Ахиконың алғысы

Қазақ пен жапон ертеден етене туыс халық-ау... Біз олардың елдігіне сүйсінсек, олар біздің кеңдігімізге алғыс жаудырады. Екі үлкен халықтың қойлары қоралас болмаса да, ойлары аралас. Оған кескін-келбетіміз бен түр-тұрпатымыздан бастап бірнеше тарихи оқиғаны куәлікке тартуға болады. Мәселен, Әлихан Бөкейхан бастаған қазақ зиялылары ел басына қиын-қыстау заман орнаған шақта жапондықтардың «Мэйдзи жаңғыруын» негізге ала отырып, жапон үлгісіндегі ұлттық мемлекет орнатуға жоспар жасады. Бұл – бір. Екіншісі – Ақтас пен Ахико. Ахикомыз – Ақтасқа жер аудары­лып кел­ген жапон. Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев былтыр Жапония пар­ла­мен­тін­­де сөйлеген сөзінде Қазақстанда тұ­рып жат­­қан жапон әскери тұтқыны – Ахико Тэ­цу­роның тағдыры туралы баяндады. Осы – Ахико Тэцуро жайлы. Онда Елбасы «Қарағанды қаласының іргесіндегі Ақтас кен­тінде ҚарЛаг қасіреті мен екінші дү­ние­­жүзілік соғысты көрген қария тұрады. Жа­­с­ы сексеннен асып кеткен. Он бес жа­сын­да императорлық әскери оқуға қа­былданып, соғыс уақытында кеңес елі­не тұтқынға түскен. Оған жергілікті қазақ­тар қолдарынан келген жәрдемін кө­р­сетіп, соңғы нанын бөліп берген. Сон­дық­тан да ол Қазақстанды өзінің екінші Отаны есебінде қабылдап, осы өлкеде қа­ла бере­ді», деді. Ахико туралы былтыр М.Әуезов атын­да­ғы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры Арқа төрінде «Ақтастағы Ахико» атты үш эпизодты драманың тұсауын кесті. Не керек, аңыз Ахиконы алты Алаш ала­қанына салып аялады, сонда. Аялай­тын­дай-ақ. Қаншама қиындықтарды басынан өткеріп, ҚарЛагтың қапасында қан жұтқан шақтардың тұманы сейілген уақытта ол туған еліне көшу туралы ше­шім қабылдап, көшіп кеткенімен, Жа­пония­да ұзақ тұра алмай, араға біраз уа­қыт салып, Ақтасына, Арқасына, Қа­зақ­стан­ы­на қайтып оралады. Оны Мемлекет басшысы Н.Назарбаев жапон парламентіндегі сөзінде: – Ол өзінің тарихи Отанына оралса да, бәрібір біздің елімізге қайтып келді. Қазір отбасымен бірге Қазақстанда тұрып жатыр, – деген болатын. Елбасының ерекше ықыласы ауған ақсақалды жоғарыда аталған драманың тұсаукесерінде алғаш жолықтырдық. Сұхбаттасудың онда сәті түспеген. Шындығында, қаумалаған жұрт мүмкіндік берген жоқ-ты... Алайда, жақын күндерде Ақтасқа арнайы ат басын бұрып, ақсақалға сә­лемдесуге бардық. Барсақ, Ақтастың кіш­кене көшесінде өзі қатарлас корейі бар, неміс-орысы бар, бірнеше қария ше­кіл­деуік шағып (өзі ұнатады екен), әң­гіме-дүкен құрып отыр. Орайлы сәтті оң­тайлы пайдаланып, Ахико ақсақалды әң­гімеге тарттық. Атамыз сұхбатқа сараң бол­ғанымен, алғысқа жомарт екен. Алғы сөзі алғыстан басталды. «Білесіздер, Елбасы жапон пар­ла­мен­тінде менің есімімді бірнеше рет атап өтті. Алғашында мені қайдан