Сөз бен істің бірлігі сақталса игі

Оңтүстікте “Ырыс алды – ынтымақ” форумының кезекті басқосуы өтті Бірлік пен татулықты ту еткен, ел ішіндегі келеңсіз жағдайларды көп болып ақыл­дасып шешуді мақсат ететін “Ырыс алды – ынтымақ” фо­румы Төлеби ауданының бау­рай­ын­дағы “Тау самалы” демалыс орта­лы­ғында өтті. Бұл жолы келелі кеңестің тақырыбына “Ырыс алды – ынтымақ” қоғамдық фору­мы­ның жастар саясатын жүзеге асырудағы міндеттері” таңдалынып алынды. Расында, осы тақырып бүгінгі күн тұрғысынан қарағанда күйіп тұрған мәселе. Ат жалын енді тартып мінген бозба­лалардың қатарында шімірікпестен кісі өлтіру, ұрлық, тонау, зорлық-зом­былық көбейіп, өзегі алынбаған бітеу жараға айналып барады. Жақында сотта судья болып жұмыс жасай­тын досымыз өз көзіммен көрдім деп бір оқи­ғаны айтып беріп еді. Қаладағы іргелі оқу ор­ын­дарының алдынан қозғала берген көлікті жанамалай, алдын кесіп такси тоқ­таған. Ылғи кездесіп жататын жағдай ғой. Артқы машина рөлін­дегі жас жігіт атып шығып, тападай тал түсте сөзге келместен пистолетпен такси шоферін тарс еткізіп атып, машинасына отырып құй­ғы­тып кетеді. Қасында егделеу әйел адам отырыпты. Жағасын ұстап бұл қалады. Кейінірек ба­ла­сын тығып тастаған ата-ана адвокат іздеп жүріп, әлгі судьяға да шығады. Бұл “Ондай қарақшыны кім қолдайды?” дейді. Ел іші емес пе, табылады ғой. “Бас жарылса бөрік ішінде, қол сынса жең ішінде”, өрімдей ба­ланың өмірі бұзылмасын, балалықпен істеген қателігін кешірсін” деп ата сақалы беліне түскен, сөзі жү­йе­лі ақсақалдарды, ел ағала­рын ортаға сал­а­ды. Дүние-мүлік шашы­лады. Балаға ұрысса ұр­ысатын шығар, таяқтайтын шығар. Маң­дайы тасқа тие қоймаған бозбала бұдан кейін “бәрін таныспен, ақшамен шешуге болады екен” деген ой түйетін болса керек. Соңы біреудің дүниесін тонауға ұласып жатады. Облыс басшысы баяндамасында осындай өткір мәселелердің түйінін тарқатып, шешу амалдарын табуға тырысты. Форумға облыс басшылығы мен облыс­тық мәслихаттың депутаттары, облыстық басқар­ма­­лар­­дың басшылары, құрамы қала, аудан әкім­дерінен, мәслихат хатшыларынан, қала­лық, ау­дандық ардагерлер кеңестерінің төра­ға­ла­ры­нан, дін және қоғамдық ұйым­дар­дың өк­іл­де­рінен, әр қала, ауданнан 10 адамнан тұра­тын делегациялар, ұлттық-мәдени орталық­тар­д­ың төрағалары, саяси партия­лар­дың жетекшілері, үкіметтік емес ұйым­дар­дың төр­аға­лары, облыс­тың зиялы қауы­мы, БАҚ өкілдері, барлығы 300-ден астам адам қатысты. Форум жұмысын жазушы, журналист, халықаралық “Алаш” сыйлығының лауреаты Мархабат Байғұт жүргізіп отырды. – Оңтүстiктiң халқына орнықты ой айтып, бiрлiк пен берекенi бекемдей түсудi басты бағдар еткен «Ырыс алды – ынтымақ» бас­қосуымыз дәстүр ретiнде жалғасын тау­ып келедi, – деді