Тоқсан тоғыз бәленің бәрін көріп, Тоқсан бірде тәуелсіздік алып тәй-тәй басқан еліміздің жиырма бес жылда жеткен жетістіктеріне шүкір етпей, күпір етіп жүргендер де қаншалық. Сондықтан, көштің жүре түзелерін көңілімізге медеу қылайық. Ол үшін кемшіліктің бетін көпшілік болып қайтару қажет.
Маң-маң басқан түйелі керуеннің көшіндей өмір өз жырасымен жылжып барады. Оны тоқтатуға я өзгертуге Құдайдан басқаның құдіреті жете қоймас, сірә. Өткен өміріміздің өзекті өзгерістері, мұңды да құнды құбылыстары осы көшке ілесіп бірге кетіп бара жатыр. Бақыттың балын тату үшін, сордың сорпасын ішкен елміз деп қайғылы қатпарларымызды қаузай бермей, азаттықтың азаны естілген бүгінгі күннің қадіріне жете алсақ жарар еді. Аузымыз аққа тиіп, шаңырағымызға шаттықтың шамы жағылып, Отанымыз бен отауымыздың гүлденіп жатқаны бейбіт күннің бергені емей немене?! Кешегі Кеңес кезінде бес уақыт намазға беліңді бүкпек түгілі, дәрет алуға да дәрменіміз жетпеген. Құдайдың барын құптамай, қияметті қиял дейтін ызғарлы күннің ызасы ел есінен өшпек емес. Надандықтың найзасын сілтесе де, адалдықтың кәлимасын, адамдықтың қағидасын арындай ардақтаған ақсақалды аталар мен ақжаулықты аналарымыздың жаратылғанға емес, Жаратушыға жалбарынып, тақуалық танытқанын тағылымды тағдырынан тану қиын болмас.
«Әттеген-ай» дегізген әлгі әлеуметтік мәселелер қатарынан соңғы кезде қасиетті дініміздің қарасы көрініп жүргені қабырғаңа батады екен. Мәселе дінде емес. Мәселе бес парыздың бесіншісі саналатын қажылық сапарында болып тұр. Қажылықты өз дәрежесінде өтей алып жүрміз бе? Еліміздегі қажылық сапарын ұйымдастыратын компаниялардың жағдайы қалай? Рухани тазалықтың мәні мен маңызы неде? Бұл елді толғандырған елеулі сұрақтардың бір парасы ғана. Енді осы мәселенің мәнісіне бойлап, жауабын табуға тырысып көрейік.
Сенің денсаулығың бар, отырасың, жатасың, тұрасың, жүресің, ойнайсың да күлесің. Ал кейбір адамдар үшін өз бетімен қимылдаудың өзі мұң болып қалған. Сен қалағаныңды ішесің, тойып тамақ жеуге де толықтай мүмкіндігің бар. Ал кей адамдар үшін өз қолымен ас ішу арманға айналған. Сен барғың келген жердің бәріне бара аласың. Жүгіру де қиын емес. Біреулер мүгедектің арбасына таңылған. Олар үшін сен сияқты ұзақ жаяу жүрмек түгілі, отырған арбасын бір айналып шығудың өзі жетістік. Сен айналаңдағылардың бәрін көресің. Көзің жетпегендерді ғаламтордан тамашалауға мүмкіндігің бар. Ал көп адамдар қоршаған ортадағы таскерең қоғамдағы заттардың атын ғана біледі. Мен мұны ойдан шығарып отырған жоқпын. Бәлкім, бір-екеуін болса да көшеден кездестірген шығарсың. Оларды көріп ойландың ба? Өзіңде бармен өзгеде жоқ нәрсенің арасын өлшеп көрдің бе? Құдай Тағала оларға ауру берсе, жеккөргендіктен емес, саған денсаулық берсе, жақсы көргендіктен емес. Ол саған да, оған да сынақ болуы мүмкін. Осыны ұмытпа. Сен шетелге барып демалғың келеді, ал кейбіреулер үшін туған жердің ауасымен тыныстау да ауыр. Тұмсығына тұмылдырық кигізгендей аппаратпен тыныс алып жүрген адамдар қаншама? Олардың өмірге деген көзқарасы мүлде бөлек. Олар тынымсыз тіршіліктің жалған екенін жақсы түсінген. Түнде ұйқыға жатқан сайын таңертең сап-сау болып оянуды армандайды. Көп нәрсенің қадіріне жетуді көздейді. Барын бағаламай жүргендерге денсаулықты, уақытты қалай пайдалану керектігін түсіндіргісі келеді. Бірақ біздің нәпсісі мен тәкаппарлығына құл болған көп пенделер олардың сөзін сөз құрлы көрмейді. Естісе де ескермейді. Көрсе де көңіліне түймейді. Себебі, адам дейтін жаратылыс – бір нәрсенің мәні мен маңызын өз басына келмейінше түсінбейтін тіршілік иесі ғой. Ал сенің басың аман, он екі мүшең орнында. Олай болса, ойлан да, шүкіршілік ет, тәубе де! Міне, қажылық осыншама нығмет берген Раббыңа деген разылығыңды білдіретін бірегей амал.
