лық-өнеркәсіптік қарымы негізгі алты салаға шоғырланған. Қа­зіргі таңда мұндағы 2900 ша­руа­шылық нысанында 40 мыңға жуық адам тұрақты жұмыс ор­ны­мен қамтылып отыр. Мемлекеттік бағдарлама көп сатылы нұсқамен жалғасын таба бермек. Мәселен, биылғы жылғы жобалар негізінен импортты алмас­тыру бағытын ұс­та­нады. Қазірдің өзінде Ең­бек­шілдер ауданындағы бордақылау кешеніне «Ангус», «Герефорд» се­лекциялық тұқымының 327 бас құнажыны жеткізілді. Жал­пы құ­ны 3666,4 миллион теңгелік кешенде 5000 ірі қара мен әр­қай­сысында 1000 бас сиыр ұста­ла­тын алаңдар жедел қарқынмен са­лы­­нып жатыр. Мұндағы инфра­құ­ры­лымдар «Бизнестің жол кар­тасы – 2020» бағдарламасы шеңберінде қаржы­лан­дыры­ла­ды. Ақкөл ауда­нындағы көп ау­қым­ды кешен мен «Щучье сүт зауыты» ЖШС да осындай ба­ғыт­та дамытылмақ. Осы үш жоба Қазақстанда бірінші рет қол­ға алынған, айрықша қадам екен­дігін атап өту лазым. Ар­ша­лы ауданындағы Жібек жо­лы ауылында 600 орындық мектеп, 90 орындық балалар бақ­шасы, қи­ыршық тас зауыты іске қо­сыл­мақ. Сондай-ақ, Астрахан ау­данындағы «Острогорский» ЖШС бордақылау алаңын қо­сып есеп­тегенде, облыстың агро­өн­дірістік кешенінің экс­порт­тық мүмкіндігі еселеп арта түсетініне сенім мол. Бақберген АМАЛБЕК. Ақмола облысы.

Бозшакөл даласы жаңарады

Басқан жерің тас-көмір, кен-қазба байлық Екібастұздың аты ба­йырғы Бозшакөлдің кең даласымен де жұртшылыққа жақсы таныс. Қа­сында осы аттас көлі бар кен орны кеншілер қаласынан 90 шақырым жерде орналасқан. Осы жердегі Төрт­құдық ауылы кен орнын игеруге келетіндерден хабардар. Кең да­ла­ға енді «Қазақмыс» сияқты аты әлем­ге белгілі компания бет бұр­ға­нын да айта кеткен жөн десем, ал­дағы жылы өндірісті өңірде инвес­тициялық жаңа жоба – Бозшакөл кен байыту комбинатының құры­лысы бас­талмақ. Бұл жайында би­ыл об­лыс­қа келіп кеткен «Қазақ­мыс» ко­порациясы директорлар кеңесінің төрағасы В.Ким мәлім еткен бола­тын. Сөйтіп, Кеңес өкіметі кезінде жоспарланған кен орны енді нақты нәтижеге қол жеткізбекші. Ал, қазір қазба байлығы бар қай жерден кен өн­діреміз десек те, уақыт талабы, жаңа заман техно­ло­гиясы бұған мол мүмкіндік туды­рып отыр. Елімізде кен бар жер игерілмей қал­майды. Сөйтіп, облыс әкімдігі Елбасы Жолдауында тап­сы­рылған жедел индустрия­лан­ды­ру­дың тағы бір кезеңін алдағы жы­лы осылайша қолға алатын болып отыр. Жобаның жалпы құны 2 млрд теңге. Жоспар бойынша бұл комби­нат­тың құ­рылысы 2014 жылы аяқ­талады. Бұл жобаның ең бір ғала­маты сол, кен ба­йыту ком­би­на­ты­ның құрылысына 4500 адам жұмысқа тартылмақ. Бұл Екібастұз, Павлодар, Ақсу қала­ла­ры­ның, Баянауыл, Май ау­дандарының жас­тары мыс комби­на­тының құры­лы­сын салуға үлсе қоса алады деген сөз. Ал, кен орнын ары қарай игеру барысында 1500 маманға тұрақты жұ­мыс орны ашылады. Өн­діріс ма­ман­да­ры комбинаттың жұ­мыс жасауына Екібастұз ГРЭС-1 стансасы өндірісі мен Шідерті су қоймасының қоры пай­даланылады деп отыр. Екіншіден, Боз­шакөл кен байыту ком­бинаты ал­дағы жылдары Жезқазған және Бал­қаш металлургиялық зауыт­тарын да шикізатпен қамтамасыз етеді. Болжам бойынша, мұндағы мыс пен концентрат 39 жылға жетеді. Үшіншіден, кеніштің ары қарай қар­қынды жұмыс жасауы үшін бұл жерде геологиялық бар­лау жұмыстары жалғасады. Бұл күндері «Қазақмыс» корпорациясы өздері өндіретін мыс­тың 80 па­йы­зын басқа елдерге экспорттайтын көрі­не­ді. Компания Ресей, Қытай, Еуропа елдерінің нарығында белсенді жұ­мыс жасап ке­леді. Алдағы уақытқа жоспар­ла­нып отырған Боз­шакөл кен-байыту комбинатының құры­лы­сының, іске қосылуы – об­лыс­тың әлеуметтік-эко­номи­калық дамуына оң ықпал жасайды. Және де алып ком­би­нат­тың айналасында облыс­тағы шағын және орта кәсіп­кер­ліктің топтаса ала­тыны да сөз­сіз. Бұл Елбасы бас­та­масына орай қа­зақ­стандық үлесті арттыру мәсе­лесі және корпорация өз­дері сатып алатын тауарлар мен қыз­меттер үле­­сін барынша арт­ты­ру­ды қолдап отыр. Ал, Бозшакөлдің кең даласын игеруді құп алғандары үшін облыс басшылығы «Қазақ­мыс­қа» алғыс­тарын білдіруде. Іске, сәт жаңа жоба! Фарида БЫҚАЙ. Павлодар.

