Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев жайлы сыр мен жыр
Бірінші сыр: Елден естіген есті әңгімелер Алла тағала мейірі түсіп терең ақыл, тегеурінді күш-қуат, парасат патшасы деуге лайық пайым берген Нұрекең – Нұрсұлтан Әбішұлы жайлы кезекті ақжарма сезімдерімді ақ қағазға ақ қанатты періште көңілмен қондырарда менің ойыма ол жайлы естіген есті әңгімелер оралады. Жақсының өзінен бұрын аты жетеді. Мен Нұрекеңнің өзін көрмей тұрып, оның жақсы атын естідім. Өткен, жиырмасыншы ғасырдың алпысыншы жылдары. Ыстығы таяқ тастам жақын келгеннің өзін де шоқтай қаритын екі мың градустық от-жалында күн ұзақ тапжылмай тұрып табанды еңбек етіп жүрген, алған бетінен қайтпайтын қайсар да қайратты намысқой жігіт – жиырма жастағы Нұрсұлтан Назарбаевтың есімі елді елең еткізді. Басына киіз қалпақ киіп, от көсеген озат болат балқытушы Нұрсұлтан Назарбаев жайлы газеттер жарыса жазып жатты. Сол көп мақалалардың бірінде оның киіз қалпақ киіп, от көсеп тұрған суреті де бар еді. Бүгінгі күннің бастыларын іздеп жүретін жаңалыққа жаным құмар жас кезім. Атағы аспандап тұрған жас болат балқытушы жайлы жазбақ болып, Алматыдан Теміртауға келдім. Өкінішке қарай, сол жолы Нұрсұлтанмен жолығудың сәті түспеді. Әйтсе де, ол бір сәтсіз сапар болды дей алмаймын. Жүгіргенге жөргем ілінеді деген рас. Бұл жолы мен Алматыға екі түрлі олжамен оралдым. Оның біріншісі – домна пешіндегі бет қаратпайтын ыстықты, сол қып-қызыл шоқ, қызулы өрттің өтінде тұрып болат балқытқан ерлерді өз көзіммен көрдім. Мына бір көрініс күні бүгінге дейін көз алдымда. Шынжыр табанды «ДТ-54» маркалы трактор домна пешіне келіп түскенде болат тұлпар қас қағым сәтте сұп-сұйық, қып-қызыл от болып, таудан құлаған бұлақ суындай ағып бара жатты. Екіншісі – Нұрсұлтан жайлы оның әріптестері айтқан көркем шығармаға арқау болар көп әңгімелер естідім. Сол әңгімелердің бірі былай деп сыр шертіп еді. Теміртауды көгертіп, атымызды аспандатамыз деп асығып жеткен қазақ жастарының біразы жұмыстың ауырлығы мен тұрмыстағы қиындықтарға шыдамай кері қайтып кетіпті. Сонда орыс жұмысшылары: «Қазақ жастарынан болат балқытушы шықпайды, бүгіннің жасы боркемік, бозөкпе», деп келемеждесе керек. Соған намыстанған Нұрсұлтан: «Қазақтардың отты қалай бұғалықтап, қиындықты қалай жеңетініне әлі-ақ көздерің жетеді», деп намысқа қамшы басыпты. Сөзі мен ісінде алшақтық жоқ жас Нұрсұлтан өртеніп жатқан өзге тірліктің бәрін жиып қойып, өз мамандығының қыр-сырын толық игеру үшін Украинадан бір-ақ шыққан көрінеді. Екінші бір әңгімеде Нұрсұлтанның: «Қайырымдылықтан асқан қасиет жоқ», деген сөзді жиі айтатындығы, өзі үнемі сол сөздің үдесінен шығатындығы, үшінші бір әңгімеде әлсіздің қорғаушысы, әділдің жақтаушысы, төртінші, бесінші ... тамаша хас қасиеттері жайлы жас та, жасамыс та төгілдіре сөйлеп берді дейсің. Оның бәрін баяндасам, әңгіме ұзай береді, онан да екінші бір есті әңгімені баяндайын. Әңгімеден ауқымы әлдеқайда үлкен бұл оқиға 1998 жылы мамыр айының 12-жұлдызында болып еді. Сол күні мен онымен ұзақ сырластым. Аймаңдайын терезеден қиғаштай құйылған күн сәулесіне сүйгізіп, баппен шерткен сырымен, байсалды тұлғасымен сүйсінткен ақылман аға Бәйкен Әшімов шерткен сырды жүрегіме сіңіре бердім. Өмірде көпті көріп, көңіліне көп ой түйген Бәйкен аға айтқан тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні: «Мен әлемнің көптеген қайраткерлерін білемін! Біздің Нұрсұлтан солардың бәрінен де оқ бойы озық тұрған саясаткер. Ел бағына туған ерді бағалай білейік. Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын. Елбасының жақсылығын айту – жағымпаздық емес, әділеттілік» дегенге сайып еді. Өткен ғасырдың аяғында Венаға жол түсті. Сол сапарда Венгриядағы елші Сағынбек Тоқабайұлы Тұрсыновпен бірнеше күн бірге болып, армансыз әңгімелестім. Сонда Сағынбек шерткен сырға құлақ түрелік. Әркімнің де өмірінде ұмытылмас сәттер болады. Менің өмірімдегі сондай сәулелі сәттердің біразы менің, менің ғана емес, халқымыздың жүрегінің төрінде тұрған, бәрімізге бірдей қымбатты Нұрекеңнің – Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың есімімен тығыз байланысты. Жақсының өзінен бұрын аты жетеді. Мен Нұрекеңнің өзін көрмей тұрып оның атына қанық болдым. Өткен, жиырмасыншы ғасырдың жетпісінші жылдары. Мен Қарағанды облысының Молодежный ауданындағы Тельман совхозында партком хатшысы едім. Жоғарыдағы басшылардың шешімімен «Көктал» совхозына директор болып тағайындалдым. Жұмысқа кіріскен алғашқы күні білгенім, бұл осы Молодежный ауданындағы бір совхоздың үш бөлімшесі негізінде құрылған жаңа совхоз, өмірбаянын енді бастағалы тұрған жас шаруашылық екен. Шаруашылықтың басты міндеті сүт және сүт өнімдерін молайтуға қызмет ету деп қадап айтты Қарағанды обкомының сол кездегі екінші хатшысы Әбдуәли Сыбанов. Облыста ғана емес, республика деңгейінде де абыройлы, беделді басшы қажетті көмек, қолдаудың да болатындығын ескертті. Әлі отызға да жетпеген жалындап тұрған жас кезім, жұмысқа бар ынта-жігеріммен беріле кірісіп кеттім. Жұмыс қиындықсыз болушы ма еді?! Бұғанасы қатып, буыны бекімек түгіл, әлі қаз тұрып та үлгермеген жас шаруашылықтың қиындығы өзгеше болып шықты. Совхоздың басты байлығы 1200 ірі қара. Ал сүт беретін сиырларды күтіп-баптайтын комплекс құрылысы әлі салынып бітпеген. Қыстың көзі қырауға қарамастан құрылыс жұмысын жүргізейік десек, оған қажетті құрылыс материалдарының он екіде бір нұсқасы жоқ. Көмектеспек болған Әбдіуәли Сыбанов қызметі өсіп, аяқ астынан Алматыға аттанып кетті. «Жыртық үйдің құдайы бар» деген рас. Қырсыққанда қымыран іріп тұрған шақта менің, ең бастысы енді ғана ұйымдасып жатқан жас совхоз, жаңа ұжымның бағына қуанышты оқиға болды. Ел «Қарағанды облыстық партия комитетінің екінші хатшысы болып Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев сайланды» деп дүр ете қалды. Бұл дүрлігу емес, дүрілдеу еді. Себебі – елге өзінен бұрын аты жеткен Нұрекең жалыны мол, қуаты зор, жас бола тұра аса парасатты, асқан іскер басшы еді деген халық бағасы ел құлағын елеңдетіп тұрған кез. «Статуяны – тұрқы, адамды ісі сұлуландырады» демеуші ме еді Пифагор. Сол Пифагордың тағы бір тапқыр сөзі бар: «Бақытты іздеп арамтер болма, оны өзіңнің ісің мен ішіңнен ізде», деген. Облысқа басшы болып келгенге дейін өмірдің сан сынағынан өткен, сын сағаттарда сынбаған Нұрекең жайлы аңыз-әңгімелерді талай естігенбіз. Елдің ұлы, халықтың құлы деуге лайық іргелі істерін, ірі