Періште болмағасын пенделікке салынып, кейде бір істің жылдам әрі сәтті аяқталуын асыға күтетініміз жасырын емес. Оның жолында кездескен кедергілерге төзімділік танытуға сабырымыз жетпей қалатын сәттер де болады. Ал осы қажылық сапары момын мұсылманның қажыр-қайратын қарап, төзімін тексеріп, сабырын сынайтын сауапты да жауапты жол. Өткен жылғы оқыс оқиғалар мен қайғылы жағдайларға толы болған үлкен қажылыққа 4,5 мың қазақстандық аттанғанын айта кетсек дейміз. Соның ішінен төртеуі сол сапарда қаза тапқан. Былтырғы қажылық сапары соңғы 25 жылдағы ең қанды қажылық ретінде мұсылмандардың есінде қалды. Өйткені, Мекке мекенінде жүздеген адамның өмірін қиған екі бірдей қайғылы оқиға орын алды. Әуелі, құлшылық сапардың басталар сәтінде Әл-Харам мешітіне құрылыс краны құлап, 107 адам қаза тапқан еді. Артынша адам нөпірінің көптігінен 800-ден астам мұсылман мерт болды. «Мұның барлығын Сауд Арабиясы Қажылық министрлігінің қажылықты ұйымдастыруда жіберген қателіктері», – дейді Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы.
Әрине, жан қиналмай жәннаттың да жоғы белгілі ғой. Сондықтан, осы сияқты оқиғалардың орын алуы тағдыр тақтасында таңбаланып тұрғанына сенгеннен басқа амал жоқ.
Негізінде, салмақты сапардың сәтті өтуіне себепкер болатын бірден-бір ұжым, ол – қажылық компаниялары.
Мысалы, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасымен және Дін істері жөніндегі агенттікпен тікелей байланыс орнатып, қажылыққа барушыларға жоғары сападағы бірнеше бағдарламалар түрін ұсынып жүрген, өз тұтынушы тұлғаларының сеніміне ие болған компаниялар да жетерлік. Биылғы қажылық сапарында қызмет көрсететін турфирмалардың санын емес, сапасын жақсарту мақсатында ҚМДБ компаниялар арасында конкурс жариялаған болатын. Сол конкурсқа 10 компания өтініш білдіріпті. Олардың ішінде, «Хидаят нұр», «Яссауи», «Атлас Туризм», «Хикмет Тревел», «Дельта Тревел», «Қызмет Саяхат», «Әл-Маруа», «Санабль», «Аңсар Круиз», «Нұр-Қазақстан» сияқты өз ісін жоғары деңгейде атқарып жүрген ұжымдар бар. Конкурстан қалыс қалған компаниялар тізімде көрсетілген 10 фирманың құрамына енеді. Атап айтқанда, «Сембекова и К» фирмасы «Яссауи» компаниясымен, «Кәусар Саяхат» компаниясы «Дельта Тревел» фирмасымен, «Иман Тревел» фирмасы «Әл-Маруа» компаниясымен, «Робинзон» – «Санабль» фирмасымен, «Ордабасы» – «Аңсар Круиз» фирмасымен, «Мина Тур», «ТВВ Тур» компаниялары «Нұр-Қазақстан» фирмасымен бірігіп, қасиетті сапардың жүгін жұмылып көтеретін болады.