біледі деп таң болдым... Қилы тағдырымды жа­пон­иялық­тар­ға қисынын келтіріп жеткізген уақытта кө­зіме еріксіз жас алдым... Кейінде көркем туынды дүниеге келіп, Қазақстанның түк­пір-түкпірінде сахналана бастаған тұс­та жас-кәрінің бірі қалмай бүкіл қазақ театр­ға ағылды. Елбасының зор ша­ра­па­ты мен мол шапағатын сонда қат­ты се­зін­дім. Елбасынан бастап, Алты Алаш­қа алғысым шексіз!», дейді Ахико Тэцуро ақсақал. «Ақтастағы Ахико» драмасының ша­рық­­тау шегіндегі сөз – менің көкейімдегі сөз. Алғыс жырымды актер «Мен өзіңе қай­тып оралдым, Қазақстаным! Өз Ота­нымды сүймегендіктен емес, сенің ал­дыңда борыштар болғандықтан. Төсі – шалқақ, тұғыры – асқақ, болмысы – паң, бітімі – бекзат Қазақ елі – енді менің елім; ын­­тымақтың ұясы, жерұйық мекен – енді ме­­нің Отаным!» деп тура жеткізді», дейді Ахико. Ақсақал және алғысын тар тауқыметті өзі­мен бірге тартқан қазақ достарына айтады. Тұтқыннан босатылғаннан соң, 122-ші кеніште еңбек ете бастаған тұс­­та, жаңа өмірде шахтерлердің дос­тығы мен бауырмалдығы қатты көмектескен. «Кейін темір-бетон зауытын­да дә­не­кер­леу­ші болып жұмыс істеп, сол жерден зей­неткерлікке шықтым. Тағ­ды­рымның Қазақстандай бірлігі жарасқан ел­мен то­ғыс­қанына ризашылық етемін», дейді. Сөз арасында Ахико Тэцуро өзі жайлы то­лық ақпараттың алғаш рет 2011 жылы ҚарЛаг тақырыбын зерттеуші Нұрлан Дулатбеков бастаған бір топ ғалымдар құ­растырған «Қарағанды облысындағы ж­апон тұтқындары» кітабында үш тілде жа­рық көргендігін айтты. Аталмыш спек­такль де сол кітап желісі негізінде дү­ние­ге келген екен. Автор мен басты кейіп­кер кейінде бір-бірімен туыстай болып кет­ке­ні де рас. Аңыз қария 1930 жылы Оңтүстік Са­ха­линде дүниеге келіп, он бес жасында тұтқынға түскен. Небір қиындықтарды бас­тан өткеріп, 1954 жылы ақталып шы­ғады. «Сол жылдары Ақтас кентінде отан­дастарымның саны әжептеуір болатын. Олардың барлығы елге қайтты, ал мен қазақ жерінде отбасын құрып қалып қой­дым», дейді. Зайыбы Елена Тэцуро да өз кезегінде: – Жапониядағы туыстарымызға барып тұрамыз. Бірақ ол жақтың ауа райы Ахиконың денсаулығына жақпайды. От­ба­сымызбен осында тұрып жатырмыз. Кезіндегі таңдауымыз да осы болды. Ахико Қазақстанды Отаным деп санайды. Бүгінде 11 немере, 4 шөбере сүй­іп отырған бақытты отбасымыз. Қазақ жерінде өзімізді еркін сезінеміз. Жа­по­ния­ға барсақ өзімізді қонақ сезінеміз де, Қазақстанды үйіміз деп есептейміз. Қазақ­тың даласынан бастап баласына дейін кең. Біз сол кеңдікке алғыс айтамыз, – деп қазақ­тарға деген ризашылығын білдірді. Біз сұхбат алуға емес, алғыс естуге бар­­ғ­андай күй кешірдік. Ахиконың ақи­қа­тындағы алғыс феномені осылай тар­қа­тылды. Ахико қазаққа алғыс айтып отырды. Мирас АСАН, «Егемен Қазақстан» ҚАРАҒАНДЫ