мінездерін, ерен еңбегін елден де естіп, газеттерден де оқығанбыз. Нұрекеңнің жап-жас болып «Ел қамын жеген ерлігі» деген жақсы атына қанық болғандықтан өзімді-өзім қамшылап, ол кісінің қабылдауын өтіндім. Нұрекең көп күттірмей қабылдады да. Сол сол-ақ екен, түйткілі көп түйіндер бірінен соң бірі кезек кезегімен шешіле берді... Сүт комплексінің құрылысы да қанаттанып сала берді. Шаруашылығымыздың өн бойына қан жүгіріп, жан бітті. Мен жоғарыда Нұрсұлтан Әбішұлының Қарағанды сынды үлкен облысқа басшы болып келуі оқиға дегенде бір шаруашылық көлемінде ғана емес, одан әлдеқайда әулетті, облыс, оны айтасыз, республика ауқымындағы аса ірі, іргелі өзгерістерге байланысты айттым. Оның мәнісі мынада: Нұрекең облыста өнеркәсіппен бірге кадр мәселесіне де жетекшілік етті, ұлттық мәселелерде ұлтымыздың есесін еселеп қайтарды. Сол тұста Қарағанды қаласындағы қазақтың үлес салмағы бар болғаны жеті дейтін жетім цифр төңірегінде еді, облыстағы қазақтың саны он екі-ақ пайыз болатын. Ал басшылық жұмыстарындағы қазақтар саусақпен санарлық қана еді. Сонау Соломенцевтер мен кейінгі Акулинцевтер сол аз басшылардың өзін тұқыртып, ашса алақанында, жұмса жұдырығында ұстап, олардың еңсесін езіп тастаған еді. Нұрсұлтан Әбішұлы қазақтың ақылды, іскер, білімді жігіттерін бірінен соң бірін өсіре берді. Қазақ азаматтарын қызмет баспалдағымен жоғарылатып қана қоймай, олардың еңсесі тік, рухы биік болуына қатты көңіл бөлді. Қырға шыққан соң құмырсқаға да қанат бітеді. Нұрекең тәрбиелеп өсірген қыран тектес жігіттер қолтықтарынан қуатты қол демегесін, беделі биік басшының өзі жебеген талант, қабілеттері ашылып, қанаттарын қатты қағып, биіктерге самғап ұшты. Н.Ә.Назарбаев жайлы Сағынбек Тұрсыновтан естіген есті әңгіме жайлы жазып отырған сәтте менің ойыма Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың БҰҰ Бас хатшысының орынбасары қызметіне тағайындалғаны орала кетті. «Бәріміз де Гогольдың шинелінен шықтық» дегендей, бүгінде биліктің биік баспалдағында жүргендердің бәрі де Нұрекеңнің тәлім-тәрбиесімен қанаттанғандар. Солардың бірі Қасым-Жомарт Тоқаевтың халықаралық ұйымдағы жоғары қызметке тағайындалуы Н.Ә.Назарбаевтың әлемдік ауқымдағы биік беделінің айқын бір айғағы. 2007 жылы Парижде, Сорбонна университетінде менің шығармашылық кешіме қатысқан француздың әйгілі ақыны Леон Робель, 2010 жылы Алматыға менің мерейтойыма келген Тәжікстанның халық жазушысы Момын Каноат, француздың аса көрнекті әдебиетшісі Альберт Фишлер, Өзбекстанның атақты жазушысы Насыр Фазылов. т.б. Н.Ә.Назарбаев жайлы сүйсіне әңгімеледі. Ел аралағанда Елбасы жайлы халық айтқан қасиетті сөз, киелі тілек тіптен көп. Халық айтса, қалт айтпайды. Ұлт көшбасшысы жайлы ұлағатты сөздерді жинасаң, бір емес, бірнеше том болары хақ. Нұрекең жайлы елден естіген есті әңгімелер «Елін сүйген, елі сүйген Елбасының» (М.Қасымбеков) биік тұлғасын бұрынғыдан да бетер көркейте түседі. Бірінші жыр: Көзбен көргенім ұлылық пен сұлулық 1987 жылдың алғашқы айында Қазақ ССР министрлер Кеңесінің Төрағасы Н.Ә.Назарбаевтың қабылдауында болдым, Нұрекеңнің көмекшісі Владимир Нидің қолдауымен. Сол тұста КСРО Әдеби қоры қазақ бөлімшесінің директоры едім. Жазушылардың таудағы шығармашылық үйіне күрделі жөндеу ауадай қажет еді, қызмет көлігі, т.