«Аталған 10 туристік фирмадан ғана тиісті құжаттарды қабылдадық. Осы жылы өтініш білдірген 10 турфирмамен жұмыс жасауға ниеттіміз. Алайда, сіздер осымен бұл конкурстан толық өттіңіздер деген сөз емес. Конкурстың негізгі үлкен екі талабын орындауларыңыз – міндет. Біріншісі, әуе тасымалымен айналысатын «Флай Нас» әуе компанияларының операторларына билет қаржысының 300 кісіге кемінде 30 пайыз төленгені туралы түбіртектің болуы, екіншісі, Сауд Арабиясы Корольдігі Қажылық министрлігінің жаңа талаптарына сәйкес, Хадж чек (қажыларды Жидда-Мекке-Мадина қалаларына тасымалдау және Мина мен Арафат жазығындағы шатырларда орналасу үшін төленетін жарна) қаржысының 300 кісіге төленгендігі туралы түбіртектің болуы. Осы екі талапты орындаған соң ғана сіздер конкурстан өткен болып саналасыздар», – деді Алматы қаласында өткен Қажылық комиссиясының мәжілісінде комиссия төрағасы Серікбай Ораз.
Әрине, осындай талаптардан өткен фирмалардың әлсіз болуы әсте мүмкін емес сияқты. Себебі, олардың арқасына бір адамның ғана емес, бір мемлекеттің жүгі артылғанын естен шығармаған абзал. Сегіз жылда сенімге селкеу түсірмей, серіктестеріне берген сертін адал атқарып келе жатқан компаниялардың қатарында «Хикмет Тревел» ұжымының еңбегін ерекше атап өткен жөн.
– «Біз Туристік саланың барлық бағыттарын қамтимыз. Халықаралық туризмнен бастап, визалық сүйемелдеу, әуебилеттерді сату және қонақүйлерден орын алып қоюға дейінгі қызметтерді көрсетеміз. Десек те, басты бағытымыз – Қажылық пен Ұмраны ұйымдастыру. Біз қажылыққа барушыларға жоғары сападағы бірнеше бағдарламалар түрін ұсынамыз. Әбден тексерілген, сенімді серіктермен ғана жұмыс істейміз. Сондай-ақ, Қазақстан мұсылмандар діни басқармасымен және Дін істері жөніндегі агенттікпен тікелей қызметтеспіз. Тәуелсіздікке қол жеткізген сәттен бастап, біздің елімізде барлық бағыттар бойынша жол ашылды. Алланың қалауымен еркін жүріп-тұрудың арқасында біз дін ұстану еркіндігіне қол жеткіздік. Бұл көптеген қажылық-компаниялардың пайда болуына ықпал етті», – дейді «Хикмет Тревел» компаниясының директоры Айдос Дүйсенов.
Базарға барсаңыз да, дүкенге барсаңыз да бағасы қымбат тауардың сапалы екенін білесіз. Ақшаңызды қимай тұрсаңыз да оны ұзақ тұтынарыңызға сенімдісіз. Біз сөз қылып отырған компаниялардың да қызметін солай сипаттауға болады. Қаражатыңыз қаншалықты көп, қалтаңыз неғұрлым қалың болса, соғұрлым жайлы орынға жайғасасыз. Қиялдағаныңызды қиындықсыз табуға мүмкіндік аласыз. Жұпыны жағдайдағы емес, жұлдызды қонақүйдің тұрғыны боласыз.
Кез келген істің ілгері басуына басшылық тараптың тигізер әсері мол. Олардың жүйелі жұмысы, ұйымдастыру қабілеті, басшылық бағыты түзу болса, ойға алған шаруаны шаршамай, шалдықпай жеңіл әрі жеңіспен аяқтауға жол ашық. Бұл орайда Алланың үйіне зиярат етушілерді зиянға ұшырамасын деп, көзінің қарашығындай қорғап, қарияларға қарайласып, құрдастарын құрметтеп, жастарға жанашыр болып, сапар міндетін сапалы жүргізіп жүрген Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының атқарған ісінен аттап өтуге болмас.