облыс әкімі Асқар Мырзах­метов. – Түркiстан мен Ордабасыда, Мәртө­бе мен Қазығұртта, Мақтааралда қоғамдағы маңызды мәселелердi қозғаған алқалы жиын ретiнде тарих беттерiнде қалды. Бүгiн игi мақсатты көз­деген кеңесiмiз Төлеби ауда­нында өтiп отыр. Қазығұрттағы кеңесiмiзде жастар тәрбиесi жөнiнде ой қозғап, атқарар iстерiмiздi айтқан болатынбыз. Арада бiр­ша­ма уақыт өтсе де жастар ортасындағы проблемалар азайған жоқ. Әрине, ұрпақ тәр­биесiнiң жемiсi бiр күн­де немесе бiр жылда бермейтiнi белгiлi. Сонда да, тың бетбұрыс, iшiнара қозғалыс басталып, үмiтiмiздi үкiлей түсуi керек едi. Өкiнiшке қарай, жастар саясатында әлi де серпiлiс аздау, көңiлге қаяу түсiретiн мәселелер жетерлiк. Сондықтан да бүгiнгi басқосуымызда тағы да жастар саясаты сөз болмақ, – деп сөз сабақтаған облыс әкімі Оңтүстiк Қазақстан облы­сын­дағы 14 пен 29 жас аралығындағы жастар 773 мыңнан асып, өңiр халқының үштен бірін құрайтындығын айтты. – Қазығұрттағы жиында «Жастар орталы­ғын» ашу керектiгi айтылса, бүгiнде талапқа сай облыстық «Жастар орталығы», оған қо­сымша аудандарда да осындай орталықтар ашылды. Бұдан бөлек басқа да кешендер, спорттық клубтар ашылуда. Яғни, мемлекет тарапынан қыруар қаржы бөлiнiп, аз жұмыс жасалынып жатқан жоқ. Ға­сырлар бойы қалыптасқан салт-дәстүрiмiз, әдет-ғұрпымыз түгелдей дерлiк, инабатты ұр­пақ өсiру, патриоттық рухы биiк, отан­шыл­дық сезiмi жоғары азамат қалып­тас­ты­руға негiз­дел­ген. Әйтсе де, кейiнгi жылдары ескiнiң бә­рiне ежiрейе қарап, жөн-жосықсыз жаңа­шыл­дыққа жаппай ұмтылудың салда­ры­нан дәс­түр­ден бiраз жаңылдық, ұрпақ тәр­бие­леуде ұтылдық. Базбiр қиын-қыстау жыл­дарда бас­ты байлыққа баланы емес, басқаны қоюы­мыз­дың салдарынан жас буынның бой­ында көптi тү­ңiл­дiрер жағымсыз қасиеттер қалыптасты. Жас­тарды айтпағанның өзiнде кәмелетке тол­маған мектеп жасындағы бала­лардың қолы­мен жасалған қылмыстар өткен жылдың осы кезеңiмен салыстырғанда 33 пайызға өсiп отыр. Соның iшiнде аса ауыр қылмыстар 75 пайызға (8-ден 14-ке), ауыр қылмыс 9 пай­ызға (66-дан 72-ге) артқан. Егер 2010 жылы оқу­шы­лар 331 қылмысқа бой ұрса, биылғы 6 айдағы қылмыстың саны 231-ге жеттi. Бiз сонда кiм­дердi тәрбиелеп жатырмыз? Әсi­ресе, жер­гi­лiктi баспасөз бет­терiнде жиi сы­налғандай Түркiстан қала­сын­дағы жасөс­пi­рiмдер қыл­мы­сы шектен шығып барады. Өткен жылы қасиеттi қалада жеткiн­шек­тер­дiң қатысуымен 29 қылмыс тiркелсе, үстi­мiздегi жарты жылдың өзiнде 34 қыл­мыстық оқиға орын алып үлгердi. Бұл – қаладағы бү­кiл құқық қорғау, бiлiм, әкiмшiлiк орган­да­рымен қатар ақсақалдардың, зиялы қауым­ның, соның iшiнде Түркiстандағы «Ырыс алды – ынтымақ» қоғамдық фору­мы­ның фи­лиа­лы, ата-аналар комитетiнiң, әрбiр отба­сы­ның дабыл