б. жетіспеушіліктер де көп еді. Әдеби қорының қарамағындағы шығармашылық үйдің сол кездегі директоры, Кеңес Одағының екі мәрте Батыры Талғат Бигелдинов екеуміз талай басшыға барсақ та күрмеуі қатты күрделі проблемаларды шешуге ешқайсысы көмектесе алмады. Амал жоқ, Нұрекеңді мазалауға тура келді. Бұл бір қиын кезең еді. Желтоқсан көтерілісінің ізі суымаған. Республиканы басқару тізгінін қолына алған Колбиннің әлі аптығы басылмай, аспанға шапшып тұрған шағы. Көп мәселеде келіспеген Нұрекеңе Колбин қырын қарап жүр дегенді де естиміз. Нұрекеңде жұмыс көп, уақыт аз. Соған қарамастан, үкімет басшысы мені өте жылы қабылдады. Бұл менің Нұрекеңмен бірінші рет жүзбе-жүз жүздесуім еді. Алғашқы әсерім – Н.Ә.Назарбаев жүзінен нұр, сөзінен жыр төгілген, сырт тұлғасы сымбатты, жан дүние байлығы аса қымбатты, жалы биік, жаны жомарт жан екен. Мені асықпай тыңдап, мәселенің байыбына барған соң Т.Бигелдинов екеуміздің күрмеуі қатты күрделі проблемалар дегенімізді бір-ақ сәтте шешіп берді. Арада аз уақыт өткенде Н.Ә.Назарбаев ешкім шақырмай-ақ өз ықтияр, ынтасымен Жазушылар одағына келіп, қаламгерлермен кездесті. Жанында бірнеше министр бар. Сол кездесуде күрмеуі күрделі мәселелердің біразын қолма-қол шешті. Соған көп мысалдың біреуін ғана айтайын. Бірінші – қаламгер ағаларымыздың бірі пәлен мың адам тұратын «Орбита» мөлтек ауданында осы күнге дейін мектеп жоқтығын айтып еді, Нұрекең: «Бұл мәселені тап қазір шешпесек болмайды, біз шешпесек, кім шешеді», деп жанындағы құрылыс министріне тапсырма берді. Бір жылдан соң «Орбитада» жаңа мектеп ғимараты пайдалануға берілді. 1993 жылдың жазы. Ордабасыдағы ұлы жиын. Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан президенттері Ордабасы мәлімдемесіне қол қойған соң, Н.Ә. Назарбаев Ордабасы тауының басында тұрып жазғытұрғы жасарған Жер-Ана мен жаңбырдан кейін шайдай ашылған Аспан-Атаның көгілдір түсіндей көк байрағымызды зеңгір көкке көтеріп, ұлы бірлік жайлы ұлағатты сөз айтып, толымды ойлар толғаған сәтте мыңдаған халық дауылды күнгі теңіздей толқып, тебіренді. Жүректен шыққан сөз жүрекке жетіп, жан дүнием қатты толқығандықтан, жанарымнан жалғыз тамшы жас үзіліп түсті. Жалғыз мен ғана емес, Ордабасы төрінде тұрған көрші елдердің президенттері де, Кемер облыстық кеңесінің төрағасы Аман Төлеев те, Өмірбек Байгелди, Оралбай Әбдікәрімов, Қуаныш Сұлтанов та – бәр-бәрінің қатты толқып тұрғанын жасаураған жанарларынан анық байқадым. Өзге түгіл, өзіңе байқатпай өтіп жатқан өмірдің естен кетпейтін елеулі сәттері де аз емес. Мен үшін сондай есте қалар елеулі сәттің бірі 1998 жылдың көктемінде болып еді. Әлі есте, бәрі есте. Мамыр айының 28 жұлдызы, сенбі. Күндізгі 10. Дәл сол сәттен Н.Ә.