Қарусызданудың отандық үлгісі бүгінгі таңда кім-кімге де болса үлкен өнеге. Және де бұл Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың саяси ерік-жігері арқасында жүзеге асқан үдеріс. Осылайша Қазақстан Президенті ядролық қарусыз әлем құруға өзіндік үлесін қосып келеді.
Қарусыздану жөніндегі конференция халықаралық қоғамдастықтың бүгінгі таңдағы бірден-бір көп қырлы форумы болып табылады. Онда қарусыздану мәселелері жан-жақты талқыланып жүр. Осы ретте атап көрсететін бір жәйт – ядролық қарусыздану және оны таратпау жөніндегі Қазақстан бастамасы әлем елдері тарапынан толықтай мойындалып үлгерді.
Пленарлық сессияда сөз сөйлеген Қ.Саудабаев өткен жылдың қарусыздану саласында жемісті болғанын атап көрсетті. АҚШ Президенті Барак Обаманың ядролық қарусыздық туралы жаһандық саммит шақыру бастамасы көкейкестілігімен ерекшеленеді. Және де бұл Ядролық сынақтарға жан-жақты тыйым салу туралы шартты жедел ратификациялауға жаңаша серпін беретін болады. Ал мұндай үдерісті әлемдік қоғамдастық асыға күтіп отыр десек, қателеспейтініміз анық. Осы жерде Ресей мен Құрама Штаттар арасындағы аталған саладағы келіссөздер үлкен маңызға ие.
Қазіргі кезде ядролық қаруды таратпау туралы негіз қалаушы құжат – Ядролық қаруды таратпау туралы шарттың алдында тұрған кедергілерді жаһандық тұрғыдан еңсерудің маңызы зор, деді осы орайда Қанат Бекмырзаұлы. Бұл ретте алдағы мамыр айында өтетін ядролық қаруды таратпау жөніндегі шолу конференциясына үлкен үміт артылып отыр.
БҰҰ Бас хатшысы қарусыздану жөніндегі бес бөліктен тұратын өзінің жоспарын ұсынды. Сондай-ақ Ұлыбритания, Франция, Норвегия және өзге де бірқатар елдердің ұсыныстары қызығушылық туғызды. Дүние жүзі бұл бағытта үлкен серпінді істер күтуде және де біз сол үмітті ақтауға тиіспіз. Ядролық қауіпсіздік жөніндегі Вашингтон саммиті мен жоғарыда аталған шолу конференциясы қарусыздану ісі бойынша шешуші оқиғалар болып табылатыны күмәнсіз.
Қазақстан саммиттің мақсаттарын қолдайды және оған дайындыққа белсенді кірісіп отыр. Президент Нұрсұлтан Назарбаев форумда сөз сөйлейді деп күтілуде. Онда Қазақстан басшысы ядролық қауіпсіздікті бекемдеу бойынша өзінің алдағы кезеңдерге көзқарасын ұсынатын болады.
Өкінішке қарай, әлем елдері күні бүгінге дейін ядролық қатерден түбегейлі құтыла алған жоқ. Оның үстіне жаңа ядролық мемлекеттер пайда болу қаупі бар. Сондықтан ядролық қаруға ие елдерге ықпал етудің нақты тетіктерін жасау қажеттігі пісіп-жетілгені анық. Сонымен қатар, мемлекеттердің Шарттан шығуының алдын алуға күш салу керек. Шартқа қатысушы елдердің өз міндеттемелерін сөзсіз орындауға қол жеткізу де аса маңызы зор мәселе болып табылады, деді осы орайда Қ.Саудабаев. БҰҰ өткен жылдың желтоқсан айында Қазақстанның бастамасы бойынша 29 тамызды – Семей полигонының ресми жабылған күнін – Ядролық сынақтарға қарсы іс-қимылдардың халықаралық күні деп жариялау туралы қарар қабылдағаны белгілі. Әлем елдері осы мақсаттарға сәйкес күш-жігер танытса, нұр үстіне нұр болмақ.
Қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қосылған маңызды үлес өткен жылдың наурыз айында күшіне енген Орталық Азияда ядролық қарудан тыс аймақ құру туралы шарт болып табылады. Шартқа қатысушы елдердің 2009 жылдың қазанында өткен алғашқы шолу кездесуі барысында Қазақстан ядролық қауіпсіздікті нығайтудың өңірлік іс-қимыл жоспарын жасауды ұсынды. Ядролық қауіпсіздік жөніндегі алдағы саммит қорытындыларын есепке ала отырып, бұл бастама нақтыланатын болады.
Қазақстан сыртқы саясат ведомствосы басшысының пікірінше, жоғарыдағы Шарттың міндеттерін қатаң сақтай отырып және МАГАТЭ-нің бақылауы негізінде атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдаланудың да перспективалары мол. Бейбіт атомға қолжетімділіктің тең қағидаттылығы ұстанымын жақтайтынын білдіре келе Қазақстан ядролық отынның халықаралық банкін құру туралы идеяны қолдады. Қ.Саудабаев сондай-ақ ядролық қаруы бар елдердің сондай қаруы жоқ мемлекеттерге қауіпсіздік кепілдігін беруді міндеттейтін халықаралық заңдық күші бар құжат жасауға кірісудің қажет екеніне назар аударды.
Швейцарияға сапары бағдарламасын қорытындылай келе Қ.Саудабаев ЕҚЫҰ – Еуропа Кеңесі бірлескен консультациялары аясындағы жоғары деңгейдегі кездесуге қатысты.