қағарлық жағдайы. Қазығұрт, Ордабасы, Сарыағаш, Шым­кент сынды аудан, қалалардағы жасөспi­рiм­дер қыл­мысының артуы да бiздi алаңдатады. Әлi оң-солын танып үлгермеген балалардың қолымен биылғы жарты жылдың көлемiнде 7 адам қасақана өлтiрiлген. Жасөс­пi­рiм­дер­дiң топта­сып жанжалдасуы көбейiп, суық қару қол­дануы жиiлеп барады. Таяуда ғана мұндай оқи­ғалар Шымкент қаласында орын алып, мектеп бiтiрер ұлынан үмiт күтiп жүрген отбасыларға қара жамылдырып кеттi. Өмiрде әлi өкiнiш пен қуаныштың дәмiн татып үлгер­меген бозба­ла­лардың арасында бiр-бiрiн өлiм­ге қиятындай өшпендiлiк, қа­ты­гездiлiк қайдан туындаған?! Мұның жау­ап­кершiлiгi кiмде? Ата-ана мектеп ұжымына, ұстаздар полицияға немесе отбасы­лардың өздерiне сiлтеп әуре. Ал, шындығында ұрпақ тәрбиесiндегi бере­ке­сiздiк осы үшжақты үй­лесiмнiң болмауынан, жауапкершiлiктi бiр-бiрiне сiлтеуiнен туындап отырғаны түсiнiктi емес пе?! Қазiргi бiлiм ұяларында ұстазына сәлем бермейтiн оқушы­лардың көбейгенi де шындық. Тiптен, мұ­ға­лiмдi келемежге ай­нал­­ды­ратындар да жоқ емес. Өз кезегiнде оларға педагогтар шара қол­дана бастаса, арашаға ата-ана түседi. Сес көрсетедi, қоқан-лоққы жасайды, тиiстi ор­ындарға арыз түсiредi, сотқа бередi, дауға ұластырады. Не отба­сын­да, не мектебiнде тыйым көрмеген баладан тiл алатын ұл-қыздың өсуi екiталай емес пе? Баланың қалыпты өмiр сүруiн қамта­масыз етуде ата-ана да заң жүзiнде жауапты. «Неке және отбасы туралы» Заңының 62-ба­бында ата-ананың бала тәрбиесiндегi жау­ап­кершiлiгi анық жазылған. Олай болса жасөс­пiрiмдердiң қылмысы үшiн ата-анадан сұ­рай­тын уақыт келдi. Ағымдағы 6 айда об­лыстық iшкi iстер ор­гандарымен жасөспi­рiм­дер арасындағы құ­қық­бұзушылықтың, тый­ым салынған уақытта компьютерлiк клубтар мен интернет-кафелерде жүруiн бақылау үшiн 507 рейдтiк тексеру ұйымдастырылды. Нәтижесiнде ұл-қызын ба­қы­лаусыз жiбер­ген, заңға сәйкес ата-аналық мiндетiн тиiстi дәрежеде атқармағаны үшiн 187 тұлға әкiмшiлiк жауапкершiлiкке тартыл­ды. Өзде­рiңiз бiлетiндей, кейiнгi кезде мем­ле­кеттiк органдарға кәсiпкерлiк нысандарын тексеруге шектеу қойылған. Бiрақ осыған ата-аналар комитетi, қоғамдық ұйымдар, саяси партиялар бас болып, интернет-кафелер мен түнгi клубтардағы жағдайды бiрлесе көтерiп, кә­ме­леттік жасқа толмағандарды өздерi анық­тап, тиiстi шара қолдануға болады. Бiрақ бұл жұ­мыс мүлде жоқ. Бұл жерде «Нұр Отан» пар­тиясы «Жас Отан» жастар қанатының, бұ­қа­ра­лық ақпарат құралдарының айрықша белсен­дi­лiгiн күтемiз. Бұл – басқа да саяси партия­лар­дың назарынан тыс қалмайтын қоғамдық мәселе. Әсiресе, қоғамдық пiкiр тудыруда БАҚ аянып қалмауға тиiс. Неге баспасөз бет­терiнде бiрде-бiр түнгi клуб, компьютер клу­бы, не болмаса баласы