Назарбаевтың Катар еліне ресми сапары басталды. Ауаның температурасы 45 градус ыстық, ылғалдылығы 80 пайыз. Катар мемлекеті мен Астана қаласының арасындағы ұзақ жолды Президент ұшағы төрт сағатта өтті. Президенттің жұмыс кестесі осыдан төрт сағат бұрын Астанадан ұшып шыққанда басталғанынан хабардармыз. Жол бойы – аспанда жұмыс істеп келгеніне, жергілікті жердің бой үйренбеген ауа райының жайсыздығына қарамастан, Нұрекең ұшақтан әдеттегісінше жұмсақ жымиып, сергек түсті. Ұшақ баспалдағында Қазақстан Президентін Катар елінің Әмірі Шейх Хамад бен Халип әл-Тани, тақ мұрагері Шейх Жасу бен Халиф әл-Тани, премьер-министрдің орынбасары Мұхамед бен әл-Тани қарсы алды. Қарсы алдымызда желбіреп тұрған көк байрағымыз көзге ерекше ыстық көрінді. Еліміздің Әнұраны орындалғанда жанарымыз жасаурап, қатты толқыдық. Екі ел арасындағы келіссөздер мен құжаттарға қол қою Катар әмірінің күміспен күптеліп, алтынмен апталып, асыл тастармен зерленген ақ мрамор сарайы «Каср-ад-Диафта» сол күні-ақ басталды. Катардағы атақты шейхтармен, әртүрлі топ, сан саладағы саясаткерлермен кездесулер, келіссөздер, баспасөз мәслихаты бірінен-соң бірі үзіліссіз, үздіксіз өтіп жатты. Соның бәріндегі басты салмақ түннің бір мезгіліне дейін жұмыс істеген Президентке түсіп жатты... Катарда үш күн болғаннан кейін төртінші күні Біріккен Араб Әмірліктеріне келдік. Абу-Даби әуежайында ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевты БАӘ-нің Президенті Заид бин Сұлтан әл-Нахаян қарсы алды. Тағы да келіссөздер, кездесулер, баспасөз мәслихаты сынды шаралар басталып кетті. Н.Ә.Назарбаевтың жұмыс кестесі өте тығыз, таңның атысынан күннің батысына дейін бір тыным жоқ. Жанында ерқара болып жүрген жолсеріктері – біздер қарадай босқа жүріп шаршаймыз. Ал Нұрекең тың, сергек. Ара-арасында әзілдеп, елдің көңілін де көтеріп қояды. Жүріс-тұрысы сымбатты, сөйлеген сөзі тұнып тұрған ұлылық. Сұлулық пен ұлылықтың жасандылығы жоқ жарасымы бізді ғана емес, Катар мен БАӘ-нің үлкен-кішісін де, шет елдердің сынап-мінеуге дайын тұратын шамшыл тілшілерін де таң қалдырып, таңдай қаққызды. Президент әдеттегісіндей бұл жолы да шапшаңдық пен шалымдылық танытудан танған жоқ. Соған көп дәйектің біреуін ғана айтсақ, Катар елінің бір кәсіпкерінің «Өз қаржыма мешіт салып беремін», деген сөзін лезде іліп әкетіп: «Ол мешітті халқы тығыз орналасқан, қазағы көп Шымкент қаласынан тұрғызуға кеңес беремін. Мешітке жер беруді осы залда отырған облыс әкіміне тапсырамын», деп сарт еткізді. Қаржы демекші, Нұрекеңнің бұл жолғы сапарындағы өзіне-өзі жүктеген ауыр міндеттің бірі – ел экономикасына қан жүгіртетін мол қаржы табу екен. Нұрекең бұл міндетті де өзіне тән туабітті дипломатиялық даналықпен мінсіз орындады. Қаржылық көмекті кейбіреулердей алақан жайып, төменшіктеп сұраған жоқ, төрде төбеби болып отырып-ақ қиын істің қиюын оп-оңай келтірді. Бір ғана мысал. Қазақстанға инвестиция тарту сөз болғанда, елдегі тұрақтылықты, шетел инвестицияларына берілетін жеңілдіктерді алға тарта келіп, делегация құрамындағы сол кездегі геология министрі Серікбек Дәукеевке аржағын өзің жалға деп жұмсақ жымиды. Тосыннан сөз берілсе де Серікбек ініміз тосылған жоқ, ағылшынша ағып ала жөнелді. Қазақстанның қазба байлықтары мен келешегі жайлы кең тынысты келелі сөз шетелдіктерді айрандай ұйытты. С.