Жаңа мектептер көбейеді

Соңғы он жылда Атырауда халықтың саны едеуір көбейді. Соған орай мектепке баратын бала саны арта түсуде. Ал бұрынғы мектептер тарлық ететіні бай­қала бастады. Тіпті апаттық жағ­дайдағы мектептер де жоқ емес. Міне, осының бәрі Елбасының “100 мектеп, 100 аурухана” бағ­дарламасының шең­берінде біртіндеп жаңарып жа­тыр. Бұрнағы жылы да, былтыр да жаңа білім ордалары есік аш­қан еді. Биыл да солай болмақ. Об­лыстық білім басқармасы бас­тығының орын­басары Клара Мұқашкерееваның айтуынша, жыл аяғына дейін 4 мектеп құ­рылысын аяқтау көзделіп отыр. Заман талабына сай бой көтеріп жатқан мектептер тек өңір орта­лығында ғана емес, алыстағы аудандарда да берілмек. Мәсе­лен, Жылыой ау­да­ны­ның ор­та­лығы – Құлсары қаласында және 624 орындық жаңа білім ордасын салу жоспар­ланған. Өйт­кені, осы ауданда са­бақты үш ауысым өткізетін мектептер әлі де кездеседі. Атырау қаласы­ның іргесіндегі Геолог-2 ауы­лында да осындай білім ор­дасы пайдалануға беріледі деп күті­лу­де. Сонымен бірге, Индер ау­данының орталығында және Махамбет ауданының Бейбарыс ауылында әрқайсысы 300 орынға есептелген мектептер бой көтереді. – Біздің өңірде салынатын жаңа мектептердің құрылысы рес­публикалық бюджет арқылы қаржыландырылады, – дейді бас­қарма бастығының орын­ба­сары Клара Мұқашкереева. – Сонымен бірге, Аджип ҚКО компания­сы­ның қаржысына қыз­­дарға арнал­ған қазақ-түрік лицейінің 220 орындық ғимаратын салу жос­парланып отыр. Бұл лицейге қо­сымша 250 орындық жатақ­хана­сы қоса салынады. Өңірде жергілікті бюджет қаражатына да мектептер құры­лысын жүргізу қолға алынбақ. Сонымен қатар, мектепке дейінгі тәрбие орындарын көбейтуге назар аударылып отыр. Қазір Аты­рау және Құлсары қала­ларында 280 орындық балабақ­ша­лар құ­рылысы жүргізілуде. Биыл осы қалаларда тағы да әр­қай­сы­сының бала қабылдау мүм­­кіндігі осынша балаға арналған бала­бақ­шалар салынатыны әбден пы­сықталған. Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ. Атырау облысы.