қыл­мыс жасаған ата-ана туралы сын мақалалар, зиялы қауым пiкiр­лерi жоқ, журналистiк зерттеу жүргiзiлмейдi? Жастар арасындағы суицид баршамызды ойландыруы қажет. Әзiрге емi табыла қой­ма­ған тылсым кеселге 2010 жылдың көлемiнде 294 оқушы ұшырап, оның 62-сi көз жұмды. Ал, ағымдағы 6 айда 34-iн өлiмнен арашалау мүм­­кiн болмады. Деректерден аңғарған­да­ры­ңыз­дай, үстiмiздегi жылы дертке ұшыра­ған­дардың арасында ажал құшқандар өткен жыл­дың ке­зе­ңi­мен салыстырғанда әлдеқайда көп. Тiптен, Сай­рам ауданында небәрi 3-сы­ныптың оқушы­сына жарық дүниеден түңi­ле­т­iндей не көрiндi? Суицидтiң алдын-алудың бiр амалы ретiнде бiлiм мекемелерiне психолог штатын көбейтiп, жалпы санын 1405-ке жеткiз­ге­нi­мiзбен, мәсе­ле­нiң бетi берi қарар емес. Басты себеп, психолог мамандардың өз кәсiбiн дұрыс бiлмеуi, балалармен тұрақты жұмыстың жүргiзiлмеуi, түрлi жағдайларға ұшырап бойында өзгерiс бай­қал­ған оқушыларды дер кезiнде анықтамауы. Санаулы күндерден соң жаңа оқу жылы басталады. Қазiргi қалыптасқан түсiнiкке сай кейбiр ата-ана баласын «ортасының ал­ды болсын» деп, барынша қымбат киiмдер­мен ки­iн­дiрiп, қымбат әшекейлерге малын­ды­рып, құн­­­ды көлiктермен тасымалдауда өз­ара жарыс өт­кi­зiп жүр. Бұл мұндай жастар­дың өмiр құн­дылығын дұрыс түсiнуден ал­ыс­татса, екiн­шi жағынан оның бәрi табысы төмен немесе ор­танқол отбасыдан шыққан жеткiншектiң жүре­гiне жара салып, санасын сансырататыны сөз­сiз. Ел ағалары, бiздiң форум, басқа да қоғам­дық ұйымдар, ата-аналар комитеттерi осыған байланысты тиiстi жұмыстар атқаруымыз қажет. Дiн жастар арасындағы ең өзектi мәсе­ле­нiң бiрiне айналды. Соңғы уақытта орын ал­ған оқиғалар бұл салаға бей-жай қарауға бол­май­тындығын тағы да көрсеттi. Жыл басы­нан берi өңiрiмiзде дәстүрлi емес бағытта үндеу парақтарын сақтау және тарату туралы iшкi iстер департаментiне 38 фактi тiркелген.  Қылмыстық кодексiнiң 164-бабы әлеумет­тiк, ұлттық, нәсiлдiк, немесе дiни араздықты қоз­дыруға қатысты 32 оқиға анықталып, 3 дерек бойынша қылмыстық iс қозғалған. Ал, өткен жылы экстремистiк деп танылған 44 фактi тiркелiп, 22-сiне қылмыс­тық iс тағайын­дал­ған. Өкiнiштiсi, исламның атын жамылған сол ағымдардың аранда­туына негiзiнен жастар ұшырауда. Қасиеттi Ислам экстремизм мен терроризмдi ешуа­қы­т­та ақтамайды, айыптай­ды, адамдарды тiлiне, түрiне, дiнiне, дiлiне қарап алаламайды, ар­тықшылық бермейдi. Бiрақ мұғалiмдi мой­ын­дамай, орамалға қа­тыс­ты сотқа тарту, ата-ананы сөгу, ұлтымыздың салт-дәстүрi мен әдет-ғұрпын ғайбаттау, дү­ние­нi тәрк етiп, тiршiлiк етуден безiнудi тақуалықтың тура жолы деп кiм айтады? «Бидiң айтқанын құл да айтады, бiрақ аузының дуасы жоқ» деген даналық сөз бар. Қадiрлi Ел ағалары, зиялы