Дәукеевке тосыннан сөз беру арқылы Нұрекең, біздіңше бір оқпен бірнеше қоянды атты. Оның бірі – геология министрінің аузымен Қазақстанның қазба байлығына шетелдіктердің қызығушылығын арттыру болса, екіншісі – өз командасындағы жігіттер осал еместігін, қажет болса қазақша, орысша ғана емес, ағылшынша да ойын еркін жеткізетіндігін аңғарту деп топшыладық. Нұрекеңмен екі шетелде төрт күн бойы бірге жүргенде алған әсер, ол кісінің сөзімен ғана емес, ісімен, тіпті жүріс-тұрыс, әзіл-қалжыңымен берген сабағы – менің бұл өмірде тапқан ең үлкен олжаларымның бірі ғана емес, бірегейі. Арада бір жыл өткесін сәуір айының сәулелі күндерінің бірінде Президент Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың қабылдауында болу бақыты бұйырды. Алматыдағы Ақордада болған қабылдау кезінде радио мен телевидениенің алтын қорының бұзылып, жойылып кету қаупі туғанын, оларды тезірек қайта көшіру қажеттігін, ұлттық Ғылым академиясындағы қолжазбалар мен қолөнеріміздің ұмытылып бара жатқаның, оның шеберлеріне қамқорлық мәселелері, т.б. ұлттық құндылықтар мен проблемалар жайлы баяндадым. Нұрекең ол ойларыма түсіністікпен қарап, тиісті орындарға нақты тапсырмалар берді. Президентті ұлықтау салтанатының бәрінде болмаса да біразында болдым. Соның ерекше есте қалған біреуі жайлы жүрекжарды сыр. 1999 жыл. Қаңтар айының 20-жұлдызы. Таңертеңгі сағат 10-нан 50 минут өткенде Есілдің оң жағалауындағы Ақордадан шыққан Н.Ә.Назарбаев төсеніш кілем үстіндегі ақ жолмен аяңдай басып, қос қапталдағы халықпен сәлемдесіп, инаугурация – ұлықтау өтетін Конгресс-холға беттеді. Президент жүріп келе жатқан жол аппақ, аспаннан ақ ұлпа қар жауып тұр. Ел назары елордада, көз біткен көгілдір экранға қадалған. «Дәл осы сәт Елбасы қандай ой мен сезім құшағында екен, – деп ойладым мен. – Жауапкершілік жүгін сезініп келе жатқан болар». Сезімім алдамапты. Елбасы Орталық сайлау комиссиясының төрайымы Зағипа Балиеваның қолынан Президент куәлігін алып, ант бергеннен кейін сөйлеген сөзінде былай деді: «Менің алдымда қазір сырт қарағанда қарапайым тәрізді көрінетін екі міндет тұр. Бірақ, олардың ең қиын да күрделі міндет екендігін тарихтың өзі үйретіп отыр. Ертеде ата-бабаларымыздың билеушілерге айтатын ең жақсы мақтауы «ол өз халқын тарықтырмай асырады» деген сөз екен. Сондықтан бірінші міндет – халықтың тұрмыс-тіршілігін жақсарту. Тасты лақтыратын да, тасты жинайтын да кез болады. Реформаларды жүргізетін де, реформалардың жемісін теретін де уақыт болды. Алдағы жеті жылдың ішінде халқымыз реформалардың жемісін өз дастарқаны мен өз қалтасы арқылы көруге тиіс. Екінші міндет – елімізде демократияны дамыту». Инаугурация сәтінде елдің ауыр жүгін арқалаған асыл азамат Нұрсұлтан Әбішұлының ширыққан ширақ түрінен ел мүддесі жолындағы серт пен сенімді айқын аңғардым. Оның көңілінде толқу, көзінде салиқалы ой, салмақты мұң бардай көрінді маған. Сол сәт сол төрде Нұрекең болмай, өзге біреуміз болсақ, басымызға қонған бақтан көзіміз жайнап, шаттықтан шалқып, шалқақтап тұрар ма ек, кім білсін? Сәл алға озып, анығын айтсақ, Елбасы сонда айтқан сөзінде тұрды. Өмір сол кезгіден әлдеқайда алға кетті, өзгерді, өзгергенді көз көрді. Сол күні кешкісін ақ көрпеге оранған елордадағы Орталық алаң халыққа лық толды. Астаналықтар Алматыдан келген әншілермен бірге аспан астын ән-думанға бөледі. Осы жолдарды жазып отырғанда менің ойыма өркениетті елу елдің қатарында болуға нық қадам басқан Қазақстанның ЕҚЫҰ-ға төрағалыққа сайланып, төбеби болып қана қоймай, жетінші Саммит өткізіп, Астана