Концерттік зал еңсе тіктейді

Бүгінде кеншілер қаласының бір бөлігінен екінші бөлігіне бірер айды араға салып бара қал­саңыз, адам танығысыз өз­геріс­тер алдан шыға келеді. Әсіресе, Байдәулет шоқысына қарай қа­на­тын кеңге жайған аймақта сәні бірінен бірі асқан зәулім ғимараттар шоғыры көз тартып, сүйсіндіреді. Шаһардың бола­шақ орталығына айналып келе жатқан бұл тұста жаңа нысан­дардың айдан-айға қаулап өсуі бөлек. Сәулеттік өнердің үздік үл­гілері қолданыс тапқан олар­дың алды жаз айында, соңы елі­міздің ең мерейлі мерекесі қар­саңында айналасын одан сайын жарқыратып, жайнатқалы тұр. Осы нысандардың қатарын­да мешіт ғимараты құрылысы қыс­тың қыраулы күндеріне қа­ра­мастан қызу жүргізілуде. Бұ­рынғы асығыс салынған және тар­лау мешіттен көркемдік те, кеңдік жағынан да аса айрықша, оның орналасқан орны да қала­ның көрнекті тұсы. Жоғарыда аталған аймақта бой көтерген жас саябақтың дәл төріндегі ол еңселене алыстан көзге түспек. Қала көркіне көрік қосар ғимараттардың бірі бокс сарайы деуге болады. Былғары доптың талай саңлақтарын ұшырған ұяға осындай орталық қажеттігі көптен бергі ой еді. Күш-қабі­лет нығайған шақта оны іске асы­руға мүмкіндік туған бола­тын. Сарайдың сыртқы бейнесі­нен-ақ онда не орын тепкені бір­ден аңғарылады. Боксшының қос қолғабын елестетерлік кескіндегі ғажайып ғимарат ішінде жарыстар дүбірінің алысқа жаңғырар күні алыс емес. Жалпы осы 2011 жылда сән тү­­зе­мек нысандардың біразы спорт саласына арналған. Бұл спорт­­шы­ларды бір қуантса, жанкүйерлер қауымын екі куантып отыр. Теннис орталығы, мұз айдыны құшағы әр қарағандылыққа айқара ашылмақ. Қала келбетін келістіріп, шы­райын ашар сәнді ғимарат­тар­дың сапынан концерттік зал­ды бөле айтуға тұрарлық. 3 мың орындық мәдениет ошағында бұдан былай қарай саз өнерінің қай түрін де еркін көрсетуге мүмкіндік бар. Қоян жылының қала көркіне әкелер тағы бір тартуы – халқы­мыздың даңқты тұлғаларының ескерткіштері басты көшелерде бой көтереді. Абай, Бұқар жы­рау, Сәкен Сейфуллин, Ғабиден Мұстафин мүсіндерінің қатары­на қаз дауысты Қазыбек би, Қа­ныш Сәтбаев, Қасым Аман­жолов­тың қоладан құйылған бей­нелері қосылады. Бас жоспар бойынша салы­нып, көрікті шаһарға айналуды алға қойған Қарағанды бүгінде жасару, жайнау үстінде. Тәуел­сіздіктің 20 жылдығын әсем сән­мен қарсы алу бұл күндегі басты мақсат. Сондықтан іске қосыла­тын негізгі нысандар ұдайы назарда. Облыс, қала басшылары ке­зекпе-кезек оларды әр апта са­йын аралап, талап деңгейінде са­лынуын қадағалайды. Соған орай құрылыс қарқыны ойдағы­дай өрістеп отыр. Жаңарудың, өркендеудің жар­қын нышаны Қарағандыда осы­лайша күннен-күнге жарқы­рай көріне түсуде. Айқын НЕСІПБАЙ. Қарағанды.