қауым, жат дiни ағымдар мен секталардың зияндылығын ағай­ын­ға, ауылдасқа, халық ортасында жиi айтып, телеарнада, баспасөзде бәтуалы пiкiр бiлдiр­ген­дерiңiз абзал. Облыс басшысының деректерге негізделіп жасаған баяндамасы есті адамдардың еш­қайсысын бей-жай қалдыра алмады. Жиында аузы дуалы ақсақалдарымыз сөз алды. Қашанда қазақ ұлтының өткенін жан­ғыртып, бүгінін түгендеп жүретін, мәселенің байыбына бойламай сөз шығындамайтын Мекемтас Мырзахметов есті адамға ой түсі­рер­дей байламдар айтты. “Тарих әр адамның өз өмірінде жатыр. Бұрынғы замандарда ха­лық өзегі – ауыл ақсақалдары болатын. Дәстүр ауы­с­қанда біз жақсы құндылықтарымыздан айы­ры­лып қалдық. Қай кезде де бозтор­ғай­дай шырылдап, туған халқын сергек жүруге, ұлттық құндылық, салт-дәстүрінен айны­мау­ға шақыратын Мекемтас ағамыз тәрбие өзегі – отбасында жатыр дегенді жиі айтады. Ал, біз ұлтымыздың мәйегіне қанған отбасылық болмысты тұтастай сақтап қала алдық па?! Бұл көп ұлттар мен ұлыстарға төнген қасірет екен. Патшалық Ресейден кеңестік үкіметтің сіңірген басқыншылық саясаты үш ірі халықты орыстандыруға негізделіпті. Олар ноғай, қырым татарлары және қазақ­тар. Мекемтас аға 2 млн. ноғай халқының бүгінде 90 мыңы қалғанын, 75 млн. халқы болған Қы­рым татарларының ресми есепте жарты миллион барын айтады. Осынша халық бұлт болып ауаға сіңіп кеткен жоқ, дәстүрін жо­ғалтып орыс болып, солардың қатарын кө­бейт­ті. Ұлтына енді оралмайды. Бұл қасірет – қазақты да айна­лып өткен жоқ. Қазақ та ос­ындай империялық астамшыл­дық­тың зарда­бын тартудай тартты. Нәтижесі белгілі. Қазақ тілі Қазақ мемлекетінде толық мәнінде ие болуына басқа-басқа емес, ең алдымен тілін, салт-дәстүр, ұлттық мәдение­тін жоғалтқан, орыстанған қазақтар өре түрегеліп қарсы шығады. Тамыры үзіле жаздаған қазақ зұлматтар­дан әлденеше азайып жатқанда, ұлттық бол­мы­сына селкеу түсірмеген өзбектер 12,5 есе өскен екен. Қытайдың езгісінен жан сауғалап қашып, анық өлімнен қалған 43 мың ұйғыр жұрты 15 есеге көбейген. Ұлттық құндылық­та­рын сақтап қалғандықтан, өзге ұлтқа кіріге алмаған, мақсат та тұтпаған. – Ұлттық тәрбие дегеніміз – салт-дәстүр. Негізі – отбасы. Сондықтан, біз ең алдымен ұрпақ тәрбиесін түзей алсақ, Асқар Исабек­ұлы айтып отырған ащы шындықтардан құтылып кетуімізге болады, – деді Мекемтас Мырзахметов. Қазақстанның халық әртісі, “Парасат” орде­нінің иегері Сәбит Оразбаев: – Азаттық келдi ғой деп қамсыз отыруымызға болмай­ды. Тәрбие басы – талбесiк, отбасынан бас­та­лады. Ұрпағымызды үлде мен бүлдеге орап, астына шетелдiк көлiк салып берiп үйрету – тәрбиеге жатпайды. Бұған тыйым салу керек. Одан құтылудың жолы – қазақ­тың салт-дәстүрiн берiк ұстану. Ал, дәстүрлi дiнiмiзде үлкен адам­гершiлiк, иман, тәрбие