Жақында Табиғи монополияларды реттеу жөніндегі агенттігі (ТМРА) мен Павлодар облысының әкімдігі тариф саясаты арқылы аймақтың энергетикасын дамыту, энергия ресурстарын үнемдеу және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жетілдіру жөнінде кеңейтілген кеңес өткізді. Онда негізгі электр қуатын өндіруші «Павлодар энерго» АҚ, «Қазақстан аллюминийі» АҚ ЖЭО-1, «Павлодар – водоканал» ЖШС кәсіпорындарының 2010 жылғы инвестициялық келісімдерінің орындалуы жөніндегі есептері тыңдалды және кеңінен талқыланды.
Осы жерде айта кететін бір жай бар. Облыс басшылығы, алдымен облыс әкімі Бақытжан Сағынтаев, сондай-ақ ТМРА басшысы Нұрлан Алдабергенов бұған дейін де облыстағы энергетика және сумен қамтамасыз ету кәсіпорындары басшыларымен талай рет бас қосып, олардың электр қуатының тарифтеріне байланысты жұмыстарымен танысып, есептерін тыңдаған еді. Бүгінгі жиналыс бір жағы сол жұмыстардың қорытындысын шығару десе де болғандай.
Бұл облыста біршама жоғары тарифті белгілеп, қуат, жылу және су өндірушілердің өндіріске өз инвестицияларын салуы және оны тұтынушыларға барынша ашық көрсетіп отыруы, үнемдеуге айрықша мән берілуі жақсы нәтижелерін берді. Бағаны қайта-қайта өзгерте бермей, тұрақты ету ізденіске жол ашты. Тұтынушылар да, өндірушілер де үнемдеудің жолын іздеді. Тәуліктердің мерзімдеріне байланысты тарифтерді әртүрлі белгілеудің арқасында ғана өткен жылы 248 миллион кВт/с электр қуаты үнемделді. Бұл халық пайдаланылатын электр қуатының 2,3 пайызы деген сөз. Әйтпесе 62 мың тонна көмір, үш миллиард теңгедей халық қаржысы үнемделді. Суды тиімді пайдалану жолындағы ізденістің арқасында 36,5 миллион текше метр су үнемделіп, одан 1,63 миллиард пайда түскен.
Қазір электр қуатын өндіру саласында инвестициялық міндеттеме деген ұғым қалыптасып отыр. Оның негізінде инвестициялық тариф жатыр. Республикадағы барлық базалық аймақтық электр желілік компаниялар инвестициялық тарифтерге көшірілген. Айталық, биыл электр қуатын жеткізу және бөлу секторына 17 миллиард теңге инвестиция құйылып, оның толық игеру міндеті қойылып отыр. Мұндай міндеттеме қабылдаған кәсіпорындардың сөздеріне істері сай екенін айтқан жөн.
Айталық, «Павлодарэнерго» АҚ 2010 жылы Павлодар қаласында екі ЖЭО-ны және Екібастұзда бір жылу электр орталығын жаңартып, жетілдіруге 5 миллиард 425 миллион теңге жұмсауға міндеттенсе, оны асыра орындады. Оның ішінде, бөлінген қаржының 71 пайызы жаңа нысандар құрылысына жұмсалды. Бұл акционерлік қоғамның жинақтаушы қуатын арттыруға мүмкіндік береді.
ТМРА басшысы Н.Алдабергеновтің сөзіне қарағанда, бұрын қуат өндіретін кәсіпорындар бағаны үсті-үстіне өсіріп, халықтан түскен қаржыны қайда жұмсалып жатқанына есеп бермейтін. Енді есеп беріп отырады және күні бұрын белгіленген бағаны өсіруге қақысы жоқ. Соның арқасында бұл кәсіпорындар барлық нәрсені үнемдеуге оның жолдарын іздестіруге мәжбүр. Егер қуат өндіретін кәсіпорындар мен ұйымдар өздерінің келісілген инвестициялық міндеттемелерін орындай алмаса, онда айып төлейді.
Қазіргі уақытта табиғи монополиялар және нарықты реттеу туралы жаңа заң әзірленіп жатқан көрінеді. Соған сәйкес өндіруші кәсіпорындар мен тұтынушылар арасындағы қарым-қатынас, бір-біріне жауапкершілігі жіктеп көрсетіледі. Әсіресе бұл энергетика саласы үшін айрықша маңызды болмақ. Мұнда өндірушілер негізінен монополистер. Енді олар да тұтынушылар алдында есеп беруге, өз жұмыстарын ашық көрсетуге міндетті болмақ. Бұл – үнемге, тиімділікке апаратын жол.
Тұтынушылардың төлемі – тұрғын үй-коммуналдық қызметті жақсартуға салынған инвестиция. Оны кәсіпорын монополистер барынша тиімді пайдаланып, өзінің дамуына да, тұтынушыларға көрсетілетін қызметті жақсартуға да жұмсауға тиіс.
Павлодардағы кеңеске қатысушылардың, жалпы мамандар мен коммуналдық қызметті ұйымдастырушылардың пікірінше, тарифтер әрқашанда өсе түседі. Онсыз бұл қызметті жақсартып, жаңа дәрежеге көтеру мүмкін емес. Әңгіме сол тарифті орынсыз өсіре бермей, белгіленген төлемді осы салаға бөлінген инвестиция ретінде пайдалану қажет. Сонымен бірге тұтынушылар да өз тарапынан қуатты барынша үнемді пайдалану жауапкершілігін сезінуге тиіс. Оның бір жолы – әртүрлі тариф жүйесін енгізу. Ресурстарды, қуатты қалай болса солай жұмсау заманы өткен.
Павлодарлық энергетиктердің тәжірибесі құптауға тұрарлық. Ол бүкіл елімізде өрісін тапса, игі істің нәтижесі қомақтана түседі.
Мамадияр ЖАҚЫП.