декларациясын қабылдап, ел тарихында бұрын-соңды болмаған тарихи ұлы оқиға мен талай жұлдызды сәт, бақытты шақты бастан өткізгеніміз оралды, Елім мен Елбасым үшін мақтаныш сезімі кеудені кернеді. Екінші сыр: Сырт көз – сыншы Ұлылар ұлтқа бөлінбейді. Сол ұлтқа бөлмейтін ұлылардың бірі – Сергей Владимирович Михалков 1999 жылы Мәскеуде шығармашылық кеш өткізген мені отбасыммен үйіне шақырып, ұзақ әңгіме-дүкен құрдық. Сонда сол ұлы суреткер айтқан: «Мен қазақтармен құдамын. Бұл – бір. Екінші – Нұрсұлтан Әбішұлын жақсы көремін. Он данышпан. Құдай өзі қалаған саясаткер. Назарбаевтай Президенті бар ел – бақытты», деген сөз көкейіме қона кетті. Сол С.В.Михалковтың 2008 жылы, наурыз айының 13-жұлдызында Мәскеудің Үлкен театрында өткен 95 жасқа толған мерейтойында алыс-жақын шетелдерден келген талай жақсы мен жайсаңның Нұрекең жайлы аса жоғары бағасын есту көңілді көкке көтеріп еді. Әсіресе, көрнекті мемлекет қайраткері Геннадий Зюганов айтқан: «Назарбаев – кемел ойлы кемеңгер. Ол – алдына қиын асу, ұлы міндеттер қойып, соны жүзеге асыра алатын аса талантты саясаткер» деген сөз жадымда жаттаулы. Жаңа – ХХІ ғасырдың басында Мәскеуде өткен ТМД елдерінің шығармашылық және ғылыми бірінші форумына қатысқанда Мәскеу университетінің ректоры Виктор Садовничий, академик Феликс Кузнецов, «Литературная газетаның» бас редакторы Юрий Поляков, Украина Ғылым академиясының президенті, әлемге әйгілі ғалым Б.Патон, т.б. талай тарландардың Елбасымыз жайлы іштен шыққан ішті сөздерін естіп, тағы бір марқайып қалып ек. Мұндай нақты деректер көп-ақ. Оның бәрін тізе берсек, сөз ұзай береді. Екінші жыр: Абыз аға, аңыз адам аманаты Көзі тірісінде-ақ аты аңызға айналған абыздары да бар қазақтың. Солардың бірі – өмірдің ащысын да, тұшысын да бір кісідей татқан менің қаламдас досым, қазақтың классик жазушысы, халық Әзағаң атап кеткен Әзілхан Нұршайықов. «Махаббат, қызық мол жылдар» атты бір романы қырық жыл бойы оқушының қолынан түспей, сан ұрпаққа рухани азық болған, сол қырық жылдың жүзінде он төрт рет қайта басылған Нұршайықовтай жазушы сирек. Соңғы 20 жыл бойы бір-бірімізден сыр жасырмас сырлас, мұңдас болған Әзағам 90-ға қараған жасында пәниден бақиға аттанып кете барды. Қайтыс боларынан оншақты күн бұрын маған телефон шалып, Президентпен кездесуге баратынын айтып, сол кездесуде сөйлейтін сөзін факс арқылы жіберіп еді. Алайда, денсаулығы сыр беріп сөйлей алмапты. Ол үлкен әріптермен терілген бар болғаны екі беттік қана сөз болатын. Әлі еш жерде жарияланбаған әрі қысқа, әрі нұсқа сол сөз абыз аға, аңыз адамның соңында уақытша қалып тұрған біздерге айтқан аманаты тәрізді көрінеді де тұрады. Түйін: Абыз ақсақал Бәйкен Әшімов осы газетке берген соңғы сұхбатында айтқан бір сөз қалам ұшына оралып тұр: «Елдің тізгіні Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың қолында барынша ұзақ болуы үшін қолда бар мүмкіндіктің бәрін де жасауымыз керек». Ел бағына туған ер жасай берсін; туған халқын, тұғыры биік Елін бақытқа бастай берсін! Алла өзі жар болсын, Бақыт әр кез пар болсын! Сәбит ДОСАНОВ, жазушы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, М. Шолохов және В.Пикуль атындағы халықаралық сыйлықтардың лауреаты.