бар. Облыс әкi­мi­нiң баяндамасында барлығы айтылды, жан-жақты қамтылды. Менiңше, мұндай форум облыс емес, республика көлемiнде өтуi тиiс, –деді. Ал, Созақтық ардагер ұстаз Сағынтай Байділдаев тәрбиенің бір ұшы бар міндетті мектепке аударып са­ла­тын ата-аналардың өзінде жатқанын айтқан. Тәртiпсiз, мұғалiмдi сыйламайтын оқу­шы­­лар бүгiнде барлық жағынан толық қам­тыл­ған отбасылардан шығып жатыр. Ел­i­мiзде ата-ана мiндетiн айқындайтын заң бар. Бiрақ ба­ла­сының бұзақылығы үшiн шара көрген жа­й­ды кездестiрген емеспiн. Бала­ла­рына көшеде жүрсе де, түнделетiп қаңғырса да қой демей­тiндер бар. Ал, тәртiбiне келгенде мұғалiм мен мектептi кiнәлап шыға ке­ледi. Сондай-ақ, құқық қорғау органдарының қызметкерлерi тәртiбi нашар баланы есепке алғанымен оны оқытып, түзеудi мектепке жүктеумен ғана шектеледi. Түсiндiру жұ­мыс­тарын жүргiзумен айналыспайды. Ал, жастардың жат пиғылды дiни ағымдарға ерiп кетуiне бiрден-бiр себеп, кейбiр ауыл­дық жерлердегi имамдардың сауаты төмен. Олар тек пiтiр-садақа жинаумен, жұма на­мазды өткiзумен айналысады. Халыққа ойын дұрыс жеткiзе алмайды. Өзге ағымды наси­хат­таушыларға тойтарыс беруге шарасыз. Содан барып жастар басқа ағым­дар­ға бой алдыруда. Мектептерде педагог маман­дарды iрiктеу өз дәрежесiнде емес. Жаңадан жұ­мысқа қабыл­дан­ған мұғалiмдердiң өресi жетпей жатады. Мұндайда зейнеткер ұстаз­дардың бай тәжi­ри­бесiн пайдаланған абзал. Осылардың барлығын ретке келтiрсек, әкiм­нiң баяндамасында айтыл­ған проблемалардан толық арылуға болады. Жиын барысында әйтеуір сөйлеу керек бол­ған соң сөйлегендер де болды. Түсінікті жайт. Әр аудан бір-бір шешенін сайлап әкеледі. Әкім­дер қандай мәселе көтересің, ел үшін қайсысы маңызды деп сөзін бір тыңдап көрмейді-ау. Осы форум бастау алғаннан бері қатысып келеміз. Қызыл сөзден қуырдақ қуыратындар да болады. Үйту керек, бүйту керек. Сөзінде таң­дайда қалар дәм жоқ. Мекемтас Мырзах­метов сияқты елдік мәселе көтеріп, ұлтының осал тұстарын бекемдеуді ойламағаннан кейін шыға бере ұмтылатын, құлақты сарсаң қылатын қыз­дырма сөз неге керек. Деп ой­лайсың. Форумда тыңдаушылар қатары­нан ұсыныстар айтылды. Екеуінде “Ырыс алды – ынтымақ” фо­ру­мындағы сөздерді кітап етіп шығаруға, елге тартуға ұсыныс айтылыпты. Облыс өмірінен екшелген, егіз қаламнан туғандай әсер қал­дыратын баяндамаларды қайта қадалып оқитындар бар ма екен, тәрізі. Өйткені, көкейде сауал көп. “Ырыс алды – ынтымақ” форумы иман­дылық ордасы, рухани астана атанып жүрген Түркістанда да өткен. Ал, сол Түркістаныңыздағы жасөспірім­дер қылмысы облыста көш бастап тұр. Ат­қысы келеді атады, пышақтағысы келеді, мал бауыз­да­ғандай пышаққа жығады. Көп болып кеңескен, бәтуә байласқан жиынның пайдасы қайда?! Етегін бесіктен белі шықпай жатып көтерген қыздар көбейіп барады. Жылдан жылға. Ресми дерек облыста 2008 жылы 17 жасқа толмаған, мектеп жасындағы 100-ден астам қыз баланың аяғы ауырлағанын айта­ды. Ал, 2009 жылы бұлардың қатары 250-ге, 2010 жылы 352-ге жеткен. 