Келешегі  кемел  кешен

Ақтөбе өңірінде өнеркәсіп жедел де қарқынды дамып келеді. Жыл сайын көптеген жаңа кә­сіпорындар іске қосылып, жаңа жұмыс орындары ашы­лу­да. Сон­дықтан да өңірде жұ­мыс­сыздық деңгейі ана­ғұрлым төмен. Қайта көптеген жұмыс­шы мамандық­тарына сұраныс жоғары. Ел тәуелсіздігінің 20 жыл­дығына лайықты табыстармен баруды мақсат еткен облыста жаңа 2011 жылда кішігірімдерін есептемегенде 20 ірі инвес­ти­ция­лық жобаны жүзеге асыру көз­д­елуде. Бұлардың бәрі де үде­мелі инвестициялық-иннова­ция­лық жобаларға жатады. Оларғ­а 80 миллиард теңге инвестиция салынады, 2 мыңға жуық жаңа жұмыс орны ашылады деп күтілуде. Осы жобалардың ішінде ел тәуелсіздігінің 20 жылдығы қарсаңында пайдалануға берілетін «Kazcopper» ЖШС салып жатқан кен өңдеу және катодты мыс өндіретін кешен бірегей кәсіпорын болып табылады. Бұл кешен Әйтеке би ауданындағы Бенқала кенішінің кенін пайда­ланатын болады. Оның қоры 2 млн. тонна деп болжануда. Осы кеніш кенінің құрамынан мыстан басқа гидрометаллургия өндірі­сі­не қажетті екінші кенді де өңдеу­ге болады. Мұндағы кеннің сапа­сы еліміздегі Қоңырат, Ақтоғай, Ай­дарлы, Көксай кеніштерінің мыс кенімен пара-пар көрінеді. Кен орнына 6 шақырым жерден темір жол және қатты жамыл­ғылы автомобиль трассасы өтіп жатыр. Жақын маңда темір жол стансасы бар. Бұл кешен өнім­дерін тасымалдауға қолайлы. Өн­діріске қажетті суды жер астын­дағы мол су көзін игеру арқылы қамтамасыз ету көзделуде. Мұнда вахталық поселке, өндірістік ғи­мараттар, жөндеу шеберханалары салынады. Жобаның жалпы құны 7385,0 млн. теңге тұрады. Ке­шен­нің жылдық қуаты 7000 тонна катод­тық мыс өндіруге мүмкіндік беретін алғашқы кезегі биылғы жылы іске қосылады. Кешен құрылысын салу кезінде 400 адам жұмыс істесе, жоба пайдалануға берілгенде 500 жұмысшы тұрақ­ты еңбек етеді. 2012-2014 жыл­дары кешеннің жылдық қуатын 20000 тоннаға жеткізу көзделуде. Кәсіпорында мыс өндірудің сұйық экстракция және электро­лиздік (SX-EW) жоғары техно­логиясы пайдаланылатын бола­ды. Мыс кенін сілтісіздендіруді және SX-EW техно­ло­гия­сын қол­дану еліміздің аумағын­да бұ­рын-соңды болған емес. Жобаны жүзеге асыру жыл сайын бюджетке 400,0 мың АҚШ доллары көлемінде қаржы түсіру­ге, жоғары қосымша құнды өнер­кәсіптік мақсаттағы түпкі өнімнің үлесін көбейтуге мүмкіндік береді. Жобаны жүзеге асыру аясында техникалық-экономикалық негіздемелері жасалды, жобалық-сме­та­лық құжаттары бекіту сатыс­ында. Жобаны жүзеге асыру бас­тал­ғаннан бері 2606,54 млн. теңге игерілді. Қазір кен өңдеу және катод­тық мыс өндіру кешені құры­лысын мерзімінде және сапалы аяқтаудың тиянақты дайындық жұмыстары жүргізілуде. Бұл нысан жергілікті биліктің бақы­лауында болмақ. Сатыбалды СӘУІРБАЙ. Ақтөбе облысы.

