Бұрынғы ата-бабаларымыз бір-бірімен амандасқанда «Мал-жан аман ба?» дейтұғын. Малмен күн көрген қазақ малы болса, бәрі болады деп есептеген. Қазіргі қазақтардың жөн сұрасқандары өте қызық болып барады. Таяуда 20 жыл көрмеген жеңгемді Астана вокзалында кездестірдім. Жеңгем бірден «Астанада үйің бар ма?» деп сұрады.
«Үй болмай – күй болмас» демекші, тұрғын үй мәселесі қазақтарды әбден шаршатып, жүйкелерін жұқартқан. Әлемдегі шешуін таппай келе жатқан нөмірі бірінші проблема – осы баспанаға зәрулік. Оның түбегейлі шешім табуының мүмкін еместігін күн өткен сайын өмір дәлелдеуде. Өйткені, жастар өсіп келеді, олар отбасын құрып, жеке пәтерде тұрғысы келеді. Сатып алуға қаржысы жеткіліксіз, ипотекалық несие алайын десе табысы төмен болғандықтан, банк кредит бермейді. Алыс-жақын шетелдерде бұл мәселені шешетін бір ғана жол – табысы төмен отбасылар үшін жалға берілетін тұрғын үйлердің көптеп салынатындығы. Қазақстанда осы мәселе туралы айтылғалы да біраз болды, іс жүзінде әзірге алға жылжу онша байқалмайды.
Үкімет еліміздің тұрғын үй рыногы мен құрылыс саласын қаржылық дағдарыстан сақтап қалудың амалдарын қарастыруда. Премьер-Министр құрылыс саласында қандай қиындық болмасын, Үкімет ең алдымен, осы рынокқа қатысушы жеке тұлғаларды, яғни үлескерлердің мүддесін қорғайтынын мәлімдеді. Бір-бірімен жарыса бой көтеріп жатқан тұрғын үй құрылысының тоқырап қалғаны да шындық.
Үйсіз-күйсіз жүргендердің басым бөлігі мұғалімдер, дәрігерлер, кітапханашылар мен қарапайым жұмысшылар. Бір жылдары мемлекеттік бағдарлама бойынша 1 шаршы метрі 450 доллардан сатылған үйлерге де екінің бірінің қолы жете қойған жоқ. Экономикадағы өсімді жиі айтамыз. Ішкі жалпы өнімнің де, өндірістің де өсіп жатқаны рас, бірақ мемлекеттің байлығы, меніңше, халықтың әл-ауқатынан байқалуы керек. Тұрғын үй дегеніміз соның бір көрінісі. Егер экономикалық өсім шын мәнінде жоғары болып, халықтың табысы асып-тасып жатса, үй сатып алуға олардың шамасы неге келмейді?
Былай алып қарағанда, жеріміз кең-байтақ, мүмкіндік бар, бірақ халқымыз үймен әлі де толық қамтамасыз етілмей отыр. Қазір үйдің шаршы метрі 1500-5000 долларға дейін жетті. Бүгінде Астана мен Алматыда сатылып жатқан пәтерлер ақысына Дубай мен Римнің қақ ортасынан ойып тұрып пәтер сатып алуға әбден болады екен. Неліктен баға мұнша қымбат? Егер мүдделілік болса, үйдің бағасын түсіруге болар еді. Алайда, қымбатшылық біреулерге тиімді сияқты.
Тұрғын үй мәселесі – жыры бітпейтін дастан. Өйткені, үлескерлердің үміті ақталып, баспаналы болғанымен, олардан басқа да баспанасыздар жетерлік.
Жұмамұрат ШӘМШІ, тарих ғылымдарының кандидаты.