– Қажылықты ұйымдастыру орайында қаперде болатын бірнеше мәселе бар. Біріншіден, қажыға баратын отандастарымызды жаппай сауаттандыру, оларға ағартушылық бағытта түсіндірме жұмыстарын жүргізу. Екіншіден, жерлестерімізді Діни басқарманың діни әдебиеттерімен қамтамасыз ету. Үшіншіден, қажылықты табыс көзіне айналдырмау, керісінше, сауапқа кенелуді көздеу. Төртіншіден, қайырымдылық бағытта қаржылық мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қажылыққа тегін апару. Бесінші, халық арасында ұлық сапардың мәні мен маңызын түсіндіру үшін арнайы кездесулер жасап, фильмдер, бейнероликтер шығару. Қажылықты насихаттау жұмысы жанданса, халқымыздың Алланың үйі – Қағбаға баруға ықыласы артады. Қажылық – теңдессіз сауапқа кенелетін сапар. Сондықтан, бұған аса жауапкершілікпен қарауымыз керек. Иман жолына түсе алмай жүрген қаншама бауырларымыз қажылықтан кейін жаңа өмір бастайды. Мінезі түзеліп, иманы кәмілденеді. Біз осыған мән беруге тиіспіз. Қажылық табыс табу емес, ол – сауапқа бөлену. Осы жағын ойлайық», – деген Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының мағыналы мәлімдемесі сауапты сапардың салмағын аңғартса керек.
Енді Қазақстан қажылары үш қаладан тікелей тасымалданады. Бұл туралы Қазақстан Қажылық Миссиясының төрағасы, наиб мүфти Серікбай қажы Ораз Алматыда өткен ҚМДБ Төралқа мәжілісінде атап өткен болатын. Дәлірек айтсақ, Сауд Арабиясы Корольдігі Қажылық министрлігінің қажылық сапарын ұйымдастыруға енгізген жаңа ережесіне сәйкес, Алматы, Астана және Шымкент шаһарынан шығатын отандастарымыз 5 сағат 30 минуттың ішінде Мәдина мен Жиддаға жететін болады. Бұл, бір жағынан, уақытты үнемдесе, екінші жағынан жол азабын да азайтады.
Әлем мұсылмандары үшін қуанышты жаңалық. Ол не дейсіз ғой? Waverly Labs деп аталатын компания қызметкерлері қажылыққа келген жандардың бір-бірімен тіл табысып, емін-еркін сөйлесе алуы үшін арнайы аудармашы құрылғы жасап шығарды. Pilot деген атау берілген құрылғы құлаққа киіп алуға өте ыңғайлы жасалған. Смартфон көмегі арқылы басқаруға болатын құрылғы көршіңіздің айтқан сөзін тікелей аударып береді. 250-300 долларға бағаланып отырған аудармашы аспап сатылымға тек 2017 жылы шығарылмақ. Парызын өтеушілерге пайдалы құрылғыдан, өркениет жетістігінен құр қалмай, оған біздің отандастарымыз да қол жеткізетін болса, қажылықта қажетті затын қиналмай тауып, алаңсыз жүруіне анағұрлым көмек болар еді.
Тоқсан ауыз сөздің түйініне келейік. «Кез келген амал ниетке байланысты» деген сөзді жиі естиміз. Бірақ сол сөздің мағынасына мән беріп көрдік пе? Жоқ әлде естіген күйі ескерусіз қалдырдық па? Адам баласы қасиетті мекенге қадам жасаймын деп ауласынан аттап, ауылынан шыққан кездегі негізгі ниеті Құдайдың разылығы болса, онда ол міндетті түрде жетеді. Және оның қажылығы қабыл болары сөзсіз. Ал сауапты сапарды саяхатқа айналдырып, шариғаттың шартын ұстамай, шалалық танытқандардың шаруасы шекарада шешіліп жатады дейді көргендер. Не кері қайтады, не барып тұрып қоржыны бос келеді. Сондықтан да, бағытыңның бақытқа жеткізгенін қаласаң, амалыңның адал атқарылғанын тілесең, ниетіңді дұрыста.
Рауан ҚАЙДАР,
«Егемен Қазақстан»