Өнеге көрмегеннің өкініші көп...

Өкінішті-ақ...  Бүгінгі таңда орта және жас буын өкілдері өздерінің ата-аналары көрмеген проблемалармен бетпе-бет келді. Өзін-өзі танымаған ұрпаққа айналып бара жатқан жаңа буын, бастарын бір бұрыштан екінші бұрышқа соғып, қиындық себебін мемлекетке сылтауратып, туған елінде қабілетін аша алмай, шетелге кетіп жатқандары да қаншалық.  Бойда жиналған жас күш пен қайсарлықты мейрамханалар мен түнгі клубтарда қор қылып, ал бұдан алшақпыз дегендер діни теріс  ағымдарға қосылып, мемлекет ішіне іріткі салатындай күйге түсті. Себеп неде? Тек қазақ халқы ғана емес, жалпы әлем мәдениеттерінде «атадан балаға мирас – тәрбие қалдыру» деген үдеріс тек кітап бетінде жазылатындай күйге жетті... Қазақ дәстүрінде ұл баланы нағыз ер азамат етіп тәрбиелеп, ал жас қыз­дары­мызды үй шаруа­сы мен өмірдегі ең басты рөлі – мәр­те­белі ана, мейірімді жар етіп өсір­ген. Тәлімді тәрбие үрдісі көп­ті көрген, тәжі­рибе түйген ақса­қал­дар мен әже­лер­дің, ел сыйлатын ағалар мен жеңгейлердің еншісінде болған. Ақыл мен тәрбиеге қоса, жас буынды Алла атымен айтылатын өнегелі ақ батамен жарылқап отырған... Ал қазір ше? Соңғы уақытта той-думан­дарда салт бойынша мағы­налы бата бере алатын абыз ақсақалдар мен ойлы отағасылар сиреп қалды. От болып жанған ұл­дарымызға, гүлдей жайқалған кер­без қыздары­мыз­ға тиесілі тәрбие беретін аға-жеңгелеріміз қайда? Қоғам проб­лемасы міне, осында тұр. Жастар тәрбиесіндегі жауапкершілік мемлекетте емес, жас буында емес, аға буын өкіл­дерінің өзінде! Өкінішке қарай, аға буын мен жас буын арасы алшақтап кетті. Қайда бара­рын, немен айналысатынын біл­мей қал­ған жастар көз алдымызда ұлт­тық тәрбиеден, халықтық құн­ды­лық­тардан ал­шақтап, салғырт­­тық синдромына бой алдырды. Неме­се мүлдем Батыс мәнеріне, әнші мен спортшыларға ғана қарап, өз бірегейлігімізді жоғалтып бара жатқан үдерістің куәгері болудамыз. Қоғамда орын алып жат­қан сансыз ажырасулар, жеңіл-желпі жүріс, діннің теріс жолын ұстан­ған азамат пен азаматшалар қай­дан шықты? Жауап, ешкімге жасы­рын емес, бұл проб­лема, әсіресе, 1980-1990 жылдары дүниеге кел­ген­­дер ара­сынан шығуда. Неге? Бұлар үшін жауап­кер­шілік кімде? «Тәтті өті­ріктен ащы шындық дұрыс» деген сөз бар. Біраз саралап көрейік. 1980-1990 жылдары эконо­мика­лық жағынан қиын кезең болғаны хақ. Сол жылдары дүние­ге келген нәрестелердің әке-ше­ше­­лері «отбасымызды қалай­ша асыраймыз?» деген мақ­сат­­­пен, толығымен жұмыс пен кәсіп­­ке кірісіп кетті. Дәл осы кезең­­де туылған балалар ата-ана­­­дан алатын тәрбиеден қағыс қалды. Жылдар өтіп, олар өсіп, енді өмірде алдарынан кездес­кен проблемаларға дайын болмай шық­ты. Енді олар жауап­ты ата-ана­ларынан емес, сырттан іздей бастады. Өйт­кені, кішкен­тай­ларынан психо­логия­ларында «ата-анамның маған уақыты жоқ» немесе сұраса да, еститін жауа­п­тары «саған не жетпейді осы, тама­ғың тоқ, киімің бар, көлігің мен үйің бар» деп қайтарып жібере­ді деген ой қалыптасқан. Осылайша, өз сұрақтарына жауап таппаған жас­тар оны сырттан, яғни біреуі Батыс мәдениетінен, біреуі діннен, біреуі емін-еркін өмірден іздей бастады. Балалары проблемаларға бетпе-бет келгенде, ата-ана енді балаларымен тіл қатысқысы кел­се де түсіністік табыса алмайды. Өйт­кені, арадағы байланысты кезінде жоғалтып алған. Сол себеп­тен, қазір көптеген жігіттер отба­сын құрған соң, дәрменсіз күйге түседі. Себебі, алдында пайда болар проблемалармен әкелері таныстырмағандықтан, жас отаудың күйбең тіршілігіне бе­йімделмегендіктен маңдайы тас­қа соғылады. Ал қыздарымыз шешелері тарапынан «келін-жар» ұғымын дұрыс түсіндірмегендіктен, әже мен анасынан келіп, жас отау ұйытқысы болудың өнегесін үй­рен­бегендіктен торға түскен­дей күй кешеді. Оның соңы жас отаудағы келіспеушілікке, ұрыс-керіске ұласып, ажырасуға алып келіп жатқаны жөнінде өкінішті статистика бар. «Жас отау», «Жас шаңырақ» деген сөздер өз күшін жоғалтып бара жатқан сияқты. Өкінішке қарай, отбасында бақыт таба ал­маған жігіттердің бір бөлігі дінге, бір бөлігі қыдырыс пен ішімдікке кетіп, ал қыздарымыз «мен еш­кімге тәуелді емеспін, өз-өзімді асырай ала­мын» деп, көкірек соғып, қолында қал­ған балаларын «нянька»-ларға тапсырып, «биз­нес» іздеп жүрген халге жетті. Жоғарыда аталған жас ата-аналар енді нәресте­лерін білімдері таяз «нянька»-лар қолына немесе батыс моделіндегі балабақшаларға тапсырып, қазақ руханиятынан мүлдем алшақ буын тәрбиелеп жатыр­мыз. Бұл өз кезегінде келе­шекте қоғамымызға қазіргіден де жаман әсерін тигізбесіне кім кепілдік бере алады? Тобықтай сөз түйініне келсек, қордаланған келеңсіздік жауап­кершілігі қазіргі аға буынның еншісіне тиесілі. Соңғы статисти­калық зерттеулерге сәйкес, жас­тардан «мемлекетімізде кімге елік­тегіңіз келеді?» – деген cұраққа жауап ретінде тек спортшы­лар мен әншілердің аттары ғана атал­ған. Бұл ненің белгісі? Орта буын өкілдері қатарынан ауыз толтырып айтатын азаматтар мен азаматшалардың жоқтығы... Ендеше, ел алдында, Парламент деңгейінде тоқал алу тақырыбын талқылағанша, жастарға қалай үлгі бола аламыз деген мәселелер күн тәртібіне қойылуы керек. Жасымыз 50-ге келді, тек сол үшін ғана мен «ел ағасымын» деген кісілер, қарындарын ортайтып, арақ-шарапты қалай ішуді, тост айтуды үйретудің орнына, спорт­пен айналысып, білімдерін заман ағымына сай жетілдіріп, жастар үлгі тұтатын, еліктейтін нағыз за­манауи ағаларға айналса дейміз. Жеңгелеріміз жас қыздары­мызға өздері тамсанатындай, заман ағымына сай дұрыс қазақи нақыш­та тәрбие берсе деген үмітті үкілейміз. Абзал ИМАНҚҰЛОВ, «Болашақ» бағдарламасының түлегі