Сырты  сәулетті,  іші  қазына театр ғимараты

қостанайлықтардың игілігіне айналады

Асылы, Қостанай қазақ театр өнерінің алдында «ұятты» бола­тын. Серке Қожамқұлов, Елубай Өмірзақов және Қапан Бадыров сияқты қазақ драма театрының шаңырағын көтерген үш бәй­теректің кіндік қаны тамған жерде Кеңес Одағы жыл­дары хас өнер ұмыт қалды. Аяқ асты бол­ған салт-дәстүріміз, тіліміз бен дініміз Тәуелсіздіктің арқасында көктемгі алма аға­шындай шешек атқан тұс­та су­сағ­ан көрермен театр жөнінде жиі мәселе көтерді. Сонымен 2000 жылы ғана Қос­танайда тұң­ғыш рет қазақ драма театры ашылды. Ол кезде, әрине, жоспарлы эконо­миканың нарық­қа көшуінен әбден қалжыраған шаруаның бойын тіктей қоймаған кезі болатын. Театр үшін арнайы ғимарат салу ойда болғанымен, бүйірі бос бюджет қоржынының мұршасы келмеді. Сондықтан қар­жы болмай тарап кеткен об­лыстық Мәдениет үйінің босаған ғима­ратын сылап-сипап жөндеп, драма театр еткен еді. Бүгінгі күн талабы тұрғысынан қарағанда, бұл ғи­марат театр та­лап­тарына жауап бере қоймайды. Өткен 2010 жылы республика бюджетінен 2 миллиард тең­ге­ден аса қаржы бөлініп, Қоста­най қаласының орталығынан қа­зақ театрына арналған жаңа ғи­мараттың іргетасы қаланды. – Театр ғимаратының жоба­сын ресейлік архитекторлар жа­са­ды. Олар театр үйлерін салып жүрген, оның ерекшелігін білетін кәнігі мамандар. Микрафонмен дауысты күшейтіп айту театр­ға жат нәрсе. Көрермен сах­на­дағы актердің өзінің табиғи дауы­сын ғана естіп отыруы керек. Сон­дық­тан ресейлік сәулетшілер көрер­мен залын 300 орыннан асыр­ма­ды. Ал кіші залдағы орын 120 ғана, – дейді І.Омаров атын­дағы облыс­тық қазақ драма театры­­ның бас режиссері, Қазақстанның халық әртісі Ер­сайын Төлебай. Театрдың жаңа ғимараты жо­ба­сының компьютерлік нұсқас­ы үл­кейтіліп, Қостанайдың орталық кө­шесіне ілініп қойылған. Бола­шақ театр үйінің сыртқы сәулеті қазақ аруының сәукелесін елестетеді. Мамандардың айтуынша, театр­дың мұндай сәнді ғимараты Қазақ­станда ғана емес, ТМД ел­дерінің өзінде кездеспейтін көрінеді. – Болашақ театр үйінде актерлерге барлық жағдай болады. «Театр киім ілгіштен басталады» деген қа­натты сөзді сәулетшілер жақ­­сы ұс­тан­ған. Актерлердің әр­қайсысы үшін әрлеу бөлмесі, де­ма­латын орын­дар, қойылымнан кейін жуы­натын орын­дарға дейін бар. Төрт қабаттан тұра­тын ғи­мараттың тө­менгі жертөле­сінде қойма, көлік тұра­тын орын­дар­ға дейін қарас­ты­рылған. Ал көрер­мен­­дер актер өне­рін тамашалап, рухани байып кететін болады, – дейді театр дирек­торы Нұрлан Ерекешов. Қазан айында облыс басшы­лы­ғы, қаладағы зиялы қауым өкіл­дері жиналып, театрдың жаңа ғимара­ты­ның құрылысын салта­натты түр­де бастаған болатын. Облыс әкімі Сергей Кулагин көп­шілік алдында театрдың құрылы­сы 2011 жылдың ортасында аяқ­талатынын жеткізді. Күзге қарай қостанайлық көрер­мен­дер жаңа театрда жаңа қойы­лым­дар көре­тін болады. Нәзира ЖӘРІМБЕТОВА. Қостанай.