2011 жылдың 7 айында 228-ге жетiп, олардың қатарында 14 жастағы, яғни 8-сыныпта оқитын қыз бала болған. Бұл арға түскен таңба. Осының бәрі – ұлт қасіреті, болашаққа ұрған дабыл. Ұлыстың ұйытқысы атанған қазақы өңір осындай кесапатқа ұрынып жатса, тілін өзге тілдің әлдимен ашқан солтүс­тік­тегі қазақтар қайтпек. Бір жылда бір рет өтетін форуммен, көсіле, көсемсіп сөйлеумен іс бітпесе керек. Халқының саны үш миллионға жетеғабыл болған соң әлгіндей сұмдық цифрлар қарға тамған қара дақтай көрініп қала беретіндігі болмаса, жан басына шаққанда өзге облыс­тар да мақтана алмайды. Осының бәрі ұлттық болмысымызды жо­ғал­­тып ала жаздағанымыздан. Мұхтар Шаханов жапондар баласына 12 жасқа келгенге дейін өзге ұлт дәстүрі мен тілін тықпа­ла­майды. Олардың ұлтжанды болып өсетіндігі содан. Қазақтың бар болмысын сақтап қал­ғы­­мыз келсе біз де сүйтейік дейді. Құлаққа іліп жүр­ген­дер аз. Кеңес үкіметі орыстан­дырып үлгерген қазақтармен бірге орыс тілін білмегендіктен зардап шеккен ағайын бала­сын орыс бала­бақ­шасына апарып, орыс мектебіне жетелейді. Бү­гінде орыс тілінде оқып жатқан орта мектептерде қазақ балаларының үлесі 60 пай­ыз­дан мол асыпты. Сосын, өз ұлтының тарихын білмейтін, білгісі де келмейтін қа­ты­гез ұрпақ қайдан пайда болды деп дағдарып аспанға қараймыз, еңкейіп жерге түкіреміз. Баукең, Бауыржан Момышұлы сияқты ар­дақ­тыларымыздың, ұлт зиялыларының “қазақ баласы қазақ мектебінде оқысын” дегенін бү­гінде құлаққа қыстырып жүрген ешкім жоқ. Бұл қазақ мектебінде оқығандар тәртіп бұз­бай­ды дегенді білдірмесе керек. Телі мен тентек қай кезде де көп. Бірақ, иман­ды, зерделі, өз халқын шынайы жақсы көретін рухты ұр­пақ қылмыстан аулақ жүреді. Ұлттың құнары – ұлттық тәрбиеде. Осыдан екі-үш ғасыр бұрын түрме, зынданы жоқ бір халық болса, ол – қазақ ұлты еді. Ауыл ақсақалдарының, қара қылды қақ жарған билерінің айтқанынан шық­пайтын. Бүгінгідей төмендеуімізге не себеп? Облыс басшысы баяндамасында орын­далуға тиісті біраз жайттарды шегелеп тап­сырды. Бұл бірдің емес, көп болып атқаратын, ақырына жеткізетін жұмыс. Форум соңында облыс әкімі А.Мырзах­ме­тов пен облыстық мәслихаттың хатшысы А.Досболов белгілі ғалым, профессор М.Мыр­захметовті, халық әртісі С.Оразбаевты, жаз­у­шы, Қазақстанның құрметті журналисі Б.Қо­ныс­бекті, халық ақыны Ә.Қалы­бе­ко­ва­ны “Оң­түстік Қазақстан облысының құр­мет­ті аза­маты” атақтарымен марапаттады. Бақтияр ТАЙЖАН, Оңтүстік Қазақстан облысы.