Кезінде жазушы Дүкенбай Досжан «Виртуоз» дейтін әдемі әңгіме жазды. Ауылдан Астанаға келген Қожамжар қарт баласының өнерін тамашалау үшін тұңғыш рет «Қазақстан» концерт залына барады. Сонда жалғыз ұлы Нұрасыл мосқал тартқан елге белгілі күйші, күміс саусақ Қаршығамен, көк көйлегіне жарастырып қызыл қамзол киген үлбіреген әдемі бойжеткенмен бірге өнер көрсетеді. Әңгімедегі осы виртуоз Нұрасылдың прототипі – белгілі домбырашы, күйші Нұркен Әшіров. Ол орындаушы деңгейінде қалып кетпей, өзі де күй шығарып, онысын үлкен оркестрлер орындап жүр.
Нұркен Алматыдағы А.Жұбанов атындағы музыка мектебін, Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясын бітірген. Еңбек жолын Н.Тілендиев атындағы академиялық фольклорлық-этнографиялық оркестрінде солист қызметінен бастаған. 19 жасынан бастап сол оркестрдің бас концертмейстері әрі солисі қызметтерін абыроймен атқарды. Бүгінде ол Жамбыл атындағы филармонияның жеке солисі, оған қоса А.Жұбанов атындағы республикалық музыка мектеп-интернатында ұстаздық қызметті қатар атқарып жүр. Сондай-ақ, ол өз еліміздегі концерттерді былай қойғанда, Қазақстанның шетелдегі мәдени күндері аясында осы уақытқа дейін түрлі шет мемлекеттерде ұйымдастырылған іс-шараларда өнер көрсетіп, қазақтың домбырасын дәріптеп, күй өнерін төрткүл дүниеге танытып келеді.
Нұркен қоңыр үнді домбыраның құдіретіне тыңдаушысын еліктіріп, кеудесінен төгілген күйді саусағының шеберлігімен көрерменінің жүрегіне жеткізе біледі. Дауылпаз күйшілердің тұтас дәуірді бейнелейтін сұрапыл күйлерін екіленбей, жау қуғандай тасыраңдамай, артық дыбыс шығармай сырбаз тартатын Нұркеннің репертуарында 200-ден аса күй бар. Ол Дәулеткерей мен Тәттімбеттің, Жетісу күйшілері Қожеке, Бестібай, Хатшыбай, Тіленділердің, Нұрғиса Тілендиевтің, Қаршыға Ахмедияровтың, қазіргі заманғы композиторлардың, сондай-ақ, қырғыз, қалмақ, түрікмен күйлерін де нәшіне келтіре, асқан шеберлікпен орындайды. Адам бойындағы сезім атаулыны қозғап, көңіл-күй ауанына бейімдеп, үндестіре қоятын жалғыз өнер музыка десек, оның ішінде күй – қазақтың болмыс бітімінің қайнар көзіндей. Оны виртуоздың орындауында тыңдаудың әсері тағы бөлек.
Айтпақшы, Нұркеннің өзі шығарған жиырмадан астам күй бар. «Тараз толғауы», «Жыр қисса», «Ақ кеме», «Кемелер», «Шұғыла», «Аңырақай шайқасы», осылайша жалғаса береді. Оң қолға көбірек күш түсіретін төкпе күйді де, сол қолда дыбыс шығаруға басымдық берілетін шертпе күйді де өзіндік ерекшелігімен орындайтын, үнемі ізденіспен, техникасын жетілдірумен келе жатқан Нұркен ең бастысы тоқырап қалмауға мән береді.
– Отандық өнер шеберлерінің шығармаларына қоса шетелдік композиторлардың шығармаларын да домбыраға өңдеп, орындап жүрмін. Күйді көрермендеріме жаңа бағытта, жаңа форматта ұсынып көрмек ойым бар, – дейді Нұркен.
Нұркеннің ерекше қасиеттері – кеудемсоқтықтан аулақтығы, ұстаздарын құрметтейтін кішіпейілділігі, өнерге шын берілгендігі. Ұстазды құрметтеу демекші, ол ұстазы профессор Айтжан Тоқтағанның, сахнада үзеңгілесіп он жыл қатар жүрген дәулескер күйші Қаршыға Ахмедияровтың есімін жиі айтып отырады. Осыдан екі жыл бұрын өнер жолындағы темірқазығы іспетті Нұрғиса Тілендиевтің 90 жылдық мерейтойына арналған «Жыр-қисса» атты кеш өткізді. Сол концерттің басы-қасында жүріп, ұйымдастырушылық жұмыстарын жоғары деңгейде атқарып, өнердегі сабақтастықтың, дәстүр жалғастығының, тұлғаны ұлықтаудың үздік үлгісін көрсеткен болатын. Тілендиевке арналған «Жыр-қисса» күйі де көпшіліктің көңілінен шыққан еді.
Бүгінгі күні өнер әлемінде өзіндік орны бар, қазақтың күйі мен домбырасын насихаттауда, дәріптеуде бір адамдай еңбектеніп жүрген Нұркеннің отбасы да өнерден кенде емес. Жары Әсем «Отырар сазы» оркестрінің белді әртістерінің бірі. Қызы Шұғыла музыка мектебінің фортепьяно сыныбында, ал ұлы Нұрғиса скрипка сыныбында білім алуда. – Кішкентай Иманәлінің де музыкаға талабы бар, – дейді әкесі. Отбасының да өнерлі болуы Нұркеннің шығармашылық болмыс-бітімін одан сайын толықтырып тұрғандай. Нұркеннің алар асуы әлі алда деген үміттеміз.
Айгүл СЕЙІЛОВА,
«Егемен Қазақстан»