Ірі  спорт  ошағы  салынуда

Спорт – бүгінде үлкен саясатқа айналды. Мемлекеттің беделі, әлемдегі орны, экономикалық әлеуетінің де көрсеткішіне айналып келеді. Бұл шындық. Сондықтан да Қытай мемлекеті Бейжіңде олимпиада ойындарын өткізгенде бұрынғы ойын­дар­ға қарағанда, қаржыны төрт-бес есе артық салды. Қытайдың онсыз да экономикасының қарыштап өсіп келе жатқанын білетін дүние жүзі мемлекеттері осы жолы толық мойындап қайтты. Дүние жүзінде көшбасшы ел­дердің бірі болуды жадынан еш шығармайтын Ресейде қысқы олим­пиадалық ойындарды Сочиде өткізуге қол жеткізген еді. Енді 2018 жылы футболдан әлем чем­пионатын өткізу құқығын жеңіп алды. Ресей жарнама талап етпейтін мемлекет. Бірақ, ұлт беделін асқақтатып, ұлттық рухты көтеру, қалғыған сананы сілкіндіру, дүние жүзіне өз әлеуетін көрсету үшін де осындай ірі қимылдар керек. Мемлекетке үлкен шығындар әкелсе де Ресейдің мемлекет басшылары тәуекелдің қайығына мініп отыр. ЕҚЫҰ-ның төрағасы болып, Ақордада әлем мемлекеттері бас­­шы­ларын жинап, Саммит өт­кіз­ген, барша әлемге мәшһүр бол­ған Қазақстан да қысқы Азия ойын­дарын өткізбек. Жа­рыс өте­тін спорт кешендері тас-түйін да­йын. Дайындықты Ел­басымы­з­дың өзі барып көріп, көңілі толды. Әйтсе де, бізде жазғы ойын­дар өтетін спорт кешендері әлі де түгенделген жоқ. 2009 жылы Иранда ескек есу спортынан өт­кен Азия чемпионатында қазақ­стандықтар бәйгеге тігілген 12 алтынның 8-ін елге алып қайтқан еді. Бір жылдың ішінде жағдай қалай өзгергенін Гуанчжоуда өт­кен Азияда ойындары көрсетіп берді. Қазақстан каноэ мен байдаркадан бір алтын ала ал­мағанда Өзбекстан құрамасы бір күнде 3 алтын алды. Себебі, Ташкентте ескек есуге арнал­ған жеке каналы бар. Самар­қаннан және салдырып жатыр. Ал, бізде бірде-бір канал жоқ. Осы жерде ойласатын бір мәселе, бізде жақсы дүние болса Астанаға тыққыштай береді. Бұл дұрыс та шығар. Бірақ, ескек есу каналы, жеңіл атлетика манежі, оқ ату алаңдары, триатлон, велошоссе, велотрек, кө­гал­дағы хоккей, регби, жағажай волейболы сияқты спорт түр­леріне арналған спорт кешендері алты ай арқыраған қысы ат үстінен түспейтін Арқада емес, жыл он екі айдың екеуінде ғана қар жататын, табиғаты жылы, көкөнісі мол оңтүстік өңірлерге салынғаны жөн дер едік. Оңтүстік осы шаруаны бастап кетті. 2011 жылы халық­ара­лық стандарттарға сай же­ңіл атлетика манежі мен 50 метрлік жүзу бассейні пайдалануға берілмек. Үлкен теннис корттары салынып жатыр. Бұл – спортшыларымыз үшін үлкен жеңілдік, еліміз үшін халықаралық жа­рыстарда ме­­рей кө­те­ретін спорт то­йы, мемлекет беделі. Бақтияр ТАЙЖАН. Оңтүстік Қазақстан облысы.